لانتان La ئېلېمېنتى – خىمىيە ئېلېمېنتلار جەدۋىلىنىڭ 57 نومۇرلۇق يېرىدە ئورۇن ئالماقتا بولۇپ، بۇ بەتتە مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلارنى تاپالايسىز
لانتان ( La ) بىر خىل مېتال سىرەك يەر ئېلېمېنتى بولۇپ، خىمىيەلىك بەلگىسى La، ئاتوم رەت نومۇرى 57، ئاتوم ئېغىرلىقى 138.9. ئۇ سىرەك يەر ئېلېمېنتلىرى ئىچىدىكى تۇنجى ئېلېمېنت بولۇپ، لانتان سىستېمىسىدىكى ئېلېمېنتقا تەۋە.
لانتاننىڭ يەر پوستىدىكى مىقدارى تەخمىنەن 23ppm بولۇپ، سىرەك يەر ئېلېمېنتلىرى ئىچىدىكى مىقدارى ئەڭ يۇقىرى ئېلېمېنت ھېسابلىنىدۇ. لانتان تەبىئەت دۇنياسىدا ئاساسلىقى ئوكسىدلار شەكلىدە مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ، مەسىلەن، يالغۇز تاش رۇدىسى ۋە فوسفور رۇدىسى قاتارلىقلار.
ساپ مېتال لانتان كۈمۈش رەڭلىك بولۇپ، يۇمشاق، ئۇنى كىچىك پىچاق بىلەن كېسىشكە بولىدۇ. لانتان ھاۋادا ئاسان ئوكسىدلىنىدۇ، شۇڭا ئۇنى ھىم ئېتىلگەن قاچىدا ساقلاشقا توغرا كېلىدۇ. لانتاننىڭ خىمىيەلىك خۇسۇسىيىتى ئاكتىپ بولۇپ، سۇ بىلەن رېئاكسىيەلىشىپ ھىدروگېن گازى ۋە ئىشقارلىق لانتان ھىدروكسىدنى ھاسىل قىلىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، لانتان يەنە كىسلاتا بىلەن رېئاكسىيەلىشىپ مۇناسىپ تۇز ھاسىل قىلىدۇ.
لانتاننىڭ ئىشلىتىلىشى كەڭ بولۇپ، ئاساسلىقى يۇقىرى سىجىللىقتىكى قېتىشمىلارنى ياساشقا ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، لانتان – نىكېل قېتىشمىسى قاتارلىقلار. ئۇنىڭدىن باشقا لانتان يەنە بەزى ئالاھىدە ئەينەك، ساپال ۋە ئېلېكترونلۇق زاپچاسلارنى ياساشقا ئىشلىتىلىدۇ. مېدىتسىنادا لانتاننىڭ رادىيوئاكتىپلىق ئىزوتوپى رادىيوئاكتىپلىق داۋالاش ۋە دىياگنوز قويۇشتا ئىشلىتىلىدۇ.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، لانتان بىر خىل مۇھىم سىرەك يەر ئېلېمېنتى بولۇپ، كەڭ قوللىنىش قىممىتىگە ئىگە.
لانتان La تىببىي ساھەدىكى رولى
لانتان La بىر خىل سىرەك يەر ئېلېمېنتى بولۇپ، مېدىتسىنا ساھەسىدە كۆپ خىل ئىشلىتىلىدۇ. تۆۋەندىكىسى بىر قىسىم دائىم كۆرۈلىدىغان روللار:
1. رادىياتسىيەلىك داۋالاشنىڭ قوشۇمچە دورىسى:لانتان La رادىياتسىيەلىك داۋالاشنىڭ قوشۇمچە دورىسى قىلىنىپ، رادىياتسىيەلىك نۇرنىڭ داۋالاش ئۈنۈمىنى ئاشۇرۇشقا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇ ئۆسمە ھۈجەيرىلىرىنىڭ DNA تۈزۈلۈشىنى ئۆزگەرتىش ئارقىلىق ،رادىئوئاكتىپ نۇرنىڭ ئۆسمە ھۈجەيرىلىرىنى ئۆلتۈرۈش – يارىلاندۇرۇش رولىنى ئاشۇرىدۇ.
2. ماگنىتلىق رېزونانس ئارقىلىق تەسۋىر ھاسىل قىلىش ( MRI ) سايىلاندۇرۇپ سۈرەتكە ئېلىش دورىسى:لانتان Uڭق1سى ئالاھىدە مولېكۇلا بىلەن بىرىكىپ، MRI سايىلاندۇرۇپ سۈرەتكە ئېلىش دورىسىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ سايىلاندۇرۇپ سۈرەتكە ئېلىش دورىلىرى ۋېنادىن ئوكۇل قىلىش ياكى ئىچىش ئۇسۇلى ئارقىلىق بەدەنگە كىرىپ، ئاندىن جىگەر ۋە تال قاتارلىق ئەزالار تەرىپىدىن سۈمۈرۈلىدۇ. دوختۇر MRI تەسۋىر كۆچۈرۈش ئارقىلىق بۇ ئەزالارنىڭ تەپسىلىي قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارىنى كۆزىتەلەيدۇ.
3. سۆڭەك زىچلىقىنى ئۆلچەش:لانتان La سۆڭەك زىچلىقىنى ئۆلچەشتە ئىشلىتىلىپ، سۆڭەك شالاڭلىشىش كېسىلىنىڭ خەتىرىنى باھالاشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇ ۋېنادىن ئوكۇل قىلىش ئۇسۇلى ئارقىلىق بەدەنگە كىرىپ، ئاندىن سۆڭەك توقۇلمىلىرى تەرىپىدىن سۈمۈرۈلىدۇ. سۆڭەك توقۇلمىلىرىدىكى لانتان – La مىقدارىنى ئۆلچەش ئارقىلىق سۆڭەك زىچلىقىنىڭ ئۆزگىرىشىنى باھالىغىلى بولىدۇ.
4. دورا توشۇغۇچ:لانتان La دورا توشۇغۇچ قىلىنىپ، نىشانلىق داۋالاش ۋە دورا يەتكۈزۈشكە ئىشلىتىلىدۇ. ئۇ ئالاھىدە مولېكۇلا بىلەن بىرىكىش ئارقىلىق، دورىنى ئۇنىڭ سىرتقى يۈزىگە ئوراپ، ئاندىن قان ئايلىنىش ئارقىلىق ئۇنى نىشان توقۇلما ياكى ئەزالارغا يەتكۈزۈپ بېرىدۇ. بۇ خىل ئۇسۇل دورىنىڭ داۋالاش ئۈنۈمىنى يۇقىرى كۆتۈرىدۇ ھەمدە باشقا توقۇلمىلارغا بولغان ناچار تەسىرىنى ئازايتىدۇ.
دىققەت قىلىشقا تېگىشلىكى شۇكى، لانتان La نىڭ مېدىتسىنا ساھەسىدە قوللىنىلىشى يەنىلا تەتقىقات ۋە تەرەققىيات باسقۇچىدا تۇرۇۋاتقان بولۇپ، كلىنىكىلىق ئەمەلىيەت جەريانىدا تېخى كەڭ قوللىنىلمىدى. لانتان La ئىشلىتىپ داۋالاش ياكى دىئاگنوز قويۇشتىن بۇرۇن، كەسپىي دوختۇرلاردىن مەسلىھەت سوراش ھەمدە مۇناسىۋەتلىك خەۋپ – خەتەر ۋە پايدىلىق تەرەپلەرنى چۈشىنىش كېرەك.
