لاپلاس قانۇنى سۇيۇقلۇق تامچىسى يۈزىنىڭ كېرىلىش كۈچى بىلەن ئىچكى – تاشقى بېسىم ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتنى تەسۋىرلەيدىغان فورمۇلا بولۇپ ،P = 2T/r.
لاپلاس قانۇنى ئاقار جىسىم مېخانىكىسى ۋە فىزىكىلىق خىمىيەدىكى مۇھىم بىر ئۇقۇم بولۇپ، ئۇ سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ ئىچكى بېسىمى بىلەن سىرتقى يۈزنىڭ كېرىلىش كۈچى ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتنى ئېچىپ بەرگەن. بۇ قانۇن نەزەرىيە تەتقىقاتىدا مۇھىم ئورۇنغا ئىگە بولۇپلا قالماي، يەنە مېدىتسىنا، قۇرۇلۇش، مۇھىت ئىلمى قاتارلىق ساھەلەردە ئەمەلىي قوللىنىشتا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. تۆۋەندىكىسى لاپلاس قانۇنى توغرىسىدىكى تەپسىلىي تەھلىل:
1. قانۇنى مەزمۇنى
لاپلاس قانۇنىنىڭ ئىپادىلىنىش شەكلى P = 2T/r بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە P سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى بېسىم كۈچى، T بولسا سىرتقى يۈزىنىڭ كېرىلىش كۈچى، r بولسا سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ رادىئۇسى.
بۇ فورمۇلا شۇنى چۈشەندۈرىدۇكى، سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ ئىچكى بېسىمى ئۇنىڭ سىرتقى يۈزىنىڭ كېرىلىش كۈچى بىلەن ئوڭ تاناسىپ، سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ رادىئۇسى بىلەن تەتۈر تاناسىپ بولىدۇ. بۇ كىچىك سۇيۇقلۇق تامچىلىرىنىڭ ئىچكى بېسىمىنىڭ ئادەتتە بىر قەدەر چوڭ بولۇپ، ئۇلارنىڭ مۇقىم مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشىنى تېخىمۇ قىيىنلاشتۇرىدىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.
سىرتقى يۈزنىڭ كېرىلىش كۈچى سۇيۇقلۇق مولېكۇلىلىرىنىڭ ئۆزئارا تارتىشىشىنىڭ نەتىجىسى، بۇ خىل تارتىشىش كۈچى سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ يۈزىدە بىر خىل «نېپىز پەردە» ھاسىل قىلىپ، سۇيۇقلۇق تامچىسىنى بەلگىلىك شەكىل ۋە چوڭ – كىچىكلىكنى ساقلاش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىدۇ.
2. قوللىنىش ساھەسى
مېدىتسىنا ساھەسىدە، لاپلاس قانۇنى ئۆپكىدىكى كۆپۈكچىلەرنىڭ مۇقىملىقىنى چۈشىنىشكە ھەمدە بەزى ئۆپكە كېسەللىكلىرىنىڭ نېمە ئۈچۈن كۆپۈكچىلەرنىڭ يېرىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغانلىقىنى چۈشەندۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.
قۇرۇلۇش ساھەسىدە، بۇ قانۇن مىكرو تىپلىق سۇيۇقلۇق يەتكۈزۈش سىستېمىسىنى لايىھەلەشكە ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، پۈركۈمە بېسىش بېشى ۋە مىكرو ئېقىمنى كونترول قىلىش ئۆزىكى.
مۇھىت ئىلمىدە، لاپلاس قانۇنى سۇ تامچىلىرىنىڭ شەكىللىنىشى ۋە مۇقىملىقىنى چۈشىنىشكە ياردەم بېرىدۇ، بۇلۇتنىڭ شەكىللىنىشى ۋە يامغۇر يېغىش جەريانىنى تەتقىق قىلىشتا ئىنتايىن مۇھىم.
3. مۇھىملىق
ئىلمىي تەتقىقاتتا، لاپلاس قانۇنى ئالىملارنىڭ سۇيۇقلۇقنىڭ ئىنتايىن كىچىك ئۆلچەمدىكى ھەرىكىتىنى چۈشىنىشىگە ياردەم بېرىدۇ، بۇ نانومېتىر تېخنىكىسى ۋە مىكرو فىزىكا تەتقىقاتىدا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.
تېخنىكا تەرەققىياتى جەھەتتە، بۇ قانۇننىڭ قوللىنىلىشى مىكرو ئاقار جىسىم ئىلمى ۋە تەجرىبىخانا ئۆزىكى ( Lab-on-a-Chip ) تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈردى.
مائارىپ تۆھپىسى جەھەتتە، لاپلاس قانۇنى فىزىكىلىق خىمىيە ۋە ئاقار جىسىم مېخانىكىسى دەرسلىكىنىڭ ئاساسىي مەزمۇنى بولۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ سىرتقى يۈزنىڭ كېرىلىش كۈچى ۋە كاپىلليارلىق ھادىسىسىنى چۈشىنىشىگە ياردەم بېرىدۇ.
4. ئالاقىدار بىلىم
ئاقار جىسىم مېخانىكىسىدا لاپلاس قانۇنى بېرنۇللى تەڭلىمىسى، ستوكېس قانۇنى قاتارلىقلار بىلەن بىرلىكتە ئاقار جىسىم دىنامىكىسىنىڭ ئاساسىنى شەكىللەندۈرگەن.
فىزىكىلىق خىمىيەدە، بۇ قانۇن ماددىنىڭ مولېكۇلىلىرى ئارىسىدىكى تەسىر كۈچى، فازا چېگرا يۈزىنىڭ ئالاھىدىلىكى قاتارلىق ئۇقۇملار بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك.
فىزىكىدا لاپلاس قانۇنى ئۈزلۈكسىز مۇھىت مېخانىكىسى ۋە تېرمودىنامىكىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، ئېنېرگىيەنىڭ ساقلىنىش ۋە يەتكۈزۈش پىرىنسىپى بىلەن مۇناسىۋەتلىك.
5. تەتقىقات تەرەققىياتى
تەجرىبە تەتقىقاتى نازۇك ئۆلچەش تېخنىكىسى ئارقىلىق لاپلاس قانۇنىنىڭ ئوخشاش بولمىغان شارائىتتىكى ماسلىشىشچانلىقىنى ئىسپاتلىغان ھەمدە سۇيۇقلۇق تامچىسى ھەرىكىتىنىڭ تېخىمۇ كۆپ تەپسىلاتلىرى ئۈستىدە ئىزدەنگەن.
نەزەرىيەدە يېڭىلىق يارىتىش جەھەتتە، ئالىملار سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ تەكشى بولمىغان كۈچ مەيدانىدىكى ھەرىكىتىنى، شۇنداقلا قانداق قىلىپ سىرتقى كونترول قىلىش ئارقىلىق سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ شەكلى ۋە ھەرىكىتىنى كونترول قىلىشنى تەتقىق قىلىۋاتىدۇ.
تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش جەھەتتە، يېڭى تىپتىكى ماتېرىيال ۋە تېخنىكىنىڭ تەرەققىياتى سۇيۇقلۇق تامچىسىنى تەتقىق قىلىشنى يېڭى ئۇسۇل بىلەن تەمىنلىدى، مەسىلەن، ئاۋاز دولقۇنى ياكى ئېلېكتىر مەيدانىدىن پايدىلىنىپ سۇيۇقلۇق تامچىسىنى كونترول قىلىش.
6. مائارىپ ئەمەلىيىتى
ئوقۇتۇشتا قوللىنىش جەريانىدا، لاپلاس قانۇنى فىزىكىلىق خىمىيە ۋە ئاقار جىسىم مېخانىكىسى ئوقۇتۇشىنىڭ مۇھىم مەزمۇنى بولۇپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۇيۇقلۇق ھەرىكىتىگە بولغان ئاساسىي تونۇشىنى تۇرغۇزۇشىغا ياردەم بېرىدۇ.
تەجرىبە مەشغۇلاتى ئوقۇغۇچىلارنى تەجرىبە ئارقىلىق سۇيۇقلۇق تامچىسىنىڭ ھەرىكىتىنى كۆزىتىپ، لاپلاس قانۇنىغا بولغان چۈشەنچىسىنى چوڭقۇرلاشتۇرىدۇ.پەن ھالقىغان
ئۆگىنىش فىزىكا، خىمىيە، بىئولوگىيە قاتارلىق كۆپ خىل پەنلەر ئارىسىدىكى ئالماشتۇرۇش ۋە ھەمكارلىقنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۇنىۋېرسال ساپاسىنى ئۆستۈردى.
