ھەر يىلى 28-ئىيۇل «دۇنيا جىگەر ياللۇغى كۈنى» بولۇپ، بۇ كۈن دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) تەرىپىدىن رەسمىي ئېتىراپ قىلىنغان سەككىز چوڭ يەرشارىۋى ئاممىۋى سەھىيە پائالىيىتىنىڭ بىرىدۇر. بۇ خاتىرە كۈنىنىڭ مەقسىتى دۇنيا مىقياسىدا ۋىرۇسلۇق جىگەر ياللۇغىغا بولغان تونۇشنى ئۆستۈرۈش، كىشىلەرنى بۇ كېسەللىكنىڭ ئالدىنى ئېلىش، تەكشۈرتۈش ۋە داۋالاشقا ئۈندەش، شۇنداقلا ھۆكۈمەتلەر ۋە ئالاقىدار ئورگانلارنى جىگەر ياللۇغىنى تۈگىتىش ئۈچۈن ھەرىكەت قوللىنىشقا چاقىرىشتىن ئىبارەت. بۇ كۈننى 28-ئىيۇل قىلىپ بېكىتىش نوبېل مۇكاپاتى ساھىبى، دوكتور بارۇخ بلامبېرگ (Dr. Baruch Blumberg) نى خاتىرىلەش ئۈچۈندۇر. ئۇ B تىپلىق جىگەر ياللۇغى ۋىرۇسى (HBV) نى بايقىغان ھەمدە ئۇنىڭغا قارشى تۇنجى ۋاكسىنىنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىققان.
دۇنيا جىگەر ياللۇغى كۈنى
World Hepatitis Day
世界肝炎日
جىگەر ياللۇغى ھەققىدە بەزى بىلىملەر
جىگەر ياللۇغى جىگەرنىڭ ياللۇغلىنىشىنى كۆرسىتىدىغان بىر خىل كېسەللىك بولۇپ، كۆپىنچە ۋىرۇس يۇقۇمىدىن كېلىپ چىقىدۇ. ۋىرۇسلۇق جىگەر ياللۇغىنىڭ ئاساسلىقى بەش چوڭ تىپى بار: A, B, C, D ۋە E. بۇ بەش تىپنىڭ ھەممىسى جىگەر كېسەللىكىنى كەلتۈرۈپ چىقارسىمۇ، ئۇلارنىڭ تارقىلىش يولى، ئېغىرلىق دەرىجىسى ۋە جۇغراپىيەلىك تارقىلىشى ئوخشىمايدۇ. A ۋە E تىپلىق جىگەر ياللۇغى ئادەتتە بۇلغانغان يېمەكلىك ياكى سۇ ئارقىلىق يۇقۇپ، كۆپىنچە جىددىي خاراكتېرلىك بولىدۇ. B, C ۋە D تىپلىق جىگەر ياللۇغى بولسا يۇقۇملانغان كىشىنىڭ قان، بەدەن سۇيۇقلۇقلىرى (مەسىلەن، بىخەتەر بولمىغان قان سېلىش، ئورتاق ئوكۇل ئىشلىتىش، ئانىدىن بالىغا يۇقۇش ۋە جىنسىي مۇناسىۋەت) ئارقىلىق تارقىلىدۇ ھەمدە سوزۇلما خاراكتېرلىك يۇقۇمغا ئايلىنىپ كېتىش خەۋپى يۇقىرى.
ۋىرۇسلۇق جىگەر ياللۇغى، بولۇپمۇ سوزۇلما خاراكتېرلىك B ۋە C تىپلىق جىگەر ياللۇغى «جىمجىت قاتىل» دەپ ئاتىلىدۇ. چۈنكى نۇرغۇن يۇقۇملانغۇچىلاردا ئۇزۇن يىللارغىچە ھېچقانداق كۆرۈنەرلىك ئالامەت بولمايدۇ. ۋىرۇس جىمجىت ھالدا جىگەرنى زەخىملەندۈرۈپ، ئاخىرىدا جىگەر قېتىشىش (Cirrhosis) ۋە جىگەر راكى قاتارلىق ئەجەللىك كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ مەلۇماتىغا قارىغاندا، دۇنيا مىقياسىدا ھەر 30 سېكۇنتتا بىر ئادەم جىگەر ياللۇغىغا مۇناسىۋەتلىك كېسەللىكلەر سەۋەبىدىن قازا قىلىدۇ، ئەمما يۇقۇملانغانلارنىڭ كۆپ قىسمى ئۆزىنىڭ كېسەل ئىكەنلىكىنى بىلمەيدۇ.
جىگەر ياللۇغىنى بالدۇر بايقاش ۋە دىئاگنوز قويۇش ئىنتايىن مۇھىم. ئاددىي قان تەكشۈرۈش ئارقىلىق بىر ئادەمنىڭ جىگەر ياللۇغى ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان-يۇقۇملانمىغانلىقىنى بىلگىلى بولىدۇ. كىشىلەر، بولۇپمۇ يۇقىرى خەتەرلىك توپتىكىلەر (مەسىلەن، ئائىلىسىدە جىگەر ياللۇغى بىمارى بارلار، بىخەتەر بولمىغان داۋالاشتا بولغانلار) قەرەللىك تەكشۈرتۈپ تۇرۇشى كېرەك.
خۇش خەۋەر شۇكى، جىگەر ياللۇغىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى ۋە داۋالىغىلى بولىدۇ. B تىپلىق جىگەر ياللۇغىنىڭ ئىنتايىن ئۈنۈملۈك ۋاكسىنىسى بار بولۇپ، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارغا ۋاقتىدا ئەملەش ئۆمۈرلۈك قوغداش بىلەن تەمىنلەيدۇ. C تىپلىق جىگەر ياللۇغىنىڭ گەرچە ۋاكسىنىسى بولمىسىمۇ، يېڭىدىن بارلىققا كەلگەن ۋىرۇسقا قارشى دورىلار ئارقىلىق بىمارلارنىڭ 95% تىن كۆپرەكىنى بىر نەچچە ئاي ئىچىدە پۈتۈنلەي ساقايتقىلى بولىدۇ.
دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى 2030-يىلىغىچە ۋىرۇسلۇق جىگەر ياللۇغىنى ئاممىۋى ساغلاملىق تەھدىتى سۈپىتىدە تۈگىتىشتەك ئۇلۇغۋار نىشاننى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ نىشانغا يېتىش ئۈچۈن ھەممە ئادەمنىڭ ھەرىكىتىگە موھتاج. ھۆكۈمەتلەر جىگەر ياللۇغىنى تەكشۈرۈش ۋە داۋالاشنى ئاساسىي داۋالاش سۇغۇرتىسى دائىرىسىگە كىرگۈزۈشى، ئامما بولسا ئاكتىپلىق بىلەن تەكشۈرتۈشى ۋە ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىشى كېرەك.
ھەر يىلى دۇنيا جىگەر ياللۇغى كۈنى ئۈچۈن بىر باش تېما بېكىتىلىدۇ. مەسىلەن، «جىگەر ياللۇغى ساقلاپ تۇرمايدۇ»، «بىز ساقلاپ تۇرمايمىز» دېگەنگە ئوخشاش تېمىلار ھەر بىر ئادەمنى، ھەر بىر دۆلەتنى دەرھال ھەرىكەتكە كېلىپ، بۇ «جىمجىت يۇقۇم» غا قارشى تۇرۇش كۈرىشىگە قاتنىشىشقا چاقىرىدۇ.
ئۇنتۇپ قالماڭ، سىزنىڭ جىگىرىڭىز سىز ئۈچۈن جىمجىت خىزمەت قىلىدۇ. ئۇنىڭغا كۆيۈنۈش ئۆزىڭىزنىڭ ھاياتىغا كۆيۈنگەنلىكتۇر. بۈگۈنلا ھەرىكەتكە كېلىپ، ئۆزىڭىز ۋە يېقىنلىرىڭىزنىڭ جىگەر ساغلاملىقىغا كۆڭۈل بۆلۈڭ.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 تەرىپىدىن رەسمىي ئېتىراپ قىلىنغان سەككىز چوڭ يەرشارىۋى ئاممىۋى سەھىيە پائالىيىتىنىڭ بىرىدۇر. بۇ خاتىرە كۈنىنىڭ مەقسىتى دۇنيا مىقياسىدا ۋىرۇسلۇق جىگەر ياللۇغىغا بولغان تونۇشنى ئۆستۈرۈش، كىشىلەرنى بۇ كېسەللىكنىڭ ئالدىنى ئېلىش، تەكشۈرتۈش ۋە داۋالاشقا ئۈندەش، شۇنداقلا ھۆكۈمەتلەر ۋە ئالاقىدار ئورگانلارنى جىگەر ياللۇغىنى تۈگىتىش ئۈچۈن ھەرىكەت قوللىنىشقا چاقىرىشتىن ئىبارەت. بۇ كۈننى 28-ئىيۇل قىلىپ بېكىتىش نوبېل مۇكاپاتى ساھىبى، دوكتور بارۇخ بلامبېرگ (Dr. Baruch Blumberg) نى خاتىرىلەش ئۈچۈندۇر. ئۇ B تىپلىق جىگەر ياللۇغى ۋىرۇسى (HBV) نى بايقىغان ھەمدە ئۇنىڭغا قارشى تۇنجى ۋاكسىنىنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىققان.){kind=link}