ئېغىز بوشلۇقى تۈۋىنىڭ ئاناتومىيەسى

ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋى (Base of the oral cavity ) ئىنسان بەدىنىدىكى ئىنتايىن مۇھىم ۋە مۇرەككەپ بىر قىسىم بولۇپ، ئۇ ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ. بۇ رايون تىل، شۆلگەي بەزلىرى، قان تومۇرلار ۋە نېرۋىلارنىڭ ئۆز-ئارا گىرەلىشىپ كەتكەن تورىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ يېمەكلىكلەرنى يۇتۇش، سۆزلەش ۋە شۆلگەي ئاجرىتىش قاتارلىق ھاياتلىق پائالىيەتلىرىدە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ. بۇ رايوننىڭ نورمال ئىشلىشى ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ساغلاملىقى ۋە ئومۇمىي بەدەن فۇنكسىيەسى ئۈچۈن ناھايىتى مۇھىم.

بۇ ماقالىدە، رەسىمدىكى بەلگىلەرگە ئاساسەن، ھەربىر ئەزانىڭ ئۇيغۇرچە، ئىنگلىزچە ۋە خەنزۇچە ئاتالغۇلىرىنى بېرىپ، ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسى ۋە ئەھمىيىتىنى قىسقىچە چۈشەندۈرىمىز. شۇنداقلا، ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىنىڭ ئومۇمىي ئەھمىيىتى ۋە سالامەتلىكنى قوغداش ئۇسۇللىرى توغرىسىدا ئومۇمىي چۈشەنچە بېرىلىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋى
(Base of the oral cavity / 口腔底)

ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋى ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنى تەشكىل قىلىدىغان مۇھىم بىر رايون. ئۇ ئاساسلىقى تىل سۆڭىكى ئۈستى مۇسكۇللىرى (suprahyoid muscles) تەرىپىدىن ھاسىل قىلىنغان بولۇپ، ئېغىز بوشلۇقىنىڭ پۈتۈنلۈكىنى ساقلايدۇ. بۇ رايون تىل، تىل ئاستى شۆلگەي بېزى (sublingual gland) ۋە ئېڭەك ئاستى شۆلگەي بېزى (submandibular gland) نىڭ ئۆتۈش يوللىرى، شۇنداقلا مۇھىم قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ يۇتۇش، سۆزلەش ۋە شۆلگەي ئاجرىتىش جەريانلىرىدا مەركىزىي رول ئوينايدۇ. ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىنىڭ سالامەتلىكى يېمەكلىكلەرنى ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ دەسلەپكى باسقۇچى ۋە ئېغىز بوشلۇقىنىڭ پۈتۈن فۇنكسىيەسى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

• تىل ئۇچى (Tongue Tip / 舌尖)
  • تىلنىڭ ئەڭ ئالدى قىسمى بولۇپ، يېمەكلىكلەرنىڭ تەمىنى تۇيۇش ۋە ئۇلارنى بىر تەرەپ قىلىشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ يەنە سۆزلەش جەريانىدا ھەرىكەتچانلىقنى تەمىنلەيدۇ.
• تىل ئىلىنچىقى (Lingual Frenulum / 舌系带)
  • تىلنىڭ ئاستىنى ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىگە تۇتاشتۇرىدىغان پەردە شەكلىدىكى توقۇلما. ئۇ تىلنىڭ ھەرىكەت دائىرىسىنى چەكلەيدۇ.
• كۈنلۈكسىمان پۈرۈم (Fimbriated Fold / 繖襞)
  • تىلنىڭ ئاستىدىكى نېپىز پۈرۈملەر بولۇپ، تىل ئاستى رايونىنىڭ سىرتقى كۆرۈنۈشىنىڭ بىر قىسمى.
• تىل ئاستى پۈرمىسى (Sublingual Fold / 舌下襞)
  • تىلنىڭ ئاستىدىكى ھەربىر ياندىن ئۆتىدىغان شۆلگەي بەز يولىنى يېپىپ تۇرىدىغان پۈرۈم. بۇنىڭ ئىچىدە تىل ئاستى شۆلگەي بېزىنىڭ يوللىرى ئېچىلىدۇ.
• تىل ئاستى دىلچىقى (Sublingual Caruncle / 舌下阜)
  • تىل ئاستى پۈرمىسىنىڭ ئالدى ئۇچىدا، ئوتتۇرىغا يېقىن جايلاشقان ئىككى ئۇششاق دىلچاق. ئېڭەك ئاستى شۆلگەي بېزى ۋە تىل ئاستى شۆلگەي بېزىنىڭ ئاساسلىق يوللىرى مۇشۇ يەرگە ئېچىلىدۇ.
• تىل ئۇچى بېزى (Gland of Blandin and Nuhn / 舌尖腺)
  • تىل ئۇچىغا يېقىن جايلاشقان ئۇششاق شۆلگەي بېزى بولۇپ، شۆلگەي ئاجرىتىدۇ.
• تىل چوڭقۇر ۋېناسى (Deep Lingual Vein / 舌深静脉)
  • تىلنىڭ چوڭقۇر قىسىملىرىدىن كەلگەن قانسىز ئوكسىگېنلىق قاننى ئېلىپ ماڭىدىغان قان تومۇر.
• تىل نېرۋىسى (Lingual Nerve / 舌神经)
  • يۈز نېرۋىسىنىڭ بىر تارمىقى بولۇپ، تىلنىڭ ئالدىدىكى ئىككى ئۈچتىن بىرىنىڭ تەم سېزىمىنى ۋە ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىنىڭ سەزگۈسىنى تەمىنلەيدۇ.
• تىل چوڭقۇر ئارتېرىيەسى (Deep Lingual Artery / 舌深动脉)
  • تىلنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق قان تومۇرلارنىڭ بىرى.
• ئىڭەك ئاستى بەز نەيچىسى (Submandibular Duct / 下颌下腺管)
  • ئېڭەك ئاستى شۆلگەي بېزىدىن شۆلگەينى تىل ئاستى دىلچىقىغا ئېلىپ كېلىدىغان يول.
• تىل ئاستى بېزى (Sublingual Gland / 舌下腺)
  • ئېغىز بوشلۇقىدىكى ئۈچ چوڭ شۆلگەي بېزىنىڭ ئەڭ كىچىكى بولۇپ، تىل ئاستى پۈرمىسىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان.
• ئىڭەك ئاستى بەز كانىلى (Submandibular Duct / 下颌下腺管)
  • يۇقىرىدىكى ئىڭەك ئاستى بەز نەيچىسى بىلەن ئوخشاش، بۇ بەزدىن شۆلگەينى تىل ئاستى دىلچىقىغا يەتكۈزىدۇ.
• تىل ئاستى ۋېناسى (Sublingual Vein / 舌下静脉)
  • تىل ئاستى رايونىدىكى قاننى يىغىپ ماڭىدىغان ۋېنا.
• تىل ئاستى ئارتېرىيەسى (Sublingual Artery / 舌下动脉)
  • تىل ئاستى رايونىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئارتېرىيە.
• ئىڭەك تىل سۆڭەك مۇسكۇلى (Genioglossus Muscle / 颏舌肌)
  • تىلنىڭ ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ كۈچلۈك مۇسكۇللىرىنىڭ بىرى بولۇپ، تىلنىڭ ئالدىغا چىقىشىغا ۋە ھەرىكەتلىنىشىگە ياردەم بېرىدۇ.
• ئىڭەك ئاستى نېرۋا تۈگۈنى (Submandibular Ganglion / 下颌下神经节)
  • پاراسىمپاتىك نېرۋا سىستېمىسىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ئېڭەك ئاستى ۋە تىل ئاستى شۆلگەي بەزلىرىنىڭ ئىشلىشىنى كونترول قىلىدۇ.
• تىل ئارتېرىيەسى (Lingual Artery / 舌动脉)
  • ئاساسلىق قان تومۇر بولۇپ، تىلنى پۈتۈنلەي قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• تىل سۆڭەك – تىل مۇسكۇلى (Hyoglossus Muscle / 舌骨舌肌)
  • تىلنى ئاستىغا ۋە كەينىگە تارتىش رولىنى ئوينايدۇ، بۇ يۇتۇش جەريانىدا مۇھىم.
• تىل ئاستى نېرۋىسى (Hypoglossal Nerve / 舌下神经)
  • تىل مۇسكۇللىرىنىڭ ھەممىسىنى دېگۈدەك ھەرىكەتلەندۈرۈش رولىنى ئوينايدىغان ئاساسلىق نېرۋا.
• تىل سۆڭىكى (Hyoid Bone / 舌骨)
  • تېكەمنىڭ ئاستىغا جايلاشقان U شەكلىدىكى سۆڭەك بولۇپ، بىر قانچە مۇسكۇل ۋە تارىمۇشلار ئارقىلىق تىلنى، كېكىردەكنى ۋە ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىنى تۇتۇپ تۇرىدۇ. ئۇ ئادەم بەدىنىدىكى باشقا سۆڭەكلەرگە بىۋاسىتە تۇتاشمىغان بىردىنبىر سۆڭەك.

 ئومۇمىي مەزمۇن تونۇشتۇرۇش

ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋى ئىنسان ئاناتومىيەسىدىكى ئاساسلىق ۋە مۇرەككەپ رايونلارنىڭ بىرى. ئۇ پەقەت ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنىلا تەشكىل قىلىپ قالماي، بەلكى يۇتۇش، سۆزلەش، تەم سېزىمى ۋە شۆلگەي ئاجرىتىش قاتارلىق ھاياتلىق پائالىيەتلىرىدە ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. بۇ رايوندىكى ھەربىر ئەزانىڭ نورمال فۇنكسىيەسى ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ساغلاملىقى ۋە ئومۇمىي بەدەن فۇنكسىيەسى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

• ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىنىڭ ئەھمىيىتى:

  • يۇتۇش فۇنكسىيەسى: تىل مۇسكۇللىرى ۋە شۆلگەي بېزلىرى يېمەكلىكلەرنى يۇمشىتىپ، يۇتۇشقا قۇلايلىق يارىتىدۇ. تىلنىڭ ھەرىكىتى يېمەكلىكنى كېكىردەككە ئىتتىرىدۇ.
  • سۆزلەش فۇنكسىيەسى: تىلنىڭ جانلىق ھەرىكىتى ۋە ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىدىكى مۇسكۇللارنىڭ ماسلىشىشى سۆزلەشنى مۇمكىن قىلىدۇ.
  • تەم سېزىمى: تىل ئۇچى ۋە باشقا قىسىملار تەم سېزىمىنى ئېلىپ، يېمەكلىكلەردىن ھۇزۇرلىنىش ئىقتىدارىنى بېرىدۇ.
  • شۆلگەي ئاجرىتىش: تىل ئاستى ۋە ئېڭەك ئاستى شۆلگەي بەزلىرى ھەزىم قىلىش ۋە ئېغىز بوشلۇقىنى تازىلاش ئۈچۈن شۆلگەي ئاجرىتىدۇ.

• مۇھىم قۇرۇلمىلار ۋە ئۇلارنىڭ رولى:

  • تىل: سۆزلەش، يۇتۇش ۋە تەم سېزىمى قاتارلىق ئاساسلىق فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ.
  • شۆلگەي بەزلىرى (تىل ئاستى بېزى، ئېڭەك ئاستى بېزى): شۆلگەي ئاجرىتىپ، يېمەكلىكنى نەمداپ، ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ ۋە ئېغىز بوشلۇقىنى باكتېرىيەلەردىن تازىلايدۇ.
  • قان تومۇرلار (ئارتېرىيە، ۋېنا): ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىدىكى توقۇلمىلارغا ئوكسىگېن ۋە ئوزۇقلۇق يەتكۈزۈپ بېرىدۇ، شۇنداقلا تاشلاندۇق ماددىلارنى يىغىپ كېتىدۇ.
  • نېرۋىلار (تىل نېرۋىسى، تىل ئاستى نېرۋىسى): سەزگۈ ۋە ھەرىكەت كونتروللۇقىنى تەمىنلەيدۇ، بۇ ئېغىز بوشلۇقىنىڭ نورمال فۇنكسىيەسى ئۈچۈن ئاچقۇچلۇق.

ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تۈۋىدە كېسەللىكلەر، مەسىلەن، ياللۇغلىنىش، ئىششىق، شۆلگەي بەز تاش كېسەللىكى ياكى راك قاتارلىقلار كۆرۈلۈشى مۇمكىن. بۇ كېسەللىكلەرنىڭ بالدۇر بايقىلىشى ۋە داۋالىنىشى ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاپ قېلىش ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. شۇڭا، ئېغىز بوشلۇقىنىڭ تازىلىقىغا دىققەت قىلىش، دائىم چىش دوختۇرىغا كۆرۈنۈش ۋە ھەرقانداق نورمالسىزلىقنى بالدۇر دوختۇرغا مەلۇم قىلىش زۆرۈر. بۇ رايوننىڭ ئاناتومىيەسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش، ئېغىز بوشلۇقىنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقىنى قوغداشتا ئاساس بىلەن تەمىنلەيدۇ.