ھەر يىلى 12-ئاينىڭ 3-كۈنى بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى تەرىپىدىن «خەلقئارا مېيىپلار كۈنى» (International Day of People with Disability) قىلىپ بېكىتىلگەن. بۇ كۈن 1992-يىلى يولغا قويۇلغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى جەمئىيەت تەرەققىياتىنىڭ ھەر قايسى ساھەلىرىدە مېيىپلارنىڭ ھوقۇقى ۋە بەخت-سائادىتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ سىياسىي، ئىجتىمائىي، ئىقتىسادىي ۋە مەدەنىيەت ھاياتىدا دۇچ كېلىۋاتقان ئەھۋاللارغا بولغان تونۇشنى ئۆستۈرۈشتىن ئىبارەت. بۇ كۈن پەقەت مېيىپلارغىلا تەۋە بولماستىن، بەلكى ھەر بىر ئىنسانغا ئورتاق، سىغدۇرۇشچان، چۈشىنىش ۋە ئادىل جەمئىيەت قۇرۇپ چىقىشنىڭ مۇھىملىقىنى ئەسكەرتىدىغان بىر پۇرسەتتۇر.
خەلقئارا مېيىپلار كۈنى
International Day of People with Disability
国际残疾人日
مېيىپلىق دېگەن نېمە؟
مېيىپلىق بىر مۇرەككەپ ئۇقۇم بولۇپ، ئۇ پەقەت جىسمانىي جەھەتتىكى چەكلىمىنىلا كۆرسەتمەيدۇ. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ ئېنىقلىمىسىغا ئاساسلانغاندا، مېيىپلىق بىر كىشىنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالى (مەسىلەن، چوڭ مېڭە پارالىچى، دوۋن ئۇنىۋېرسال كېسەللىكى، چۈشكۈنلۈك) بىلەن ئۇ ياشاۋاتقان مۇھىتتىكى شەخسىي ۋە مۇھىت ئامىللىرى (مەسىلەن، سەلبىي پوزىتسىيە، قولايلىقسىز قاتناش ۋە ئاممىۋى ئىمارەتلەر، چەكلىك ئىجتىمائىي قوللاش) ئوتتۇرىسىدىكى ئۆز-ئارا تەسىرنىڭ نەتىجىسىدۇر. يەنى، بىر ئادەمنىڭ مېيىپ بولۇپ قېلىشىدا ئۇنىڭ جىسمانىي ياكى روھىي ھالىتىلا ئەمەس، بەلكى جەمئىيەتنىڭ ئۇنىڭغا يارىتىپ بېرەلمىگەن شارائىتى ۋە توسالغۇلىرىمۇ مۇھىم رول ئوينايدۇ.
نېمە ئۈچۈن بۇ كۈننى خاتىرىلەش مۇھىم؟
دۇنيا نوپۇسىنىڭ تەخمىنەن %15 ى، يەنى بىر مىلياردتىن ئارتۇق ئادەم مەلۇم بىر شەكىلدىكى مېيىپلىق بىلەن ياشايدۇ. ئۇلار دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ئاز سانلىق گۇرۇپپا ھېسابلىنىدۇ. ئەمما ئۇلار دائىم جەمئىيەتتىكى ئەڭ چەتتە قالغان گۇرۇپپىلارنىڭ بىرى بولۇپ، نامراتلىق، زوراۋانلىق، مائارىپ ۋە ئىشقا ئورۇنلىشىش پۇرسىتىدىن مەھرۇم قېلىش قاتارلىق مەسىلىلەرگە دۇچ كېلىدۇ. خەلقئارا مېيىپلار كۈنى بىزگە بۇ ھەقىقەتنى ئەسكەرتىپ، مېيىپلارنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلاش، ئۇلارنىڭ تۆھپىلىرىنى ئېتىراپ قىلىش ۋە ئۇلارنىڭ جەمئىيەتكە تولۇق قاتنىشىشىنى چەكلەيدىغان بارلىق توسالغۇلارنى يوقىتىش ئۈچۈن ھەرىكەت قىلىشقا چاقىرىدۇ.
سىغدۇرۇشچان، چۈشىنىشچان جەمئىيەت بەرپا قىلىش
سىغدۇرۇشچان جەمئىيەت قۇرۇش دېگىنىمىز، ھەر بىر ئىنساننىڭ، ئۇنىڭ ئىقتىدارى ياكى مېيىپلىق دەرىجىسى قانداق بولۇشىدىن قەتئىينەزەر، جەمئىيەتنىڭ بارلىق پائالىيەتلىرىگە تولۇق ۋە باراۋەر قاتنىشىش پۇرسىتىگە ئىگە بولۇشىنى كۆزدە تۇتىدۇ. بۇ پەقەت فىزىكىلىق قولايلىقلارنى (مەسىلەن، مېيىپلار يولى، لىفت) تەسىس قىلىش بىلەنلا چەكلەنمەيدۇ. ئۇ يەنە مائارىپ سىستېمىسى، ئىشقا ئورۇنلىشىش بازىرى، سەھىيە مۇلازىمىتى ۋە ئۇچۇر-ئالاقە تېخنىكىلىرى قاتارلىق ھەر قايسى ساھەلەردە مېيىپلارنىڭ ئېھتىياجىنى ئويلىشىش ۋە ئۇلارغا ماس كېلىدىغان مۇھىت يارىتىشنى تەلەپ قىلىدۇ.
بىز نېمىلەرنى قىلالايمىز؟
مېيىپلارنىڭ ھوقۇقىنى قوغداش ۋە ئۇلارغا ياردەم بېرىش ھەر بىر كىشىنىڭ مەسئۇلىيىتىدۇر.
- پوزىتسىيىمىزنى ئۆزگەرتەيلى: مېيىپلارغا «ئەپسۇسلىنىش» ياكى «رەھىم قىلىش» نەزىرى بىلەن ئەمەس، بەلكى ھۆرمەت ۋە باراۋەرلىك نەزىرى بىلەن مۇئامىلە قىلايلى. ئۇلارنىڭ «مېيىپلىقى»نى ئەمەس، بەلكى «ئىنسان» ئىكەنلىكىنى ئالدىنقى ئورۇنغا قويايلى.
- تىلىمىزغا دىققەت قىلايلى: «ئەما»، «گاچا»، «توكۇر» دېگەنگە ئوخشاش كەمسىتىش تۈسىنى ئالغان سۆزلەرنى ئىشلىتىشتىن ساقلىنىپ، «كۆرۈش ئاجىز»، «ئاڭلاش ئاجىز»، «ھەرىكىتى قولايسىز» دېگەندەك ھۆرمەتنى ئىپادىلەيدىغان ئاتالغۇلارنى ئىشلىتەيلى.
- ئۇلارنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلايلى: مېيىپلار ئۈچۈن قارار چىقارغاندا، ئۇلارنىڭ ئۆزلىرىنىڭ پىكىر-تەلەپلىرىنى ئاڭلاش ۋە ئۇلارنى قارار چىقىرىش جەريانىغا قاتناشتۇرۇش ئىنتايىن مۇھىم.
- قولايلىق يارىتىپ بېرەيلى: كۈندىلىك تۇرمۇشتا، ئاممىۋى سورۇنلاردا مېيىپلارغا يول بېرىش، ياردەمگە ئېھتىياجلىق بولغاندا ياردەم قولىمىزنى سۇنۇش قاتارلىق كىچىك ئىشلارمۇ چوڭ ئەھمىيەتكە ئىگە.
كەلگۈسىگە نەزەر
ھەر يىلى خەلقئارا مېيىپلار كۈنى ئۈچۈن ئوخشىمىغان تېمىلار بېكىتىلىپ، جەمئىيەتنىڭ دىققىتىنى مەلۇم بىر مۇھىم نۇقتىغا مەركەzlەشتۈرىدۇ. بۇ تېمىلار ھەمىشە مېيىپلارنىڭ رەھبەرلىك رولىنى جارى قىلدۇرۇش، تېخنىكىنىڭ ياردىمىدە ئۇلارنىڭ تۇرمۇشىنى ياخشىلاش، كرىزىس ۋە جىددىي ئەھۋاللاردا ئۇلارنى ئالدىن ئويلاش قاتارلىق مەزمۇنلارنى چۆرىدەيدۇ. بۇ بىزگە شۇنى كۆرسىتىپ بېرىدۇكى، مېيىپلار مەسىلىسىنى ھەل قىلىش پەقەت خەير-ساخاۋەت ئىشى بولماستىن، بەلكى ئىنسانىي ھوقۇق ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ مۇھىم بىر تەركىبىي قىسمىدۇر.
خۇلاسە
مېيىپلىق ئىنسانىيەتنىڭ كۆپ خىللىقىنىڭ بىر قىسمى. خەلقئارا مېيىپلار كۈنىدە، بىز مېيىپلارنىڭ جەمئىيەتكە قوشقان ۋە قوشالايدىغان غايەت زور تۆھپىلىرىنى ئېتىراپ قىلىشىمىز كېرەك. بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىپ، بارلىق توسالغۇلارنى يوقىتىپ، ھەر بىر ئىنساننىڭ ئۆز ئىقتىدارىنى تولۇق جارى قىلدۇرالايدىغان، ھۆرمەتكە ۋە قەدىر-قىممەتكە ئىگە بولالايدىغان سىغدۇرۇشچان ۋە ئادىل بىر دۇنيا قۇرۇپ چىقىش ئۈچۈن تىرىشايلى.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 قىلىپ بېكىتىلگەن. بۇ كۈن 1992-يىلى يولغا قويۇلغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى جەمئىيەت تەرەققىياتىنىڭ ھەر قايسى ساھەلىرىدە مېيىپلارنىڭ ھوقۇقى ۋە بەخت-سائادىتىنى ئىلگىرى سۈرۈش، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ سىياسىي، ئىجتىمائىي، ئىقتىسادىي ۋە مەدەنىيەت ھاياتىدا دۇچ كېلىۋاتقان ئەھۋاللارغا بولغان تونۇشنى ئۆستۈرۈشتىن ئىبارەت. بۇ كۈن پەقەت مېيىپلارغىلا تەۋە بولماستىن، بەلكى ھەر بىر ئىنسانغا ئورتاق، سىغدۇرۇشچان، چۈشىنىش ۋە ئادىل جەمئىيەت قۇرۇپ چىقىشنىڭ مۇھىملىقىنى ئەسكەرتىدىغان بىر پۇرسەتتۇر.){kind=link}