ئۆپكە ۋە كۆكرەك پەردىسىنىڭ بەدەن سىرتىدىكى ئاناتومىيىلىك ئورنى

ئۆپكە ۋە ئۇنى ئوراپ تۇرغان كۆكرەك پەردىسى، كۆكرەك قەپىسى ئىچىگە جايلاشقان بولۇپ، ھاياتلىق ئۈچۈن زۆرۈر بولغان گاز ئالماشتۇرۇش ۋەزىپىسىنى ئۆتەيدۇ. گەرچە بۇ ئەزالار تاشقى كۆزگە كۆرۈنمىسىمۇ، ئۇلارنىڭ بەدەن سىرتىدىكى ئورنى، چېگراسى ۋە قۇرۇلمىلىرىنى مەلۇم ئاناتومىيىلىك بەلگىلەر ئارقىلىق پەرەز قىلىشقا بولىدۇ. بۇ «بەدەن سىرتىدىكى قىياس ئورنى» دەپ ئاتىلىدىغان ئۇقۇم، كلىنىكىلىق تىببىيەتتە ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.

دوختۇرلار فىزىكىلىق تەكشۈرۈش ئېلىپ بارغاندا، مەسىلەن، تىڭشىغۇچ بىلەن ئۆپكىنى ئاڭلاش، بارماق بىلەن چېكىپ تەكشۈرۈش ياكى كۆكرەك بوشلۇقىغا سۇ يىغىلىپ قالغاندا سۇيۇقلۇقنى چىقىرىش قاتارلىق مەشغۇلاتلاردا، دەل مۇشۇ قىياس ئورۇن بىلىملىرىگە تايىنىدۇ. ئۆپكىنىڭ ھەر بىر قىسمىنىڭ، يېرىقلىرىنىڭ ۋە گىرۋەكلىرىنىڭ بەدەن يۈزىدىكى تەخمىنىي ئورنىنى توغرا بىلىش، دىئاگنوزنىڭ توغرىلىقىنى ۋە داۋالاشنىڭ بىخەتەرلىكىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشنىڭ ئاساسى. بۇ ماقالىدە، ئۆپكە ۋە كۆكرەك پەردىسىنىڭ ئالدى، ئارقا ۋە يان تەرەپلەردىن كۆرۈنۈشتىكى قىياس ئورنىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرىمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

ئاساسلىق ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىلار ۋە ئۇلارنىڭ قىياس ئورنى

كۆكرەك پەردىسى ۋە ئۆپكىنىڭ بەدەن سىرتىدىكى قىياس ئورنى (Surface projection of pleura and lungs, 胸膜及肺的体表投影)
بۇ ئۇقۇم، كۆكرەك قەپىسى ئىچىدىكى ئۆپكە ۋە كۆكرەك پەردىسىنىڭ چېگرالىرىنى بەدەن يۈزىدىكى سۆڭەك ۋە سىزىقلارغا نىسبەتەن ئورۇنلاشتۇرۇش جەريانىنى كۆرسىتىدۇ. بۇ ئارقىلىق، بىز كۆزگە كۆرۈنمەيدىغان ئىچكى ئەزالارنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى، شەكلى ۋە ئورنىنى تەسەۋۋۇر قىلالايمىز. كلىنىكىدا، بۇ قىياس ئورنى ئۆپكە كېسەللىكلىرىنىڭ ئورنىنى ئېنىقلاش، ئاڭلاپ تەكشۈرۈش رايونلىرىنى بېكىتىش ۋە كۆكرەك بوشلۇقىغا ئارىلىشىش خاراكتېرلىك مەشغۇلاتلارنى بىخەتەر ئېلىپ بېرىش ئۈچۈن ھالقىلىق يېتەكچى بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. ئۆپكىنىڭ گىرۋىكى بىلەن كۆكرەك پەردىسىنىڭ گىرۋىكى پۈتۈنلەي ماس كەلمەيدىغان بولۇپ، ئادەتتە كۆكرەك پەردىسىنىڭ چېگراسى ئۆپكىدىن سەل كەڭرەك بولىدۇ، بۇنىڭ بىلەن «كۆكرەك پەردە بوشلۇقى» شەكىللىنىدۇ.

كۆكرەك ئالدى يۈزىدىن كۆرۈنۈشى
( Lung anterior view 肺前面观 )

كۆكرەك پەردە چوققىسى (Pleural cupula, 胸膜顶)
كۆكرەك پەردىسىنىڭ ئۆپكە ئۇچىنى يېپىپ تۇرىدىغان، گۈمبەز شەكىللىك ئەڭ يۇقىرى قىسمى. ئۇ ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ ئىچكى تەرەپ 1/3 قىسمىدىن 2-3 سانتىمېتىر يۇقىرىغا كۆتۈرۈلۈپ تۇرىدۇ.

ئوقۇرەك ئوتتۇرا سىزىقى (Midclavicular line, 锁骨中线)
ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ ئوتتۇرا نۇقتىسىدىن تىك تۆۋەنگە سىزىلغان تەسەۋۋۇرىي سىزىق. بۇ سىزىق ئۆپكىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكى ۋە يۈرەكنىڭ ئورنىنى بېكىتىشتىكى مۇھىم ئۆلچەم.

سول ئۆپكە ئالدى گىرۋەك (Anterior border of left lung, 左肺前缘)
سول ئۆپكىنىڭ ئالدى تەرىپىدىكى نىسبەتەن ئۆتكۈر گىرۋىكى. 4-قوۋۇرغا كۆمۈرچىكىگە كەلگەندە، يۈرەك سەۋەبىدىن ئىچكىرىگە قاراپ ئويۇلۇپ «يۈرەك ئويۇقى»نى ھاسىل قىلىدۇ.

كۆكرەك پەردە تۆۋەنكى گىرۋەك (Inferior border of pleura, 胸膜下缘)
كۆكرەك پەردىسىنىڭ ئەڭ تۆۋەنكى چېگراسى. بۇ گىرۋەك ئۆپكىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكىدىن تەخمىنەن ئىككى قوۋۇرغا تۆۋەنرەك ئورۇنغا جايلاشقان.

ئالدى ئوتتۇرا سىزىقى (Anterior median line, 前正中线)
تۆش سۆڭىكىنىڭ ئوتتۇرىسىدىن تىك تۆۋەنگە سىزىلغان سىزىق. ئوڭ ۋە سول ئۆپكىنىڭ ئالدى گىرۋەكلىرى بۇ سىزىققا يېقىنلىشىدۇ.

يۈرەك ئويۇقى (Cardiac notch, 心切迹)
سول ئۆپكىنىڭ ئالدى گىرۋىكىدە يۈرەككە ئورۇن بوشىتىپ بېرىش ئۈچۈن شەكىللەنگەن تەبىئىي ئويمانلىق. بۇ ئورۇن ئادەتتە 4-دىن 6-قوۋۇرغا كۆمۈرچىكىگىچە بولغان ئارىلىققا توغرا كېلىدۇ.

ئوڭ ئۆپكە تۆۋەنكى گىرۋەك (Inferior border of right lung, 右肺下缘)
ئوڭ ئۆپكىنىڭ ئاستىنقى چېگراسى. ئوقۇرەك ئوتتۇرا سىزىقى بىلەن كېسىشكەن ئورنى ئادەتتە 6-قوۋۇرغا بوشلۇقىغا توغرا كېلىدۇ.

ئوڭ ئۆپكە ئوتتۇرا قانات (Middle lobe of right lung, 右肺中叶)
ئوڭ ئۆپكىنىڭ ئۈچ قىسمىنىڭ ئوتتۇرىدىكىسى. ئۇنىڭ ئالدى تەرەپتىكى قىياس ئورنى تەخمىنەن 4-قوۋۇرغىدىن 6-قوۋۇرغىغىچە بولغان رايونغا جايلاشقان.

كۆكرەك پەردىسى ئالدى گىرۋەك (Anterior border of pleura, 胸膜前缘)
كۆكرەك پەردىسىنىڭ ئالدى تەرەپتىكى تۇتىشىش لىنىيەسى. ئوڭ ۋە سول تەرەپتىكى گىرۋەكلەر تۆش سۆڭىكىنىڭ كەينىدە بىر-بىرىگە يېقىنلىشىدۇ.

ئوڭ ئۆپكە ئالدى گىرۋەك (Anterior border of right lung, 右肺前缘)
ئوڭ ئۆپكىنىڭ ئالدى تەرەپتىكى گىرۋىكى. ئۇ ئاساسەن تۈز بولۇپ، تۆش سۆڭىكىنىڭ يېنىدىن تىك تۆۋەنگە سوزۇلغان.

كۆكرەك يان تەرەپتىن كۆرۈنۈشلىرى
( Lung lateral view 肺侧面观 )

قولتۇق ئوتتۇرا سىزىقى (Midaxillary line, 腋中线)
قولتۇق ئويمىنىنىڭ ئوتتۇرىسىدىن تىك تۆۋەنگە سىزىلغان تەسەۋۋۇرىي سىزىق. بۇ سىزىق ئۆپكە ۋە كۆكرەك پەردىسىنىڭ يان تەرەپتىكى چېگراسىنى بېكىتىشتە ئىشلىتىلىدۇ.

ئۆپكە ئۇچى (Apex of lung, 肺尖)
ئۆپكىنىڭ ئەڭ يۇقىرى، ئۇچلۇق قىسمى. ئۇ ئوقۇرەك سۆڭىكىدىن يۇقىرىغا، بويۇننىڭ تۈۋى قىسمىغا قەدەر سوزۇلغان.

سول ئۆپكە يۇقىرىقى قانات (Superior lobe of left lung, 左肺上叶)
سول ئۆپكىنىڭ قىيپاش يېرىقنىڭ ئۈستىدىكى قىسمى. ئۇ ئۆپكىنىڭ ئالدى، يۇقىرى ۋە ئارقا قىسىملىرىنىڭ كۆپ قىسمىنى ئىگىلەيدۇ.

قىيپاش يېرىق (Oblique fissure, 斜裂)
ئۆپكىنى يۇقىرىقى ۋە تۆۋەنكى قاناتلارغا ئايرىيدىغان چوڭقۇر يېرىق. ئۇنىڭ بەدەن سىرتىدىكى قىياس ئورنى ئارقىدىن 3-كۆكرەك ئومۇرتقىسىدىن باشلىنىپ، ئالدىغا ۋە تۆۋەنگە қияپ كېتىپ، 6-قوۋۇرغا كۆمۈرچىكىدە ئاخىرلىشىدۇ.

سول ئۆپكە تۆۋەنكى قانات (Inferior lobe of left lung, 左肺下叶)
سول ئۆپكىنىڭ قىيپاش يېرىقنىڭ ئاستىدىكى قىسمى. ئۇ ئۆپكىنىڭ ئارقا ۋە ئاستىنقى قىسمىنىڭ كۆپ قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ.

سول ئۆپكە تۆۋەنكى گىرۋىكى (Inferior border of left lung, 左肺下缘)
سول ئۆپكىنىڭ ئاستىنقى چېگراسى. قولتۇق ئوتتۇرا سىزىقى بىلەن كېسىشكەن ئورنى ئادەتتە 8-قوۋۇرغىغا توغرا كېلىدۇ.

ئوڭ ئۆپكە يۇقارىقى قانات (Superior lobe of right lung, 右肺上缘)
ئوڭ ئۆپكىنىڭ قىيپاش ۋە گورىزونتال يېرىقلارنىڭ ئۈستىدىكى قىسمى.

گورىزونتال يېرىق (Horizontal fissure, 水平裂)
پەقەت ئوڭ ئۆپكىدىلا بار بولغان بۇ يېرىق، يۇقىرىقى قانات بىلەن ئوتتۇرا قاناتنى ئايرىپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ قىياس ئورنى ئوڭ تەرەپ 4-قوۋۇرغا بويلاپ ئالدىغا سوزۇلغان.

قوۋۇرغا كۆكرەك پەردىسى (Costal pleura, 肋胸膜)
كۆكرەك پەردىسىنىڭ قوۋۇرغىلار ۋە قوۋۇرغىئارا مۇسكۇللارنىڭ ئىچكى يۈزىگە چاپلىشىپ تۇرىدىغان قىسمى.

ئۆپكە ئارقا يۈزىدىن كۆرۈنۈشى
( Lung posterior view 肺部后面观 )

تاغاق سىزىقى (Scapular line, 肩胛线)
تاغاق سۆڭىكىنىڭ تۆۋەنكى بۇرجىكىدىن تىك تۆۋەنگە سىزىلغان سىزىق. بۇ سىزىق ئۆپكىنىڭ ئارقا تەرەپتىكى تۆۋەنكى چېگراسىنى بېكىتىشتە ئىشلىتىلىدۇ.

كۆكرەك پەردىسى ئارقا گىرۋەك (Posterior border of pleura, 胸膜后缘)
كۆكرەك پەردىسىنىڭ ئومۇرتقا ستونىنىڭ ئىككى يېنىدىكى چېگراسى. ئۇ ئاساسەن ئۆپكىنىڭ ئارقا گىرۋىكى بىلەن ماس كېلىدۇ.

سول ئۆپكە ئارقا گىرۋەك (Posterior border of left lung, 左肺后缘)
سول ئۆپكىنىڭ ئارقا تەرەپتىكى يۇمىلاق گىرۋىكى. ئۇ ئومۇرتقا ستونىنىڭ سول تەرىپىگە جايلاشقان.

كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

ئۆپكە ۋە كۆكرەك پەردىسىنىڭ بەدەن سىرتىدىكى قىياس ئورنىنى ئۆگىنىش، نەزەرىيىۋى ئاناتومىيىلىك بىلىمنى ئەمەلىي كلىنىكىلىق خىزمەت بىلەن بىرلەشتۈرۈشنىڭ مۇھىم ھالقىسىدۇر. بۇ بىلىملەر ئارقىلىق، ساغلام ئادەملەر ۋە كېسەل بىمارلاردىكى ئۆپكىنىڭ ئورنى ۋە ھالىتىنى توغرا باھالىغىلى بولىدۇ.

• چېگرا پەرقى: ئېسىڭىزدە بولسۇنكى، ئۆپكە ھەرگىز كۆكرەك پەردە بوشلۇقىنى تولۇق ئىگىلىمەيدۇ. تىنچ نەپەس ئالغاندا، ئۆپكىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكى ئوقۇرەك ئوتتۇرا سىزىقىدا 6-قوۋۇرغىغا، قولتۇق ئوتتۇرا سىزىقىدا 8-قوۋۇرغىغا، تاغاق سىزىقىدا 10-قوۋۇرغىغا توغرا كېلىدۇ. كۆكرەك پەردىسىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكى بولسا، بۇ ئورۇنلاردىن ئىككى قوۋۇرغا تۆۋەنرەك، يەنى 8-، 10-، 12-قوۋۇرغىلارغا توغرا كېلىدۇ. بۇ ئارىلىقتىكى بوشلۇق «قوۋۇرغا-دىئافراگما بوشلۇقى» دەپ ئاتىلىپ، كۆكرەك بوشلۇقىغا سۇ يىغىلغاندا سۇيۇقلۇق ئەڭ ئاۋۋال مۇشۇ يەرگە يىغىلىدۇ.
• كلىنىكىلىق مەشغۇلاتلار: كۆكرەك بوشلۇقىنى تېشىپ سۇيۇقلۇق ئېلىش (Thoracentesis) مەشغۇلاتىدا، يىڭنىنى ئادەتتە 7- ياكى 8-قوۋۇرغىئارا بوشلۇقتىن، قولتۇق ئوتتۇرا سىزىقى ياكى تاغاق سىزىقى بويىچە كىرگۈزۈلىدۇ. بۇ ئورۇن كۆكرەك پەردە بوشلۇقىغا توغرا كېلىدىغان، ئەمما ئۆپكىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكىدىن تۆۋەنرەك بولغاچقا، ئۆپكىنى زەخىملەندۈرۈپ قويۇش خەۋپى ئەڭ تۆۋەن بولىدۇ.
• ئاڭلاپ تەكشۈرۈش: ئوخشىمىغان ئۆپكە قاناتلىرىدىكى كېسەللىكلەرنى ئاڭلاپ تەكشۈرۈش ئۈچۈن، ستېتوسكوپنى توغرا ئورۇنغا قويۇش كېرەك. مەسىلەن، ئوڭ ئۆپكە ئوتتۇرا قىسمىدىكى ياللۇغنى ئاڭلاش ئۈچۈن، ستېتوسكوپنى كۆكرەكنىڭ ئوڭ تەرەپ ئالدىنقى قىسمى، 4-6-قوۋۇرغىلار ئارىلىقىغا قويۇش كېرەك. تۆۋەنكى قاناتلاردىكى ئاۋازنى ئاڭلاش ئۈچۈن بولسا، كۆكرەكنىڭ ئارقا تەرىپىگە قويۇش تېخىمۇ ئۈنۈملۈك.

قىسقىسى، ئۆپكە ۋە كۆكرەك پەردىسىنىڭ بەدەن سىرتىدىكى قىياس ئورنى، تىببىي خادىملارنىڭ «كۆزى» بولۇپ، ئۇلارنىڭ كۆكرەك قەپىسى ئىچىدىكى ئەزالارنىڭ ھالىتىنى توغرا ھۆكۈم قىلىشىغا ۋە بىخەتەر داۋالاش ئېلىپ بېرىشىغا ياردەم بېرىدۇ. بۇ بىلىملەرنى پۇختا ئىگىلەش، ھەر بىر تىببىي خادىم ئۈچۈن زۆرۈر بولغان ئاساسىي ماھارەتتۇر.