ئەرلەر ئارىلىقى مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋىلىرىنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

ئەرلەر ئارىلىقى مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋىلىرىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەلىك ئەھمىيىتى

ئەرلەر ئارىلىقى (Perineum) ئاناتومىيىلىك جەھەتتىن سىرتقى جىنسىي ئەزا بىلەن مەقەت ئوتتۇرىسىدىكى ئىنتايىن مۇھىم ۋە مۇرەككەپ رايون ھېسابلىنىدۇ. بۇ رايوننىڭ شەكلى ئالماس (رومبىسىمان) شەكلىدە بولۇپ، ئالدى تەرەپتە «سۈيدۈك-تاناسىل ئۈچبۇلۇڭى»، ئارقا تەرەپتە «مەقەت ئۈچبۇلۇڭى» دەپ ئىككى قىسىمغا بۆلۈنىدۇ. بۇ يەرگە جايلاشقان مۇسكۇللار، قان تومۇرلار ۋە نېرۋىلار سۈيدۈك ئاجرىتىش، چوڭ تەرەت قىلىش ۋە جىنسىي ئىقتىدار (ئېررېكسىيە ۋە مەنىي چىقىرىش) قاتارلىق فىزىئولوگىيىلىك پائالىيەتلەردە ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ.

بۇ ماقالىدە تەمىنلەنگەن رەسىم ئارقىلىق، ئەرلەر ئارىلىقىنىڭ يۈزە ۋە چوڭقۇر قاتلاملىرىدىكى ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلار ئېنىق كۆرسىتىلگەن. رەسىمنىڭ ئوڭ تەرىپىدە (كۆرۈرمەنگە نىسبەتەن) يۈزە مۇسكۇللار ئېلىۋېتىلىپ، تېخىمۇ چوڭقۇر قاتلامدىكى قان تومۇر، نېرۋا ۋە دىئافراگما قۇرۇلمىلىرى ئاشكارىلانغان. تۆۋەندە بىز بۇ نازۇك ۋە مۇھىم رايوندىكى ھەر بىر قۇرۇلمىنى تەرتىپ نومۇرى بويىچە تەپسىلىي تونۇشتۇرۇپ ئۆتىمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلارنىڭ تەپسىلىي چۈشەندۈرۈلۈشى:

1. ئەرلەر ئارىلىقى مۇسكۇل، قان تومۇر ۋە نېرۋىلىرى (Male Perineum Muscles, Blood Vessels, and Nerves / 男性会阴肌肉、血管及神经)
بۇ ئاتالغۇ ئەرلەر داس بوشلۇقىنىڭ ئاستىنقى قىسمىنى قاپلاپ تۇرىدىغان بارلىق يۇمشاق توقۇلمىلارنىڭ ئومۇمىي نامىدۇر. بۇ سىستېما سىرتقى جىنسىي ئەزالارنىڭ (زەكەر ۋە ئۇرۇقدان) يىلتىز قىسمىنى مۇقىملاشتۇرۇش، سۈيدۈك يولى ۋە مەقەتنى قىسىپ تۇرۇش ئارقىلىق تەرەتنى كونترول قىلىش، شۇنداقلا قان بىلەن تەمىنلەش ئارقىلىق جىنسىي قوزغىلىشنى ئىشقا ئاشۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. بولۇپمۇ ئەۋرەت نېرۋىسى ۋە ئەۋرەت ئىچكى ئارتېرىيىسىنىڭ شاخلىنىشى بۇ رايوننىڭ سەزگۈ ۋە ئوزۇقلىنىشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، مەقەت ئۈچبۇلۇڭى ۋە سۈيدۈك-تاناسىل ئۈچبۇلۇڭىدىكى ئەزالارنىڭ نورمال خىزمىتىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

2. ئۇرۇقدان خالتا ئارقا نېرۋا (Posterior scrotal nerves / 阴囊后神经)
ئارىلىق نېرۋىسىنىڭ بىر تارمىقى بولۇپ، ئۇرۇقدان خالتىسىنىڭ ئارقا قىسمىدىكى تېرىنىڭ سەزگۈسىنى تەمىنلەيدۇ. بۇ نېرۋا سىرتقى غىدىقلىنىشلارنى مېڭىگە يەتكۈزۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

3. ئۇرۇقدان خالتا ئارقا شېخى (Posterior scrotal branches / 阴囊后支)
ئارىلىق ئارتېرىيىسىدىن كەلگەن قان تومۇر شاخچىلىرى بولۇپ، ئۇرۇقدان خالتىسىنىڭ ئارقا تەرەپتىكى توقۇلمىلىرىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇلار ئۇرۇقدان خالتىسىنىڭ تېمپېراتۇرىسىنى تەڭشەشكىمۇ ياردەم بېرىدۇ.

4. ئارىلىق چوڭقۇر توغرا مۇسكۇلى (Deep transverse perineal muscle / 会阴深横肌)
سۈيدۈك-تاناسىل دىئافراگمىسىنىڭ ئىچىگە جايلاشقان بولۇپ، ئارىلىقنىڭ مەركىزىي تېنىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ. ئۇ داس بوشلۇقىنىڭ تىرەكلىك كۈچىنى ئاشۇرۇشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

5. سۈيدۈك تاناسىل ئەزا پاسىل ئۈستۈنكى سېرىقئەت پەردە (Superior fascia of urogenital diaphragm / 尿生殖膈上筋膜)
ئارىلىق چوڭقۇر توغرا مۇسكۇلىنىڭ ئۈستۈنكى يۈزىنى يېپىپ تۇرىدىغان نېپىز پەردە. ئۇ داس بوشلۇقى بىلەن ئارىلىق بوشلۇقىنى ئايرىپ تۇرىدىغان پاسىل ھېسابلىنىدۇ.

6. زەكەر چوڭقۇر ئارتېرىيە (Deep artery of penis / 阴茎深动脉)
ئەۋرەت ئىچكى ئارتېرىيىسىنىڭ مۇھىم تارمىقى بولۇپ، زەكەرنىڭ بۇلۇتسىمان تېنى (Cavernous body) ئىچىگە كىرىدۇ. جىنسىي ئالاقە ۋاقتىدا بۇ ئارتېرىيە كېڭىيىپ زەكەرنىڭ قاتتىقلىشىشى (ئېررېكسىيە) نى تەمىنلەيدۇ.

7. زەكەر دۈمبە نېرۋا (Dorsal nerve of penis / 阴茎背神经)
ئەۋرەت نېرۋىسىنىڭ ئاخىرقى تارمىقى بولۇپ، زەكەرنىڭ ئۈستى (دۈمبە) تەرىپىنى بويلاپ ماڭىدۇ. ئۇ زەكەر بېشى ۋە تېرىسىنىڭ سەزگۈسىگە مەسئۇل بولۇپ، جىنسىي غىدىقلىنىشتا ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ.

8. ئارىلىق ئارتېرىيە (Perineal artery / 会阴动脉)
ئەۋرەت ئىچكى ئارتېرىيىسىدىن ئايرىلىپ چىقىپ، ئارىلىقنىڭ يۈزە مۇسكۇللىرى ۋە ئۇرۇقدان خالتىسىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ يەنە يۈزە ئارىلىق خالتىسىدىكى قۇرۇلمىلارنى ئوزۇقلاندۇرىدۇ.

9. ئارىلىق نېرۋا (Perineal nerve / 会阴神经)
ئەۋرەت نېرۋىسىنىڭ چوڭ بىر تارمىقى بولۇپ، ئارىلىق مۇسكۇللىرىنى ھەرىكەتلەندۈرىدۇ ۋە ئاستىنقى تېرىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇ يەنە سۈيدۈك يولى قورىغۇچى مۇسكۇلىغىمۇ تارماق چىقىرىدۇ.

10. ئەۋرەت ئىچكى ئارتېرىيە (Internal pudendal artery / 阴部内动脉)
داس بوشلۇقىدىن چىقىپ پۈتۈن ئارىلىق رايونىنى ۋە سىرتقى جىنسىي ئەزالارنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق تومۇر غولى. ئۇنىڭ ساغلاملىقى جىنسىي ئىقتىدار بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋەتلىك.

11. ئەۋرەت نېرۋا (Pudendal nerve / 阴部神经)
داس بوشلۇقى ۋە ئارىلىقنىڭ ئەڭ ئاساسلىق نېرۋىسى بولۇپ، ھەم ھەرىكەت ھەم سەزگۈ تالالىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ چوڭ-كىچىك تەرەتنى كونترول قىلىش ۋە جىنسىي سەزگۈنى يەتكۈزۈشتە ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ.

12. توققۇز كۆز تۈگۈن تارىمۇشى (Sacrotuberous ligament / 骶结节韧带)
توققۇز كۆز سۆڭىكى بىلەن ئولتۇرغۇچ سۆڭەك تۈگۈنىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان كۈچلۈك تارىمۇش. ئۇ داس بوشلۇقىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

13. مەقئەت ئارتېرىيە (Inferior rectal artery / 肛动脉)
مەقەت قانىلى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى مۇسكۇللارنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ ئادەتتە ئەۋرەت ئىچكى ئارتېرىيىسىنىڭ بىرىنچى تارمىقى ھېسابلىنىدۇ.

14. مەقئەت نېرۋىسى (Inferior rectal nerve / 肛神经)
مەقەت سىرتقى قورىغۇچى مۇسكۇلىنى باشقۇرىدۇ ۋە مەقەت ئەتراپى تېرىسىنىڭ سېزىمىنى تەمىنلەيدۇ. بۇ نېرۋا چوڭ تەرەتنى تۇتۇپ تۇرۇش ئىقتىدارى ئۈچۈن زۆرۈر.

15. قۇيرۇق سۆڭەك (Coccyx / 尾骨)
ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنىڭ ئەڭ ئاستىنقى قىسمىدىكى ئۈچبۇلۇڭسىمان سۆڭەك. ئۇ داس بوشلۇقى مۇسكۇللىرى ۋە بەزى تارىمۇشلارنىڭ چاپلىشىش نۇقتىسىدۇر.

16. مەقئەتنى كۆتۈرگۈچى مۇسكۇل (Levator ani muscle / 肛提肌)
داس بوشلۇقى دىۋارىنى شەكىللەندۈرىدىغان ئەڭ چوڭ ۋە مۇھىم مۇسكۇل توپى. ئۇ ئىچكى ئەزالارنى چۈشۈپ كېتىشتىن ساقلايدۇ ۋە تەرەت قىلىش جەريانىدا قىسقىرىپ ياردەم بېرىدۇ.

17. مەقەت سىرتقى قورىغۇچى مۇسكۇل (External anal sphincter / 肛门外括约肌)
مەقەتنى ئوراپ تۇرىدىغان ھالقىسىمان مۇسكۇل بولۇپ، ئادەمنىڭ ئىختىيارىغا بويسۇنىدۇ. ئۇ چوڭ تەرەتنىڭ چىقىشىنى تىزگىنلەش ۋەزىپىسىنى ئۆتەيدۇ.

18. ساغرا چوڭ مۇسكۇل (Gluteus maximus muscle / 臀大肌)
بەدەننىڭ ئارقا تەرىپىدىكى ئەڭ چوڭ مۇسكۇل بولۇپ، يانپاش قىسمىنى قاپلاپ تۇرىدۇ. گەرچە ئۇ ئاساسلىقى يوتىنى ھەرىكەتلەندۈرسىمۇ، ئەمما ئارىلىق قىسمىنى قوغداش رولىنىمۇ ئوينايدۇ.

19. ئارىلىق يۈزە توغرا مۇسكۇل (Superficial transverse perineal muscle / 会阴浅横肌)
ئولتۇرغۇچ سۆڭەك تۈگۈنىدىن ئارىلىق مەركىزىگە سوزۇلغان نېپىز مۇسكۇل. ئۇ ئارىلىقنىڭ مەركىزىي تىرەك نۇقتىسىنى مۇقىملاشتۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.

20. سۈيدۈك تاناسىل ئەزا پاسىل ئاستىنقى سېرىقئەت پەردىسى (Inferior fascia of urogenital diaphragm / Perineal membrane / 尿生殖膈下筋膜)
بۇ يەنە «ئارىلىق پەردىسى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئۇ ئىنتايىن پۇختا توقۇلما بولۇپ، زەكەرنىڭ يىلتىزىنى تىرەپ تۇرىدۇ. ئۇ سىرتقى جىنسىي ئەزالارنىڭ قۇرۇلمىسىنى ساقلاشتا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.

21. يۈزە ئارىلىق سېرىقئەت كەسمە گىرۋىكى (Cut edge of superficial perineal fascia / 浅会阴筋膜切缘)
رەسىمدە تېرە ئاستىدىكى Colles پەردىسىنىڭ كېسىلگەن چېتى كۆرسىتىلگەن. بۇ پەردە يۈزە ئارىلىق خالتىسىنى شەكىللەندۈرۈپ، سۈيدۈك يولى يېرىلغان ئەھۋالدا سۈيدۈكنىڭ يوتىغا ئېقىپ كېتىشىنى توسۇپ تۇرىدۇ.

22. ئولتۇرغۇچ سۆڭەك بۇلۇتسىمان تەنچە مۇسكۇلى (Ischiocavernosus muscle / 坐骨海绵体肌)
زەكەرنىڭ يىلتىز قىسمىنى (Crus) ئوراپ تۇرىدىغان مۇسكۇل. ئۇ قىسقارغاندا زەكەردىكى قاننىڭ قايتىپ كېتىشىنى توسۇپ، ئېررېكسىيەنىڭ كۈچلۈك ۋە داۋاملىق بولۇشىنى ساقلايدۇ.

23. شار شەكىللىك بۇلۇتسىمان تەنچە مۇسكۇلى (Bulbospongiosus muscle / 球海绵体肌)
زەكەرنىڭ شارچە قىسمىنى (Bulb) ئوراپ تۇرىدىغان مۇسكۇل. ئۇنىڭ قىسقىرىشى سۈيدۈك يولىدىكى قالدۇق سۈيدۈكنى ۋە مەنىينى سىرتقا چىقىرىشقا (مەنىي ئېتىلىپ چىقىشقا) ياردەم بېرىدۇ.

24. ئۇرۇقدان خالتا (Scrotum / 阴囊)
تۇخۇم (Testes) نى ساقلايدىغان تېرە خالتىسى. ئۇنىڭ تېرىسى نېپىز ۋە پۈرمىلىك بولۇپ، تېمپېراتۇرىنى تەڭشەش ئارقىلىق سپېرما ئىشلەپچىقىرىشقا ماس مۇھىت يارىتىپ بېرىدۇ.

ئەرلەر ئارىلىقى ئاناتومىيىسىنىڭ كىلىنىكىلىق ۋە فىزىئولوگىيىلىك ئەھمىيىتى

ئەرلەرنىڭ ئارىلىق قىسمى كىلىنىكىلىق مېدىتسىنادا، بولۇپمۇ سۈيدۈك يولى كېسەللىكلىرى (Urology) ۋە ئەرلەر كېسەللىكلىرى (Andrology) بۆلۈمىدە ئىنتايىن مۇھىم ئورۇن تۇتىدۇ. بۇ رايوندىكى مۇسكۇللار، بولۇپمۇ «شار شەكىللىك بۇلۇتسىمان تەنچە مۇسكۇلى» ۋە «ئولتۇرغۇچ سۆڭەك بۇلۇتسىمان تەنچە مۇسكۇلى» جىنسىي ئىقتىدارنىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن بىۋاسىتە مەسئۇل بولىدۇ. بۇ مۇسكۇللارنىڭ كۈچىنىڭ ئاجىزلىشىشى ئەرلىك ھىسسىياتلىنىشى توسالغۇسى (ED) ياكى مەنىي بالدۇر كېتىش قاتارلىق مەسىلىلەر بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇشى مۇمكىن.

نېرۋا سىستېمىسى جەھەتتە، «ئەۋرەت نېرۋىسى» نىڭ (Pudendal nerve) زەخىملىنىشى ياكى بېسىلىپ قېلىشى (مەسىلەن، ئۇزۇن ۋاقىت ۋېلىسىپىت مىنىش سەۋەبىدىن) «ۋېلىسىپىت مىنگۈچىلەر يىغىندى كېسەللىكى» نى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، زەكەرنىڭ ئۇيۇشۇپ قېلىشىنى ياكى ۋاقىتلىق جىنسىي ئاجىزلىقنى پەيدا قىلىشى مۇمكىن. شۇڭا، بۇ نېرۋىنىڭ ئۆتۈش يوللىرىنى (Alcock’s canal) بىلىش دىئاگنوز قويۇشتا ناھايىتى مۇھىم.

بۇنىڭدىن باشقا، ئارىلىق قىسمىدىكى قان تومۇرلارنىڭ (بولۇپمۇ زەكەر چوڭقۇر ئارتېرىيىسى) ساغلاملىقى يۈرەك-قان تومۇر سىستېمىسىنىڭ بىر ئەينىكى ھېسابلىنىدۇ. قان تومۇر قېتىشىش ياكى دىئابېت كېسەللىكى سەۋەبىدىن بۇ ئىنچىكە تومۇرلار توسۇلۇپ قالسا، ئەڭ ئاۋۋال جىنسىي ئىقتىداردا مەسىلە كۆرۈلۈشى مۇمكىن.

ئوپېراتسىيە جەھەتتىن ئېيتقاندا، مەقەت ئەتراپىدىكى ئىششىق (Abscess) ياكى بوۋاسىرنى داۋالاشتا، بۇ يەردىكى «مەقەت قورىغۇچى مۇسكۇللىرى» ۋە «مەقەت نېرۋىسى» غا زىيان يەتكۈزۈپ قويماسلىق ئىنتايىن مۇھىم. ئەگەر بۇ قۇرۇلمىلار زەخىملەنسە، بىماردا چوڭ تەرەت تۇتالماسلىق قاتارلىق ئېغىر ئاقىۋەتلەر كېلىپ چىقىدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، ئەرلەر ئارىلىقىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسىنى ئېنىق بىلىش، ئەرلەرنىڭ جىنسىي ساغلاملىقىنى قوغداش، سۈيدۈك ۋە تەرەت ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ھەمدە مۇناسىۋەتلىك ئوپېراتسىيەلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشتا ئىلمىي ئاساس بىلەن تەمىنلەيدۇ.