زەكەر ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

ئەرلەرنىڭ كۆپىيىش سىستېمىسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى بولغان زەكەر (阴茎 ، Penis) ، كۆپىيىش ۋە سۈيدۈك چىقىرىشتىن ئىبارەت ئىككى چوڭ فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارنى ئۈستىگە ئالغان. ئۇنىڭ مۇرەككەپ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى ۋە ئىنچىكە ماسلاشقان فىزىئولوگىيىلىك جەريانلىرى ھاياتلىقنىڭ سىرى ۋە داۋاملىشىشىنىڭ مۇھىم كاپالىتى. بۇ ماقالىدە بىز زەكەرنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇپ ، ھەرقايسى قىسىملىرىنىڭ ئىقتىدارىنى چوڭقۇرلاپ چۈشەندۈرۈش ئارقىلىق ، ئوقۇرمەنلەرنىڭ بۇ مۇھىم ئەزا ھەققىدىكى چۈشەنچىسىنى ئاشۇرىمىز.

زەكەر ئاساسلىقى يىلتىز ، تەن ۋە باش قىسىمدىن ئىبارەت ئۈچ قىسىمدىن تەركىب تاپقان بولۇپ ، ئىچكى قىسمىدا ئاساسلىقى ئۈچ سىلىندىرسىمان ئۆرۈلۈشچان توقۇلمىلار بار: ئىككى دانە غارسىمان تەنچە (corpora cavernosa) ۋە بىر دانە بۇلۇتسىمان تەنچە (corpus spongiosum). بۇ توقۇلمىلار جىنسىي قوزغىلىش جەريانىدا قان بىلەن تولۇپ ، زەكەرنىڭ قاتتىقلىشىشىنى ۋە تىكلىنىشىنى ئەمەلگە ئاشۇرىدۇ. زەكەرنىڭ نورمال فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارىنى ساقلاش ئەرلەرنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

1. زەكەر سۈيدۈك يول تەرەپ يۈزى
(阴茎尿道面, Urethral surface of the penis)

زەكەرنىڭ سۈيدۈك يولى تەرەپ يۈزى ئۇنىڭ تۆۋەنكى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، ئاساسلىقى سۈيدۈك يولى بۇلۇتسىمان تەنچىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ۋە سۈيدۈك يولىنىڭ راۋانلىقىنى قوغداشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. بۇ يۈزىدە زەكەر چاكىسى قاتارلىق كۆرۈنەرلىك بەلگىلەر بار بولۇپ، ئۇ تۆرەلمە مەزگىلىدىكى تەرەققىياتنىڭ ئىزى ھېسابلىنىدۇ. زەكەرنىڭ بۇ قىسمىدىكى توقۇلما ۋە تۈزۈلۈشلەر سۈيدۈك چىقىرىش ۋە مەنىي ئاجرىتىشنىڭ نورمال بولۇشىغا بىۋاسىتە كاپالەتلىك قىلىدۇ. ئۇنىڭ ساغلاملىقى پۈتكۈل سۈيدۈك ۋە كۆپىيىش سىستېمىسىنىڭ ئىقتىدارىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.

• سۈيدۈك يول سىرتقى ئېغىزى (尿道外口, External urethral orifice): بۇ سۈيدۈك ۋە مەنىينىڭ بەدەندىن چىقىدىغان ئاخىرقى ئېغىزى. ئۇ ئادەتتە زەكەر بېشىنىڭ ئۇچىغا جايلاشقان بولۇپ، نورمال سۈيدۈك ئاجرىتىش ۋە مەنىي چىقىرىشنىڭ مۇھىم يولى ھېسابلىنىدۇ.
• زەكەر بېشى (阴茎头, Glans penis): زەكەرنىڭ ئەڭ ئۇچىدىكى كونۇس شەكىللىك قىسمى بولۇپ، نېرۋا تالالىرى ئىنتايىن مول. ئۇ جىنسىي ھاسسىلىقنى قوبۇل قىلىدىغان ئاساسلىق رايون ھېسابلىنىدۇ.
• خەتنىلىك تېرە ئىلىنچىقى (包皮系带, Frenulum of prepuce): خەتنىلىك تېرىسىنى زەكەر بېشىنىڭ ئاستى تەرىپىگە تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان ئىنچىكە تېرە قاتلىمى. ئۇ خەتنىلىك تېرىسىنىڭ ھەرىكىتىنى كونترول قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ ھەمدە جىنسىي ھاسسىلىقنى ئاشۇرىدىغان مۇھىم قىسىم ھېسابلىنىدۇ.
• زەكەر چاكى (阴茎缝, Penile raphe): زەكەرنىڭ ئاستى تەرىپىدە، يىلتىزىدىن باش قىسمىغىچە سوزۇلغان كۆرۈنەرلىك سىزىق. بۇ تۆرەلمە مەزگىلىدە سۈيدۈك يولى قاتلىمىنىڭ بىرىكىشىدىن ھاسىل بولغان ئىزنا.
• زەكەر تېنى (阴茎体, Body of penis): زەكەرنىڭ يىلتىزى بىلەن باش قىسمى ئارىسىدىكى ئاساسلىق سىلىندىرسىمان قىسمى. ئۇ ئاساسلىقى ئىككى غارسىمان تەنچە ۋە بىر بۇلۇتسىمان تەنچىدىن تەركىب تاپىدۇ.
• دوۋسۇن سۆڭەك تۆۋەنكى شېخى (耻骨下支, Inferior pubic ramus): داس بوشلۇقى سۆڭىكىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، زەكەر يىلتىزىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە تىرەش رولىنى ئوينايدۇ. زەكەر يىلتىزىدىكى مۇسكۇللار ۋە توقۇلمىلار بۇ سۆڭەككە بىرىكىدۇ.
• زەكەر يىلتىزى (阴茎根, Root of penis): زەكەرنىڭ بەدەنگە بىرىككەن، تاشقىرىدىن كۆرۈنمەيدىغان قىسمى. ئۇ داس بوشلۇقىغا مۇقىملاشتۇرۇلغان بولۇپ، زەكەرنىڭ پۇختا ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.
• زەكەر چوڭقۇر سېرىق ئەت (深阴茎筋膜, Deep fascia of penis / Buck’s fascia): زەكەرنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى ئۈچ ئۆرۈلۈشچان تەنچىنى چىڭ قاپلاپ تۇرىدىغان كۈچلۈك بىرىكتۈرگۈچى توقۇلما پەردىسى. ئۇ زەكەرنىڭ تۈزۈلۈشىنى قوغدايدۇ ۋە قاننىڭ تىكلىنىش جەريانىدا غارسىمان تەنچىدە ساقلىنىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
• خەتنىلىك تېرىسى (阴茎包皮, Prepuce / Foreskin): زەكەر بېشىنى قاپلاپ تۇرىدىغان ئىككى қабат تېرە ۋە شىللىق پەردە توقۇلمىسى. ئۇ زەكەر بېشىنى قوغداش ۋە نەم تۇتۇش رولىنى ئوينايدۇ.
• زەكەر بوينى (阴茎颈, Neck of penis): زەكەر بېشى بىلەن تېنى ئارىسىدىكى تارايغان قىسمى. بۇ رايون زەكەر بېشى تاجىسىنىڭ كەينىگە جايلاشقان بولۇپ، ئاناتومىيىلىك ئايرىش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ.

2. زەكەر بۇلۇتسىمان تېنى
(阴茎的海绵体, Corpora of the penis)

زەكەرنىڭ ئۆرۈلۈشچان تەنچىلىرى ئۇنىڭ تىكلىنىش ئىقتىدارىنى ئەمەلگە ئاشۇرىدىغان يادرولۇق قۇرۇلمىلار بولۇپ، ئىككى دانە غارسىمان تەنچە (Corpus Cavernosum) ۋە بىر دانە بۇلۇتسىمان تەنچە (Corpus Spongiosum) دىن تەركىب تاپىدۇ. غارسىمان تەنچىلەر جىنسىي قوزغىلىشتا قان بىلەن تولۇپ، زەكەرنىڭ قاتتىقلىشىشى ۋە تىكلىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇلۇتسىمان تەنچە بولسا سۈيدۈك يولىنى ئوراپ تۇرىدىغان بولۇپ، تىكلىنىش جەريانىدا سۈيدۈك يولىنىڭ ئېچىق ھالەتتە تۇرۇشىغا كاپالەتلىك قىلىپ، مەنىينىڭ راۋان چىقىرىلىشىنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ. بۇ ئىككى خىل ئۆرۈلۈشچان تەنچىنىڭ ماسلىشىپ ئىشلىشى زەكەرنىڭ نورمال جىنسىي ئىقتىدارىنى تاماملاشنىڭ ئاچقۇچىدۇر.

• زەكەر تاجىسى (阴茎头冠, Corona of glans): زەكەر بېشىنىڭ تۈۋىدىكى چېگرىسىنى شەكىللەندۈرىدىغان يۇمىلاق، كۆتۈرۈلۈپ تۇرغان گىرۋەك. ئۇ جىنسىي ھاسسىلىقنى ئاشۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• زەكەر بۇلۇتسىمان تېنى (阴茎海绵体, Corpus cavernosum): زەكەر تېنىنىڭ ئىچىدىكى ئىككى دانە پاراللېل جايلاشقان غولسىمان ئۆرۈلۈشچان توقۇلما. جىنسىي قوزغىلىشتا قان بىلەن تولۇپ، زەكەرنىڭ قاتتىقلىشىشىنى ۋە تىكلىنىشىنى ئەمەلگە ئاشۇرىدىغان ئاساسلىق قۇرۇلما.
• سۈيدۈك يول بۇلۇتسىمان تېنى (尿道海绵体, Corpus spongiosum): سۈيدۈك يولىنى ئوراپ تۇرىدىغان يەككە ئۆرۈلۈشچان توقۇلما. ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى تىكلىنىش جەريانىدا سۈيدۈك يولىنىڭ بېسىلىپ قېلىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، مەنىينىڭ راۋان چىقىرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش.
• زەكەر دۈمبە چوڭقۇر ۋىنا تومۇرى (阴茎背深静脉, Deep dorsal vein of penis): زەكەردىكى قاننى قايتۇرىدىغان ئاساسلىق چوڭقۇر ۋىنا تومۇرى. تىكلىنىش جەريانىدا ئۇ قىسىلىپ، قاننىڭ غارسىمان تەنچىدىن قايتىپ كېتىشىنى ئاستىلىتىپ، تىكلىنىشنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
• دوۋسۇن سۆڭەك (耻骨, Pubic bone): داس بوشلۇقىنىڭ ئالدى قىسمىدىكى سۆڭەك بولۇپ، زەكەرنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان bağlamlar ۋە مۇسكۇللارغا بىرىكىش نۇقتىسى بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• زەكەر بۇلۇتسىمان تەن ئايىقى (阴茎脚, Crus of penis): غارسىمان تەنچىلەرنىڭ يىلتىز قىسمىدىكى ئىككى شاخچىسى بولۇپ، دوۋسۇن سۆڭىكىنىڭ تۆۋەنكى شېخىغا مۇقىملاشتۇرۇلغان. ئۇلار زەكەرنى داس بوشلۇقىغا پۇختا بىرىكتۈرىدۇ.
• ئەرلەر سۈيدۈك يولى (男尿道, Male urethra): سۈيدۈك ۋە مەنىينى بەدەن سىرتىغا چىقىرىدىغان تۇرۇبا شەكىللىك ئەزا. ئۇ دوۋسۇن سۈيى بېزىدىن ئۆتۈپ، زەكەرنىڭ ئىچىدىن ئۆتۈپ سىرتقى ئېغىزىغا تۇتىشىدۇ.
• سۈيدۈك يول شارچە بېزى (尿道球腺, Bulbourethral gland): سۈيدۈك يولىنىڭ ئىككى تەرىپىگە جايلاشقان نۇقۇت چوڭلۇقىدىكى بىر جۈپ بەز. جىنسىي قوزغىلىشتا سۈزۈك، يېپىشقاق سۇيۇقلۇق ئاجرىتىپ، سۈيدۈك يولىنى ھۆلللەپ، مەنىينىڭ ئۆتۈشىگە قۇلايلىق يارىتىدۇ.
• زەكەر دۈمبە نېرۋا (阴茎背神经, Dorsal nerve of penis): زەكەرنىڭ ئاساسلىق سېزىم نېرۋىسى بولۇپ، زەكەر تېرىسى ۋە بېشىنىڭ سېزىمىنى چوڭ مېڭىگە يەتكۈزىدۇ. ئۇ جىنسىي ھاسسىلىق ۋە ئورگازىم ھاسىل قىلىشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
• ئارىلىق چوڭقۇر توغرا مۇسكۇلى (会阴深横肌, Deep transverse perineal muscle): ئارىلىق رايونىدىكى مۇسكۇل بولۇپ، داس بوشلۇقى ئەزالىرىنى تىرەشكە ۋە سۈيدۈك يولىنىڭ ئىقتىدارىنى كونترول قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.
• سۈيدۈك تاناسىل ئەزا سېرىق ئېتى كەسمە گىرۋىكى (尿生殖膈下筋膜切缘, Cut edge of perineal membrane): سۈيدۈك-تاناسىل دىئافراگمىسىنىڭ تۆۋەنكى پەردىسى بولۇپ، ئارىلىق رايونىدىكى قۇرۇلمىلارنى مۇقىملاشتۇرىدۇ ۋە قوغدايدۇ.
• زەكەر ئارتېرىيىسى (阴茎动脉, Penile artery): زەكەرنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق ئارتېرىيە تومۇرى. ئۇنىڭ شاخلىرى غارسىمان تەنچە ۋە بۇلۇتسىمان تەنچىگە قان يەتكۈزۈپ، تىكلىنىشنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ.
• يۈزە ئارىلىق سېرىغىتى (浅会阴筋膜, Superficial perineal fascia): ئارىلىق رايونىنىڭ تېرىسى ئاستىدىكى يۈزە پەردە. ئۇ بۇ رايوندىكى مۇسكۇل ۋە توقۇلمىلارنى ئوراپ تۇرىدۇ.
• زەكەر چوڭقۇر ئارتېرىيىسى (阴茎深动脉, Deep artery of penis): زەكەر غارسىمان تەنچىسىنىڭ ئىچىدە كېتىدىغان ئاساسلىق ئارتېرىيە. ئۇ تىكلىنىش جەريانىدا غارسىمان تەنچىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق تومۇر.
• سۈيدۈك يول شارچىسى (尿道球, Bulb of penis): سۈيدۈك يولى بۇلۇتسىمان تەنچىسىنىڭ يىلتىز قىسمىدىكى كېڭەيگەن قىسمى. ئۇ ئارىلىق مۇسكۇللىرى تەرىپىدىن ئورالغان بولۇپ، مەنىي ئاجرىتىشقا ياردەم بېرىدۇ.

3. زەكەر توغرا كەسمە يۈزى
(阴茎体横断, Transverse section of the penis)

زەكەرنىڭ توغرا كەسمە يۈزى ئۇنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە ئىككى غارسىمان تەنچە ۋە بىر بۇلۇتسىمان تەنچە قاتارلىق ئاساسلىق ئۆرۈلۈشچان توقۇلمىلار بار. بۇ ئۈچ تەنچىنى ئاق پەردە (Tunica Albuginea) ۋە چوڭقۇر سېرىق ئەت (Buck’s Fascia) قاتارلىق پەردىلەر ئوراپ تۇرىدۇ. بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئورۇنلىشىشى ۋە ئۆز-ئارا مۇناسىۋىتى زەكەرنىڭ تىكلىنىش جەريانىدىكى قان بىلەن تەمىنلىنىشى ۋە قاننىڭ قايتىشىنى كونترول قىلىشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بۇ كەسمە يۈز ئارقىلىق، زەكەرنىڭ قان تومۇر، نېرۋا ۋە توقۇلمىلىرىنىڭ تەقسىملىنىشىنى تېخىمۇ ئېنىق كۆزىتىشكە بولىدۇ.

• زەكەر دۈمبە يۈزەكى ۋىنا تومۇرى (阴茎背浅静脉, Superficial dorsal vein of penis): زەكەر تېرىسى ۋە تېرە ئاستى توقۇلمىلىرىدىكى قاننى قايتۇرىدىغان يۈزەكى ۋىنا تومۇرى. ئۇ چوڭقۇر ۋىناغا قارىغاندا يۈزەكىراق جايلاشقان.
• يۈزە زەكەر سېرىغئىتى (浅阴茎筋膜, Superficial penile fascia / Dartos fascia): زەكەر تېرىسىنىڭ ئاستىدىكى بوش بىرىكتۈرگۈچى توقۇلما پەردىسى. ئۇ تېرىنىڭ ئەركىن ھەرىكەت قىلىشىغا شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ.
• تېرە (皮, Skin): زەكەرنى سىرتىدىن قاپلاپ تۇرىدىغان ئەڭ سىرتقى قەۋەت. ئۇنىڭ ئېلاستىكىلىقى يۇقىرى بولۇپ، تىكلىنىش جەريانىدا كېڭىيىشكە ماسلىشالايدۇ.
• سۈيدۈك يول بۇلۇتسىمان تەن ئاق پەردىسى (尿道海绵体白膜, Tunica albuginea of corpus spongiosum): سۈيدۈك يولى بۇلۇتسىمان تەنچىسىنى ئوراپ تۇرىدىغان نېپىز ئاق پەردە. ئۇ غارسىمان تەنچىنىڭ ئاق پەردىسىگە قارىغاندا نېپىزراق بولىدۇ.
• زەكەر بۇلۇتسىمان تەن ئاق پەردىسى (阴茎海绵体白膜, Tunica albuginea of corpus cavernosum): زەكەر غارسىمان تەنچىلىرىنى ئوراپ تۇرىدىغان قېلىن ۋە مۇستەھكەم ئاق پەردە. ئۇ تىكلىنىش جەريانىدا قاننىڭ غارسىمان تەنچىدە قاپىلىپ قېلىشىغا ياردەم بېرىپ، زەكەرنىڭ قاتتىقلىقىنى ساقلايدۇ.
• زەكەر پاسىلى (阴茎中隔, Septum of penis): ئىككى غارسىمان تەنچىنى ئايرىپ تۇرىدىغان تالالىق توقۇلما پاسىلى. ئۇ غارسىمان تەنچىلەرنىڭ بىر پۈتۈنلۈكىنى ساقلايدۇ.
• زەكەر دۈمبە ئارتېرىيىسى ۋە ۋىناسى (阴茎背动静脉, Dorsal artery and vein of penis): زەكەرنىڭ دۈمبە قىسمىدا، چوڭقۇر سېرىق ئەتنىڭ ئاستىدا كېتىدىغان ئاساسلىق قان تومۇرلار. ئارتېرىيە قان بىلەن تەمىنلەيدۇ، ۋىنا بولسا قاننى قايتۇرىدۇ.

4. زەكەر ئوتتۇرا ۋاشاقسىمان كەسمە يۈزى
(阴茎正中矢状断, Median sagittal section of the penis)

زەكەرنىڭ ئوتتۇرا ۋاشاقسىمان كەسمە يۈزى ئۇنىڭ ئۇزۇنىسىغا بولغان ئىچكى قۇرۇلمىسىنى، بولۇپمۇ سۈيدۈك يولىنىڭ پۈتكۈل مۇساپىسىنى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى توقۇلمىلار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ كەسمە يۈزدە سۈيدۈك يولى بۇلۇتسىمان تەنچىسىنىڭ ئىچىدىن ئۆتىدىغانلىقىنى ۋە زەكەر بېشىدا كېڭىيىپ قىيىقسىمان ئويماننى ھاسىل قىلىدىغانلىقىنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ. بۇ قۇرۇلمىلار سۈيدۈك ۋە مەنىينىڭ ئاجرىتىلىشى جەريانىدىكى سۇيۇقلۇق دىنامىكىسىنى تەڭشەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. بۇ كەسمە يۈز زەكەرنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىش ئۈچۈن مۇھىم كۆزىتىش بۇلۇڭى بىلەن تەمىنلەيدۇ.

• سۈيدۈك يول قىيىقسىمان ئويمىنى (尿道舟状窝, Navicular fossa): سۈيدۈك يولىنىڭ زەكەر بېشى ئىچىدىكى كېڭەيگەن قىسمى. ئۇ سۈيدۈك ئېقىمىنى ئاستىلىتىپ، سىرتقا چېچىلىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.
• قىيىقسىمان ئويمان كلاپانى (舟状窝瓣, Valve of navicular fossa): قىيىقسىمان ئويماننىڭ ئىچىدىكى كىچىك شىللىق پەردە قاتلىمى. ئۇ بەزى كىشىلەردە كۆرۈلىدىغان بولۇپ، بەزىدە سۈيدۈك ئېقىمىغا تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن.

زەكەرنىڭ ئاناتومىيىسى ۋە ساغلاملىقى ھەققىدە ئومۇمىي چۈشەنچە

زەكەرنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى ۋە فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارىنى چۈشىنىش ئەرلەرنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداش ۋە كۆپ ئۇچرايدىغان كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. زەكەر پەقەت كۆپىيىش ۋە سۈيدۈك چىقىرىش ئەزاسى بولۇپلا قالماي، بەلكى ئەرلەرنىڭ ئۆزىگە بولغان ئىشەنچى ۋە روھىي ساغلاملىقىغىمۇ بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئۇنىڭ ساغلاملىقى ئومۇمىي بەدەن ساغلاملىقىنىڭ، بولۇپمۇ يۈرەك-قان تومۇر سىستېمىسىنىڭ ساغلاملىق ئەھۋالىنىڭ مۇھىم كۆرسەتكۈچىسى ھېسابلىنىدۇ.

زەكەرنىڭ نورمال ئىقتىدارىنى ساقلاش ئۈچۈن بىر قانچە مۇھىم ئامىللارغا دىققەت قىلىش كېرەك:

• قان تومۇر ساغلاملىقى: زەكەرنىڭ تىكلىنىشى قاننىڭ غارسىمان تەنچىگە تولۇشىغا باغلىق. شۇڭلاشقا، يۇقىرى قان بېسىمى، يۇقىرى قان بېسىمى، دىئابىت كېسەللىكى ۋە يۈرەك كېسەللىكلىرى قاتارلىق قان تومۇرلارغا زىيان سالىدىغان كېسەللىكلەر تىكلىنەلمەسلىك (ED) نى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
• نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ساغلاملىقى: جىنسىي قوزغىلىش سىگنالى چوڭ مېڭە ۋە ئومۇرتقا نېرۋىلىرى ئارقىلىق زەكەرگە يەتكۈزۈلىدۇ. ئومۇرتقا زەخىملىنىشى، كۆپ قوزغىلىشچان склероз (multiple sclerosis) ياكى دىئابىتتىن كېلىپ چىققان نېرۋا زىيىنى قاتارلىقلار بۇ سىگنالنىڭ يەتكۈزۈلۈشىگە توسقۇنلۇق قىلىپ، تىكلىنىش ئىقتىدارىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.
• ھورمون تەڭپۇڭلۇقى: ئەرلىك ھورمونى (تېستوستېرون) جىنسىي ھەۋەسنى قوزغاش ۋە تىكلىنىش ئىقتىدارىنى ساقلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ھورمون سەۋىيىسىنىڭ تۆۋەنلىشى جىنسىي ئىقتىدارنىڭ تۆۋەنلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
• روھىي ۋە ھېسسىيات ئامىللىرى: بېسىم، ئەندىشە، چۈشكۈنلۈك قاتارلىق روھىي ئامىللارمۇ تىكلىنىش ئىقتىدارىغا سەلبىي تەسىر كۆرسىتىدۇ. بۇ ئامىللار نېرۋا سىستېمىسىنىڭ نورمال ئىشلىشىگە دەخلى قىلىپ، تىكلىنىشنى قىيىنلاشتۇرىدۇ.

شەخسىي تازىلىقنى ياخشى ئىشلەش زەكەر ساغلاملىقىنى قوغداشنىڭ مۇھىم بىر قىسمى. بولۇپمۇ خەتنىلىك تېرىسى ئۇزۇن بولغان ياكى خەتنە قىلىنمىغان ئەرلەر ئۈچۈن، خەتنىلىك تېرىسىنىڭ ئىچىنى دائىم يۇيۇپ، خەتنىلىك كىرلىرى smegma  نىڭ يىغىلىپ قېلىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش كېرەك. بۇنداق بولغاندا ياللۇغلىنىش ۋە باشقا كېسەللىكلەرنىڭ يۈز بېرىش خەۋپىنى ئازايتقىلى بولىدۇ.

ئاخىرىدا، ئەگەر زەكەرنىڭ تۈزۈلۈشى ياكى ئىقتىدارىدا ھەرقانداق بىنورماللىق (مەسىلەن، ئاغرىش، تىكلىنەلمەسلىك، سۈيدۈك چىقىرىشتا قىيىنچىلىق) كۆرۈلسە، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ، كەسپىي دىئاگنوز ۋە داۋالاشنى قوبۇل قىلىش ئىنتايىن مۇھىم. ساغلام تۇرمۇش ئادىتىنى يېتىلدۈرۈش، تەڭپۇڭ ئوزۇقلىنىش، دائىم چېنىقىش ۋە روھىي بېسىمنى ئازايتىش قاتارلىقلار زەكەرنىڭ ۋە پۈتكۈل بەدەننىڭ ساغلاملىقىنى قوغداشنىڭ ئۈنۈملۈك يوللىرىدۇر.