بروم Br ئېلېمېنتى – خىمىيە ئېلېمېنتلار جەدۋىلىنىڭ 35 نومۇرلۇق يېرىدە ئورۇن ئالماقتا بولۇپ، بۇ بەتتە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تاپالايسىز.
بروم ( Bromine ) گالوگېنلار گۇرۇپپىسىدىكى ئېلېمېنت بولۇپ ،ئۆزگىچە فىزىكىلىق ۋە خىمىيەلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە.
برومنىڭ ئېلېمېنت بەلگىسى Br بولۇپ ،ئۇنىڭ ئاتوم رەت نومۇرى 35 ،خىمىيەلىك ئېلېمېنتلار دەۋرىي جەدۋىلىنىڭ 4 – دەۋرى، Ⅶ A گۇرۇپپىسىغا جايلاشقان. ئۆلچەملىك تېمپېراتۇرا ۋە بېسىم ئاستىدا، ساپ بروم پارلىنىشچان قىزغۇچ قوڭۇر رەڭلىك سۇيۇقلۇققا ئايلىنىدۇ، تۆۋەن تېمپېراتۇرىدا بولسا قارا كۆك رەڭلىك قاتتىق جىسىمغا ئايلىنىدۇ. بروم ئۆي تېمپېراتۇرىسىدا سۇيۇق ھالەتتە تۇرىدىغان بىردىنبىر مېتاللوئىد ئېلېمېنت ھەمدە مولېكۇلا شەكلىدە ( Br ) مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئاكتىپلىقى خلور بىلەن يودنىڭ ئارىلىقىدا بولىدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇنىڭ پارى ھەم چىرىتىش خۇسۇسىيىتىگە، ھەم زەھەرلىك، شۇڭا بىر تەرەپ قىلغاندا مۇۋاپىق بىخەتەرلىك تەدبىرى قوللىنىشقا توغرا كېلىدۇ.
ئىشلىتىلىش نۇقتىسىدىن قارىغاندا، بروم ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى نۇرغۇن ساھەلەردە كەڭ ئىشلىتىلىدۇ. مەسىلەن:
يېنىشقا توسقۇنلۇق قىلغۇچى ماددا:برومىد جىسىمنىڭ كۆيۈش سۈرئىتىنى ئاستىلىتىپ، ماتېرىيالنىڭ بىخەتەرلىكىنى يۇقىرى كۆتۈرىدۇ، ئادەتتە سۇلياۋ، توقۇلما بۇيۇم قاتارلىق ماتېرىياللارنى پىششىقلاپ ئىشلەشتە ئىشلىتىلىدۇ.
سۇ تازىلاش خۇرۇچى:سۇنى بىر تەرەپ قىلىش جەريانىدا سۇ سۈپىتىنى تازىلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
ھاشارات يوقىتىش دورىسى:يېزا ئىگىلىكىدە زىيانداش ھاشاراتلارنى تىزگىنلەيدىغان خىمىيەلىك دورا قىلىنىدۇ.
بوياق:تەركىبىدە بروم بولغان بەزى بىرىكمىلەرنى بوياق ماددىسى قىلىشقا بولىدۇ.
نۇر سەزگۈچى رېئاكتىپ:سۈرەتكە ئېلىش ساھەسىدە بروم بىلەن يودنىڭ كۈمۈش بىرىكمىسى نۇر سەزگۈچى ماتېرىيال بولۇپ، نۇرغا سەزگۈر، تەسۋىر ھاسىل قىلىش جەريانىدا ئىشلىتىلىدۇ.
ئۇنىڭدىن باشقا، برومنىڭ تەبىئەت دۇنياسىدا تارقىلىشى نىسبەتەن ئاز ئۇچرايدۇ، ئاساسلىقى بروم تۇزى شەكلىدە دېڭىز سۈيى ۋە بەزى مىنېراللاردا مەۋجۇت. سانائەتتە بروم ئىشلەپچىقىرىش ئاساسلىقى دېڭىز سۈيىنى ئېلېكترولىزلاش ياكى تەركىبىدە بروم بولغان تۇز تۈرىدىكى مىنېراللارنى ئايرىش ئارقىلىق ئېلىپ بېرىلىدۇ.
بۇ ئۇچۇرلارنى چۈشەنگەندىن كېيىن، برومدىن ئىبارەت بۇ ئېلېمېنتنىڭ كۆپ تەرەپلىمىلىك ئالاھىدىلىكى ۋە ئۇنىڭ ھازىرقى زامان جەمئىيىتىدىكى ئىشلىتىلىش قىممىتىنى تېخىمۇ ئەتراپلىق تونۇپ يەتكىلى بولىدۇ.
بروم ( Bromine ) تىببىي ساھەدىكى ئىشلىتىلىشى
بروم ( Br ) بىر خىل مېتاللوئىد ئېلېمېنت بولۇپ ،مېدىتسىنا ساھەسىدە تۆۋەندىكىدەك ئىشلىتىلىدۇ:
1. قالقانسىمان بەز كېسەللىكلىرىنى داۋالاش:بروم قالقانسىمان بەز ھورمۇنىنى بىرىكتۈرىدىغان مۇھىم خام ئەشيالارنىڭ بىرى. قالقانسىمان بەز ھورمۇنى بەدەننىڭ مېتابولىزمى، ئۆسۈپ يېتىلىشى ۋە نېرۋا سىستېمىسىنىڭ يېتىلىشىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ. شۇڭا، بروم قالقانسىمان بەز ئىقتىدارى ئاجىزلاش كېسىلى ( تۆۋەن قالقانسىمان بەز ھورمۇنى قان كېسىلى ) ۋە قالقانسىمان بەز يوغىناش ( كرېتىنىزم كېسىلى ) نى داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.
2. باكتېرىيىگە قارشى تۇرۇش رولى:بروم ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى بەلگىلىك باكتېرىيىگە قارشى تۇرۇش رولىغا ئىگە. مەسىلەن، بروم – خلورخايىن دائىم ئىشلىتىلىدىغان دېزىنفېكسىيە دورىسى بولۇپ، باكتېرىيە، ۋىرۇس ۋە زەمبۇرۇغلارنى ئۈنۈملۈك ئۆلتۈرەلەيدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، بروم يەنە بەزى باكتېرىيەگە قارشى دورىلارنى تەييارلاشقىمۇ ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، بروموگېكسىن، بروموپىستىمىن قاتارلىقلار.
3. ئۆسمىگە قارشى تۇرۇش رولى:بروم ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى بەلگىلىك ئۆسمىگە قارشى تۇرۇش رولىغا ئىگە. مەسىلەن، ئاممونىي برومىد ئۆسمە ھۈجەيرىلىرىنىڭ ئۆسۈشى ۋە كېڭىيىشىنى تىزگىنلەش ئارقىلىق ئۆسمىگە قارشى تۇرۇش رولىنى جارى قىلدۇرىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، بروم يەنە بەزى ئۆسمىگە قارشى دورىلارنى تەييارلاشقا ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، بروموكرىپتىن، بروموكرىپتىن قاتارلىقلار.
4. ئاغرىق توختىتىش رولى:بروم ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى بەلگىلىك ئاغرىق توختىتىش رولىغا ئىگە. مەسىلەن، ناترىي برومىد نېرۋا ئىمپۇلسىنىڭ يەتكۈزۈلۈشىنى توسۇش ئارقىلىق ئاغرىق سېزىمىنى يېنىكلىتىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، بروم يەنە بىر قىسىم ئاغرىق توختىتىش دورىلىرىنى تەييارلاشقا ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، برۇفېن، ئامىنوپىرىن قاتارلىقلار.
5. سۈيدۈكنى راۋانلاشتۇرۇش رولى:بروم ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى بەلگىلىك سۈيدۈكنى راۋانلاشتۇرۇش رولىغا ئىگە. مەسىلەن، كالىي برومىد سۈيدۈكتىكى كالىي ئىئونىنىڭ قويۇقلۇقىنى ئاشۇرۇش ئارقىلىق سۈيدۈكنىڭ چىقىرىلىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، بروم يەنە بىر قىسىم سۈيدۈك ھەيدىگۈچى دورىلارنى تەييارلاشقا ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، ھىدروخلوروتىئازىد، فۇربېنىتسىللىن سامى قاتارلىقلار.
6. دىياگنوز قويۇش رېئاكتىپى:بروم ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرى تېببىي دىياگنوز قويۇشتىمۇ ئىشلىتىلىدۇ. مەسىلەن:گېكسادېتسىل ترىمېتىل ئامىن ( CTAB ) برومىد دائىم ئىشلىتىلىدىغان بىر خىل بوياق بولۇپ ،قاندىكى ئاقسىل ۋە باشقا بىئولوگىيىلىك مولېكۇلىلارنى تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، بروم يەنە بەزى دىئاگنوز قويۇش تەجرىبە دورا قۇتىلىرىنى ياساشقا ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، قان زەردابى ئاقسىلى ئېلېكتروفورېز تەجرىبە دورا قۇتىسى، جىگەر ئىقتىدارىنى تەكشۈرۈش تەجرىبە دورا قۇتىسى قاتارلىقلار.
قىسقىسى، بروم مېدىتسىنا ساھەسىدە كۆپ خىل قوللىنىشچانلىققا ئىگە بولۇپ، قالقانسىمان بەز كېسەللىكلىرىنى داۋالاش، باكتېرىيەگە قارشى تۇرۇش، ئۆسمىگە قارشى تۇرۇش، ئاغرىق توختىتىش، سۈيدۈكنى راۋانلاشتۇرۇش ۋە دىئاگنوز قويۇش رېئاكتىپى قاتارلىق تەرەپلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئەمما، بروم ۋە ئۇنىڭ بىرىكمىلىرىنى ئىشلەتكەندە مىقدارى ۋە ئىشلىتىش ئۇسۇلىغا دىققەت قىلىپ، ناچار تەسىرلەرنىڭ يۈز بېرىشىدىن ساقلىنىش كېرەك.
