خاگېن – پوسۇيې قانۇنى
哈根一泊肃叶(Hagen-Poiseuille)定律
hagen- poiseuille law
خاگېن – پوسۇيې قانۇنى ئاقار جىسىم مېخانىكىسىدا يېپىشقاق ئاقار جىسىمنىڭ ئىنچىكە نەيچىنىڭ ئوتتۇرا قەۋىتىدە ئېقىشىنى تەسۋىرلەيدىغان تەڭلىمە.
Hage N – Poiseuille قانۇنىنىڭ ماتېماتىكىلىق ئىپادىسى مۇنداق:
بۇنىڭ ئىچىدە ئېقىش سۈرئىتى، بېسىم پەرقى، تۇرۇبا رادىئۇسى، ئاقار جىسىمنىڭ ئېقىش كۆرسەتكۈچى، ئاقار جىسىمنىڭ خۇسۇسىيىتى بىلەن مۇناسىۋەتلىك تۇراقلىق سان، تۇرۇبا يولىنىڭ ئۇزۇنلۇقى ئىپادىلىنىدۇ.
بۇ قانۇن ئارقىلىق، نيوتون ئاقار جىسىملىرىنىڭ تۇرۇبا ئىچىدىكى ئېقىش ئەھۋالىنى تېخىمۇ توغرا مۆلچەرلىگىلى ۋە ھېسابلىغىلى بولىدۇ، بۇ خىمىيە قۇرۇلۇشى، بىئومېدىتسىنا قۇرۇلۇشى قاتارلىق ساھەلەردىكى تەتقىقات ۋە قوللىنىشتا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.
خاگېن – پوسۇيې قانۇنى ئاقار جىسىم دىنامىكىسىدىكى بىر مۇھىم قانۇن بولۇپ، ئۇ يېپىشقاق ئاقار جىسىمنىڭ ئىنچىكە نەيچىدىكى قاتلاملىق ئېقىش ئالاھىدىلىكىنى تەسۋىرلەپ بېرىدۇ. بۇ قانۇن نەزەرىيە تەتقىقاتىدا مۇھىم ئورۇنغا ئىگە بولۇپلا قالماي، يەنە مېدىتسىنا، دورىگەرلىك، قۇرۇلۇش قاتارلىق ساھەلەردە ئەمەلىي قوللىنىشتا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. تۆۋەندە خاگېن – پوسۇيې قانۇنىنىڭ مەزمۇنى، قوللىنىلىشى، مۇھىملىقى ۋە باشقا ئىلىم – پەن ساھەلىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى ئۈستىدە چوڭقۇر توختىلىمىز:
1. قانۇنى مەزمۇنى
ئاساسىي تەڭلىمە:خاگېن – پوسۇيې قانۇنى بېسىمنىڭ خورىشى بىلەن # ىمنىڭ ئېقىش نىسبىتى، دىنامىكىلىق يېپىشقاقلىق دەرىجىسى ۋە تۇرۇبا ئۇزۇنلۇقىنىڭ كۆپەيتمىسى ئوڭ تاناسىپ، تۇرۇبا دىئامېتىرىنىڭ تۆتىنچى دەرىجىلىك تەڭلىمىسى بىلەن تەتۈر تاناسىپ بولىدىغانلىقىنى ئېچىپ بەرگەن.
ئىشلىتىش شەرتى:بۇ قانۇن قاتلاملىق ئېقىشقا ماس كېلىدۇ، يەنى ئاقار جىسىم زەررىچىلىرى پاراللېل يولنى بويلاپ ئاقىدۇ، توغرا يۆنىلىشلىك ئارىلاشما بولمايدۇ.
نەزەرىيىۋى ئاساس:بۇ قانۇن G.G. ستوكېس 1845 – يىلى يېپىشقاق ئاقار جىسىمنىڭ ھەرىكەت نەزەرىيەسىنى بەرپا قىلغان ھەمدە تەجرىبە قىلىش ئارقىلىق دەلىللەنگەن.
2. قوللىنىش ساھەسى
مېدىتسىنا تەتقىقاتى:قاننىڭ يېپىشقاقلىق كوئېففىتسېنتىنى ئۆلچەپ بېكىتىش، قاننىڭ ئېقىشىنى تەھلىل قىلىش قاتارلىق مېدىتسىنا تەتقىقاتىدا خاگېن – پوسۇيې قانۇنى مۇھىم نەزەرىيەۋى ئاساس بىلەن تەمىنلىدى.
دورا ئانالىزى:دورىگەرلىك ساھەسىدە، بۇ قانۇن دورىلارنىڭ قويۇپ بېرىش سىستېمىسىنى تەھلىل قىلىش ۋە لايىھەلەشتە ئىشلىتىلىپ، دورىلارنىڭ بەدەندە ئۈنۈملۈك يەتكۈزۈلۈشىگە كاپالەتلىك قىلىنىدۇ.
قۇرۇلۇش لايىھەسى:ئاقار جىسىم يەتكۈزۈشكە چېتىلىدىغان قۇرۇلۇش سىستېمىسىنى لايىھەلىگەندە، مەسىلەن، تۇرۇبا يولى لايىھەسى، سۇيۇقلۇق بېسىم سىستېمىسى قاتارلىقلاردا ئىنژېنېر بۇ قانۇنىيەتتىن پايدىلىنىپ بېسىمنىڭ خورىشى ۋە ئېقىم مىقدارىنى ھېسابلايدۇ.
3. مۇھىملىق
ئىلمىي تەتقىقات:خاگېن – پوسۇيې قانۇنى ئاقار جىسىم مېخانىكىسى ئاساسىي نەزەرىيەسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى بولۇپ، يېپىشقاق ئاقار جىسىم ھەرىكىتىنى چۈشىنىشتە ئىنتايىن مۇھىم.
تېخنىكا تەرەققىياتى:بۇ قانۇننىڭ مىكرو ئاقار جىسىم تېخنىكىسى ۋە بىئومېدىتسىنا قۇرۇلۇشىدا قوللىنىلىشى ئالاقىدار تېخنىكىلارنىڭ ئىلگىرىلىشى ۋە تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈردى.
مائارىپ تۆھپىسى:مېدىتسىنا ئوقۇغۇچىلىرى ۋە دورا ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ مائارىپ مەزمۇنى بولۇش سۈپىتى بىلەن، بۇ قانۇن ئۇلارنىڭ مۇرەككەپ فىزىئولوگىيىلىك جەريان ۋە دورا لايىھىلەش پرىنسىپىنى چۈشىنىشىگە ياردەم بېرىدۇ.
4. ئالاقىدار بىلىم
ئاقار جىسىم مېخانىكىسى:خاگېن – پوسۇيې قانۇنى ئاقار جىسىم مېخانىكىسىدىكى نۇرغۇن تەڭلىمە ۋە قانۇنلارنىڭ بىرى بولۇپ، ئاقار جىسىم ھەرىكىتىنى تەسۋىرلەيدىغان باشقا تەڭلىمىلەر بىلەن بىر – بىرىنى تولۇقلايدۇ.
ماتېرىيال ئىلمى:ماتېرىيال ئىلمىنى تەتقىق قىلىش ۋە ئېچىش جەريانىدا، بۇ قانۇن ئوخشاش بولمىغان ماتېرىياللارنىڭ ئاقار جىسىمنىڭ ئېقىشىغا بولغان تەسىرىنى چۈشىنىشكە ياردەم بېرىدۇ.
فىزىكا:بۇ قانۇن فىزىكىدىكى ئاساسىي قائىدىلەرنى ئاساس قىلىدۇ، مەسىلەن، نيۇتوننىڭ يېپىشقاقلىق قانۇنى ۋە ئۈزلۈكسىزلىك تەڭلىمىسى.
5. تەتقىقات تەرەققىياتى
تەجرىبە تەتقىقاتى:ئالىملار تەجرىبە تەتقىقاتى ئارقىلىق خاگېن – پوسۇيې قانۇنىنىڭ ئىشلىتىلىش دائىرىسىنى ئۈزلۈكسىز دەلىللەيدۇ ۋە كېڭەيتىدۇ.
نەزەرىيەدە يېڭىلىق يارىتىش:نەزەرىيەۋى فىزىكا ۋە ماتېماتىكا قوراللىرىنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، بۇ قانۇننى چۈشىنىش ۋە قوللىنىشمۇ ئۈزلۈكسىز چوڭقۇرلاشماقتا.
تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش:يېڭى تېخنىكىنى ئېچىش، مەسىلەن، نانومېتىرلىق ئاقار جىسىم تېخنىكىسى خاگېن – پوسۇيې قانۇنىنى تەتقىق قىلىشنى يېڭى كۆرۈش بۇلۇڭى ۋە ئۇسۇل بىلەن تەمىنلىدى.
6. مائارىپ ئەمەلىيىتى
ئوقۇتۇشتا قوللىنىش:ئالىي مائارىپتا خاگېن – پوسۇيې قانۇنى ئاقار جىسىم مېخانىكىسى ۋە بىئومېدىتسىنا قۇرۇلۇشى دەرسلىكىنىڭ مۇھىم مەزمۇنى.
تەجرىبە مەشغۇلاتى:ئوقۇغۇچىلار تەجرىبە مەشغۇلاتى ئارقىلىق بۇ قانۇننىڭ پرىنسىپى ۋە قوللىنىلىشىنى بىۋاسىتە چۈشىنەلەيدۇ ۋە ئىسپاتلىيالايدۇ.
پەن ھالقىپ ئۆگىنىش:بۇ قانۇننى ئۆگىنىش مېدىتسىنا، قۇرۇلۇش ئىلمى، فىزىكا قاتارلىق كۆپ خىل پەنلەر ئارىسىدىكى ئالماشتۇرۇش ۋە ھەمكارلىقنى ئىلگىرى سۈردى.
7. كەلگۈسىگە نەزەر
پەن ھالقىغان بىرىكىش:كەلگۈسىدە خاگېن – پوسۇيې قانۇنىنىڭ يېڭىدىن گۈللەنگەن گىرەلەشمە پەنلەردە قوللىنىلىشى تەتقىقات قىزىق نۇقتىسىغا ئايلىنىدۇ.
تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش:يېڭى ماتېرىيال ۋە يېڭى تېخنىكىنىڭ بارلىققا كېلىشىگە ئەگىشىپ، بۇ قانۇننىڭ قوللىنىلىشى تېخىمۇ كۆپ سانائەت ۋە تەتقىقات ساھەلىرىگە كېڭىيىشى مۇمكىن.
نازۇك ئۆلچەش:توغرا ئۆلچەش تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتى خاگېن – پوسۇيې قانۇنىنىڭ تەجرىبە تەتقىقاتىدا قوللىنىلىشىنىڭ ئېنىقلىق دەرىجىسى ۋە ئىشەنچلىكلىكىنى ئاشۇرىدۇ.
يۇقىرىقىلارنى يىغىنچاقلىغاندا، خاگېن – پوسۇيې قانۇنى ئاقار جىسىم مېخانىكىسىدىكى بىر ئاساسىي تەڭلىمە بولۇپلا قالماستىن، ئۇ نۇرغۇن ئىلىم – پەن ۋە قۇرۇلۇش ساھەلىرىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ ۋە چوڭقۇر تەسىرگە ئىگە. بۇ قانۇننى چوڭقۇر چۈشىنىش ئارقىلىق ئاقار جىسىم ھەرىكىتىنىڭ قانۇنىيىتىنى تېخىمۇ ياخشى ئىگىلەپ، ئالاقىدار ساھەلەرنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرگىلى بولىدۇ.
