ھەر يىلى 5-ماي دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) نىڭ يېتەكچىلىكىدە ئۆتكۈزۈلىدىغان «دۇنيا قول تازىلىقى كۈنى» دۇر. بۇ كۈننى 5-ئاينىڭ 5-كۈنى قىلىپ بېكىتىشنىڭ سىمۋوللۇق مەنىسى بار بولۇپ، ئۇ ئىنساننىڭ ئىككى قولىدىكى 5 تال بارماقتىن كەلگەن. بۇ خاتىرە كۈنىنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا مىقياسىدا، بولۇپمۇ داۋالاش-ساقلىقنى ساقلاش ئورۇنلىرىدا قول تازىلىقىنىڭ يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ھەل قىلغۇچ رولىنى تەكىتلەش، تىببىي خادىملار ۋە پۈتكۈل جەمئىيەتنىڭ قول تازىلىقىغا بولغان تونۇشى ۋە ئەمەلىيىتىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشتىن ئىبارەت. بۇ كۈن «ھاياتنى قۇتقۇزۇڭ: قولىڭىزنى تازىلاڭ» (SAVE LIVES: Clean Your Hands) دېگەن يەرشارىۋى شۇئار ئاستىدا ھەر يىلى ئوخشىمىغان تېمىلاردا پائالىيەت ئېلىپ بارىدۇ.
دۇنيا قول تازىلىقى كۈنى
World Hand Hygiene Day
世界手卫生日
بىلىۋېلىشكە تىگىشلىك مەزمۇنلار
قول تازىلىقى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ، بولۇپمۇ دوختۇرخانا ئىچىدىكى يۇقۇملىنىشنىڭ (healthcare-associated infections, HAIs) ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئاددىي، ئەڭ ئەرزان ۋە ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇل ھېسابلىنىدۇ. نۇرغۇنلىغان كېسەللىك قوزغاتقۇچى مىكرو ئورگانىزملار، مەسىلەن باكتېرىيە ۋە ۋىرۇسلار، ئاساسلىقى قول ئارقىلىق تارقىلىدۇ. قولنى توغرا تازىلاش ئارقىلىق، ئۆپكە ياللۇغى، ئىچ سۈرۈش قاتارلىق نۇرغۇن كېسەللىكلەرنىڭ تارقىلىش خەۋپىنى زور دەرىجىدە ئازايتقىلى بولىدۇ.
دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى تىببىي خادىملار ئۈچۈن «قول تازىلىقىنىڭ 5 مۇھىم پەيتى» (5 Moments for Hand Hygiene) ناملىق بىر يېتەكچى پىرىنسىپنى ئوتتۇرىغا قويغان. بۇ بەش پەيت بىمارلارنىڭ بىخەتەرلىكىنى قوغداشتا ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇپ، ئۇلار:
1) بىمارغا تېگىشتىن بۇرۇن؛
2) پاكىز ياكى ئاسېپتىك (مىكروبسىز) مەشغۇلاتتىن بۇرۇن؛
3) بىمارنىڭ بەدەن سۇيۇقلۇقلىرىغا تېگىش خەۋپىدىن كېيىن؛
4) بىمارغا تېگىپ بولغاندىن كېيىن؛
5) بىمارنىڭ ئەتراپىدىكى مۇھىتقا (مەسىلەن، كېسەل كارىۋىتى، ئۈسكۈنىلەر) تېگىپ بولغاندىن كېيىن قولنى تازىلاشنى كۆرسىتىدۇ.
قول تازىلىقى پەقەت تىببىي خادىملارنىڭلا ئىشى ئەمەس، بەلكى ھەر بىر ئادەمنىڭ كۈندىلىك تۇرمۇشىدىكى مۇھىم ئادەت بولۇشى كېرەك. بولۇپمۇ تاماق يېيىشتىن بۇرۇن، ھاجەتخانىدىن كېيىن، بۇرنىڭىزنى سۈرتكەندىن، يۆتەلگەندىن ياكى چۈشكۈرگەندىن كېيىن، ھايۋانلارغا ياكى ئۇلارنىڭ تەرىتىگە تېگىپ بولغاندىن كېيىن، ئەخلەتكە تېگىپ بولغاندىن كېيىن قاتارلىق ئەھۋاللاردا قولنى چوقۇم يۇيۇش زۆرۈر.
قولنى توغرا يۇيۇشنىڭمۇ ئۆلچىمى بار. قولنى پاكىز سۇدا كەم دېگەندە 20 سېكۇنت يۇيۇش كېرەك. قولنىڭ ئالقىنى، كەينى، بارماق ئارىلىقى، بارماق ئۇچى ۋە باش بارماق قاتارلىق بارلىق جايلارنى تولۇق ئۇۋۇلاش لازىم. ئەگەر سۇ ۋە سوپۇن شارائىتى بولمىسا، تەركىبىدە كەم دېگەندە 60% ئىسپىرت بولغان قول تازىلىغۇچ سۇيۇقلۇقنى ئىشلەتسە بولىدۇ، ئەمما قول كۆرۈنەرلىك مەينەت بولغاندا چوقۇم سۇدا يۇيۇش كېرەك.
دوختۇرخانا ئىچى يۇقۇملىنىش تېخىمۇ ئېغىر بولىدۇ، بۇ بىمارلارغا ئېغىر ئازاب ئېلىپ كېلىپلا قالماي، داۋالاش ۋاقتىنى ئۇزارتىدۇ، ئىقتىسادىي يۈكنى ئاشۇرىدۇ ۋە ئانتىبىئوتىكلارغا بولغان دورىغا چىدامچانلىقنىڭ كۈچىيىشىگە سەۋەب بولىدۇ. شۇڭا قول تازىلىقىغا ئەھمىيەت بېرىش بۇ خەتەرلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، داۋالاش سۈپىتى ۋە بىمارلارنىڭ بىخەتەرلىكىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشنىڭ ئاساسىدۇر.
بۇ كۈندە دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى داۋالاش ئاپپاراتلىرى ھەر خىل شەكىلدىكى پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈپ، لېكسىيە سۆزلەش، تەشۋىقات ۋاراقچىسى تارقىتىش ۋە ئەمەلىي مەشغۇلات كۆرسىتىش ئارقىلىق قول تازىلىقىنىڭ مۇھىملىقىنى تەشۋىق قىلىدۇ.
قول تازىلىقى ھەممىمىزنىڭ ئورتاق مەسئۇلىيىتى. بىمارلار ۋە ئۇلارنىڭ ئائىلە-تاۋابىئاتلىرىمۇ بۇ ئىشقا ئاكتىپ قاتنىشىپ، تىببىي خادىملارغا قول تازىلاشنى مۇۋاپىق شەكىلدە ئەسكەرتىش ئارقىلىق بىخەتەر داۋالاش مۇھىتى بەرپا قىلىشقا بىر كىشىلىك ھەسسە قوشالايدۇ.
بىر ئاددىي ھەرىكەت، يەنى قولنى توغرا تازىلاش ئارقىلىق، بىز ئۆزىمىزنى، ئائىلىمىزنى ۋە ئەتراپىمىزدىكى كىشىلەرنى نۇرغۇن كېسەللىكلەردىن قوغدىيالايمىز. دۇنيا قول تازىلىقى كۈنى بىزگە بۇ ئاددىي ئەمما ھاياتىي مۇھىم ئادەتنى يەنە بىر قېتىم ئەسلىتىدۇ.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 نىڭ يېتەكچىلىكىدە ئۆتكۈزۈلىدىغان «دۇنيا قول تازىلىقى كۈنى» دۇر. بۇ كۈننى 5-ئاينىڭ 5-كۈنى قىلىپ بېكىتىشنىڭ سىمۋوللۇق مەنىسى بار بولۇپ، ئۇ ئىنساننىڭ ئىككى قولىدىكى 5 تال بارماقتىن كەلگەن. بۇ خاتىرە كۈنىنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا مىقياسىدا، بولۇپمۇ داۋالاش-ساقلىقنى ساقلاش ئورۇنلىرىدا قول تازىلىقىنىڭ يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ھەل قىلغۇچ رولىنى تەكىتلەش، تىببىي خادىملار ۋە پۈتكۈل جەمئىيەتنىڭ قول تازىلىقىغا بولغان تونۇشى ۋە ئەمەلىيىتىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشتىن ئىبارەت. بۇ كۈن «ھاياتنى قۇتقۇزۇڭ: قولىڭىزنى تازىلاڭ» (SAVE LIVES: Clean Your Hands) دېگەن يەرشارىۋى شۇئار ئاستىدا ھەر يىلى ئوخشىمىغان تېمىلاردا پائالىيەت ئېلىپ بارىدۇ.){kind=link}