بۆرەكنىڭ ئاناتومىيىلىك ئورنى ۋە قوشنا ئەزالار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى

بۆرەك ئىنسان بەدىنىدىكى ھاياتىي مۇھىم ئەزا بولۇپ، ئۇ قورساق ئارقا تېمىغا جايلاشقان بىر جۈپ ئورگان ھېسابلىنىدۇ. ئۇنىڭ ئاساسلىق فىزىئولوگىيىلىك رولى قاننى سۈزۈش ئارقىلىق بەدەندىكى مېتابولىزم قالدۇقلىرى ۋە ئارتۇق سۇنى سۈيدۈك شەكلىدە چىقىرىپ تاشلاش، شۇنداقلا قان بېسىمىنى تەڭشەش، ئېلېكترولىت تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاش ۋە بەزى ھورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۆرەكنىڭ نورمال فۇنكسىيەسى پۈتكۈل بەدەننىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

بۆرەكنىڭ ئاناتومىيىلىك ئورنى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى قوشنا ئەزالار، قان تومۇرلار، نېرۋىلار ۋە مۇسكۇللار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى ئېنىق چۈشىنىش كلىنىكىلىق دىئاگنوز قويۇش، داۋالاش پىلانى تۈزۈش ۋە ئوپېراتسىيە قىلىشتا ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. بۇ ماقالىدە، تەمىنلەنگەن ئاناتومىيىلىك رەسىملەرگە ئاساسەن، بۆرەكنىڭ ئالدى ۋە ئارقا تەرىپىدىكى قۇرۇلمىلار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇپ ئۆتۈلىدۇ، بۇ ئارقىلىق ئوقۇرمەنلەرنىڭ بۇ مۇرەككەپ رايون ھەققىدىكى بىلىمىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش مەقسەت قىلىنىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

قۇرۇلما تونۇشتۇرۇشلىرى

• بۆرەك ئورنى ۋە چىگرىداشلىرى (The Position and Adjacent Structures of the Kidney / 肾的位置和毗邻)
  بۇ ئاناتومىيىلىك ئۇقۇم بۆرەكنىڭ قورساق بوشلۇقىدىكى كونكرېت ئورنى ۋە ئۇنىڭ قوشنا ئەزالار بىلەن بولغان ئۆزئارا مۇناسىۋىتىنى كۆرسىتىدۇ. بۆرەك ئومۇرتقىنىڭ ئىككى يېنىغا جايلاشقان بولۇپ، ئوڭ بۆرەك جىگەرنىڭ ئىتتىرىشى سەۋەبىدىن سول بۆرەككە قارىغاندا سەل تۆۋەنرەك ئورۇندا تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئالدى ۋە ئارقا تەرىپى نۇرغۇنلىغان ھەزىم قىلىش ئەزالىرى، چوڭ قان تومۇرلار ۋە مۇسكۇللار بىلەن چېگرىلىنىدۇ. بۇ مۇناسىۋەتلەرنى بىلىش بۆرەك كېسەللىكلىرىنىڭ دىئاگنوزى ۋە ئوپېراتسىيە يوللىرىنى تاللاشتا ئىنتايىن مۇھىم ھېسابلىنىدۇ.

بۆرەك ئورنى ئالدى كۆرۈنۈشى (肾位置前面观)

• ئاشقازان (Stomach / 胃)
  ئاشقازان ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، سول بۆرەكنىڭ يۇقىرىقى ئالدى قىسمى بىلەن قوشنا ھېسابلىنىدۇ. ئاشقازاننىڭ ئارقا تېمى سول بۆرەك ۋە ئۇنىڭ ئۈستىدىكى بۆرەك ئۈستى بېزى بىلەن چېگرىلىنىدۇ.
• تال (Spleen / 脾)
  تال قورساق بوشلۇقىنىڭ سول يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان ئەڭ چوڭ لىمفا ئەزاسى. ئۇ سول بۆرەكنىڭ يۇقىرىقى سىرتقى يان تەرىپى بىلەن تۇتىشىپ تۇرىدۇ.
• ئاشقازان ئاستى بېزى (Pancreas / 胰)
  بۇ بەز ھەزىم قىلىش فېرمېنتلىرى ۋە ئىنسۇلىن قاتارلىق ھورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىدۇ. ئۇنىڭ قۇيرۇق قىسمى سول بۆرەكنىڭ ئالدى يۈزىنى كېسىپ ئۆتۈپ، بۆرەك دەرۋازىسىغا يېقىنلىشىدۇ.
• بوغماق ئۈچەي سول ئەگمىسى (Left Colic Flexure / 结肠左曲)
  بوغماق ئۈچەينىڭ توغرا كېسىمىنىڭ تۆۋەنلەيدىغان كېسىمگە ئۆتۈش قىسمى بولۇپ، تالنىڭ ئاستىغا جايلاشقان. ئۇ سول بۆرەكنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنىڭ ئالدى تەرىپى بىلەن چېگرىلىنىدۇ.
• سول بۆرەك (Left Kidney / 左肾)
  سول بۆرەك ئوڭ بۆرەككە قارىغاندا سەل يۇقىرىراق ئورۇنغا جايلاشقان. ئۇنىڭ ئالدى تەرىپى ئاشقازان، تال، ئاشقازان ئاستى بېزى ۋە بوغماق ئۈچەي سول ئەگمىسى بىلەن قوشنا.
• سۈيدۈك نەيچىسى (Ureter / 输尿管)
  بۇ بىر جۈپ مۇسكۇللۇق نەيچە سۈيدۈكنى بۆرەكتىن دوۋساققا يەتكۈزىدۇ. ئۇ ھەر بىر بۆرەكنىڭ داسچىسىدىن باشلىنىپ، قورساق ئارقا تېمىدا تۆۋەنگە قاراپ ماڭىدۇ.
• ئائورتا قورساق قىسمى (Abdominal Aorta / 主动脉腹部\腹主动脉)
  بۇ بەدەننىڭ ئاساسلىق ئارتېرىيە تومۇرى بولۇپ، ئومۇرتقىنىڭ سەل سول تەرىپىدە ماڭىدۇ. بۆرەك ئارتېرىيىلىرى بىۋاسىتە قورساق ئائورتاسىدىن چىقىپ، بۆرەكلەرنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• بەل چوڭ مۇسكۇلى (Psoas Major Muscle / 腰大肌)
  بۇ مۇسكۇل بەل ئومۇرتقىلىرىدىن باشلىنىپ تۆۋەنگە سوزۇلىدۇ. ھەر ئىككى بۆرەكنىڭ ئىچكى يان قىرى بۇ مۇسكۇلنىڭ ئۈستىگە جايلاشقان.
• بوغماق ئۈچەي ئوڭ ئەگمىسى (Right Colic Flexure / 结肠右曲)
  بوغماق ئۈچەينىڭ يۇقىرىلايدىغان كېسىمىنىڭ توغرا كېسىمگە ئۆتۈش قىسمى بولۇپ، جىگەرنىڭ ئاستىغا جايلاشقان. ئۇ ئوڭ بۆرەكنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنىڭ ئالدى تەرىپى بىلەن تۇتىشىدۇ.
• ئون ئىككى بارماق ئۈچەي (Duodenum / 十二指肠)
  بۇ ئىنچىكە ئۈچەينىڭ باشلىنىش قىسمى بولۇپ، ئۇنىڭ تۆۋەنلەيدىغان قىسمى ئوڭ بۆرەكنىڭ ئالدى ئىچكى يان تەرىپىگە يېقىن جايلاشقان. بۇ ئىككى قۇرۇلما ئۆزئارا زىچ مۇناسىۋەتتە بولىدۇ.
• ئوڭ بۆرەك (Right Kidney / 右肾)
  ئوڭ بۆرەك جىگەرنىڭ چوڭ ھەجىمى سەۋەبىدىن سول بۆرەككە قارىغاندا سەل تۆۋەنرەك تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئالدى تەرىپى جىگەر، ئون ئىككى بارماق ئۈچەي ۋە بوغماق ئۈچەي ئوڭ ئەگمىسى بىلەن قوشنا.
• بۆرەك ئۈستى بېزى (Adrenal Gland / 肾上腺)
  بۇ بىر جۈپ ئىچكى ئاجراتما بەز ھەر بىر بۆرەكنىڭ يۇقىرى ئۇچىغا جايلاشقان. ئۇلار ھاياتلىق ئۈچۈن زۆرۈر بولغان كۆپ خىل ھورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىدۇ.
• دىئافراگما (Diaphragm / 膈)
  بۇ چوڭ مۇسكۇللۇق پەردە كۆكرەك بوشلۇقى بىلەن قورساق بوشلۇقىنى ئايرىپ تۇرىدۇ. ھەر ئىككى بۆرەكنىڭ يۇقىرى قىسمى ئارقا تەرەپتە دىئافراگما بىلەن بىۋاسىتە تۇتىشىدۇ.
• تۆۋەنكى كاۋاك ۋېناسى (Inferior Vena Cava / 下腔静脉)
  بەدەننىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى قاننى يۈرەككە قايتۇرىدىغان بۇ چوڭ ۋېنا تومۇرى ئومۇرتقىنىڭ ئوڭ تەرىپىدە ماڭىدۇ. ھەر ئىككى بۆرەك ۋېناسى بىۋاسىتە بۇ تومۇرغا قۇيۇلىدۇ.

بۆرەك ئورنى ئارقا كۆرۈنۈشى (肾位置后面观)

• تام تەرەپ كۆكرەك پەردىسى (Parietal Pleura / 壁胸膜)
  بۇ ئۆپكىنى ئوراپ تۇرىدىغان پەردىنىڭ سىرتقى قەۋىتى بولۇپ، ئۇنىڭ ئەڭ تۆۋەنكى قىسمى بۆرەكنىڭ يۇقىرىقى ئارقا يۈزىگە يېقىن جايلاشقان. شۇڭا، بۆرەك ئوپېراتسىيىلىرىدە كۆكرەك پەردىسىنى زەخىملەندۈرۈپ قويۇشتىن ساقلىنىش كېرەك.
• بەل چاسا مۇسكۇلى (Quadratus Lumborum Muscle / 腰方肌)
  بۇ مۇسكۇل قورساق ئارقا تېمىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى بولۇپ، بۆرەكنىڭ ئارقا يۈزىنىڭ كۆپ قىسمى بۇ مۇسكۇلنىڭ ئۈستىگە جايلاشقان.
• قوۋۇرغا ئاستى نېرۋىسى (Subcostal Nerve / 肋下神经)
  بۇ 12-كۆكرەك نېرۋىسى بولۇپ، 12-قوۋۇرغىنىڭ ئاستىدىن ئۆتىدۇ. ئۇ بۆرەكنىڭ ئارقا يۈزىنى كېسىپ ئۆتۈپ، قورساق تېمىنى نېرۋا بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• يۇقىرىلىغۇچى بوغماق ئۈچەي (Ascending Colon / 升结肠)
  بوغماق ئۈچەينىڭ بۇ قىسمى قورساق بوشلۇقىنىڭ ئوڭ تەرىپىدە يۇقىرىغا قاراپ ماڭىدۇ. ئۇ ئوڭ بۆرەكنىڭ ئالدى-يان تەرىپى بىلەن مۇناسىۋەتلىك.
• يانپاش قورساق ئاستى نېرۋىسى (Iliohypogastric Nerve / 髂腹下神经)
  بەل نېرۋا تورىدىن چىقىدىغان بۇ نېرۋا بەل چاسا مۇسكۇلىنىڭ ئالدىدىن ئۆتىدۇ. ئۇ بۆرەكنىڭ ئارقا يۈزىگە يېقىن بولۇپ، قورساق تېمى مۇسكۇللىرى ۋە تېرىسىنى تەمىنلەيدۇ.
• يانپاش يېرىق نېرۋىسى (Ilioinguinal Nerve / 髂腹股沟神经)
  بۇ نېرۋا يانپاش قورساق ئاستى نېرۋىسىنىڭ سەل تۆۋىنىدىن ئۆتىدۇ. ئۇمۇ بۆرەكنىڭ ئارقا يۈزى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، كلىنىكىدا بۆرەك ئوپېراتسىيىسى قىلغاندا دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك قۇرۇلما.
• ساغرا چوڭ مۇسكۇلى (Gluteus Maximus Muscle / 臀大肌)
  بۇ بەدەننىڭ ئەڭ چوڭ مۇسكۇلى بولۇپ، داس سۆڭىكىنىڭ ئارقا تەرىپىگە جايلاشقان. رەسىمدە ئۇ قورساق ئارقا تېمىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى مۇسكۇللار بىلەن بولغان مۇناسىۋەتنى كۆرسىتىش ئۈچۈن سىزىلغان.
• قورساق سىرتقى قىيپاش مۇسكۇلى (External Oblique Muscle / 腹外斜肌)
  قورساق تېمىنىڭ ئەڭ يۈزە قەۋىتىدىكى مۇسكۇل. ئۇ قورساقنى قوغداش ۋە ھەرىكەتلەندۈرۈشتە رول ئوينايدۇ.
• قورساق ئىچكى قىيپاش مۇسكۇلى (Internal Oblique Muscle / 腹内斜肌)
  سىرتقى قىيپاش مۇسكۇلنىڭ ئاستىغا جايلاشقان. ئۇ قورساق بېسىمىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
• قورساق توغرا مۇسكۇلى (Transversus Abdominis Muscle / 腹横肌)
  قورساق تېمىنىڭ ئەڭ ئىچكى قەۋىتىدىكى مۇسكۇل بولۇپ، لىمفا سىستېمىسىغا ئوخشاش بەلنى چىڭىتىپ تۇرىدۇ.
• تۆۋەنلىگۈچى بوغماق ئۈچەي (Descending Colon / 降结肠)
  بوغماق ئۈچەينىڭ بۇ قىسمى قورساق بوشلۇقىنىڭ سول تەرىپىدە تۆۋەنگە قاراپ ماڭىدۇ. ئۇ سول بۆرەكنىڭ ئالدى-يان تەرىپى بىلەن مۇناسىۋەتلىك.

بۆرەك ئورنىنىڭ ئاناتومىيىلىك چۈشەندۈرۈلۈشى ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

بۆرەك قورساق پەردىسىنىڭ سىرتىدىكى «پەردە ئارقىسى» (retroperitoneal) بوشلۇقىغا جايلاشقان بولۇپ، بۇ ئۇنىڭ قورساق بوشلۇقىدىكى باشقا ئەزالارغا قارىغاندا تېخىمۇ مۇقىم ۋە ياخشى قوغدىلىدىغانلىقىنى بىلدۈرىدۇ. ئۇلار تەخمىنەن 12-كۆكرەك ئومۇرتقىسىدىن 3-بەل ئومۇرتقىسىغىچە بولغان ئارىلىققا سوزۇلغان.

بۆرەكنىڭ ئارقا تەرەپتىكى قوشنا قۇرۇلمىلىرى ئىنتايىن مۇھىم بولۇپ، ئۇلار كلىنىكىلىق ئەمەلىيەتتە كۆپ ئۇچرايدۇ. يۇقىرىدىن تۆۋەنگە قاراپ، بۆرەكنىڭ ئارقا يۈزى تۆۋەندىكى قۇرۇلمىلار بىلەن چېگرىلىنىدۇ:

• دىئافراگما: بۆرەكنىڭ يۇقىرىقى ئۈچتىن بىر قىسمى دىئافراگما بىلەن تۇتىشىدۇ.
• مۇسكۇللار: بۆرەكنىڭ ئارقا يۈزى ئىچكى تەرەپتە بەل چوڭ مۇسكۇلى، ئوتتۇرىدا بەل چاسا مۇسكۇلى ۋە سىرتقى تەرەپتە قورساق توغرا مۇسكۇلى بىلەن تۇتىشىدۇ.
• سۆڭەكلەر: سول بۆرەكنىڭ ئارقا تەرىپى 11- ۋە 12-قوۋۇرغىلار بىلەن، ئوڭ بۆرەك بولسا پەقەت 12-قوۋۇرغا بىلەنلا مۇناسىۋەتلىك.
• نېرۋىلار: قوۋۇرغا ئاستى نېرۋىسى، يانپاش قورساق ئاستى نېرۋىسى ۋە يانپاش يېرىق نېرۋىسى بۆرەكنىڭ ئارقا يۈزىنى كېسىپ ئۆتىدۇ.

ئوڭ ۋە سول بۆرەكنىڭ ئالدى تەرەپتىكى قوشنا ئەزالىرى ئوخشاش بولمايدۇ. ئوڭ بۆرەكنىڭ ئالدىدا جىگەر، ئون ئىككى بارماق ئۈچەي، بوغماق ئۈچەي ئوڭ ئەگمىسى ۋە ئىنچىكە ئۈچەي بار. سول بۆرەكنىڭ ئالدىدا بولسا ئاشقازان، تال، ئاشقازان ئاستى بېزى، بوغماق ئۈچەي سول ئەگمىسى ۋە ئاچچىق ئۈچەي بار. بۇ ئاناتومىيىلىك پەرقلەر قورساق بوشلۇقىدىكى كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇش ۋە ئوپېراتسىيە قىلىشتا ئىنتايىن مۇھىم.

دوختۇرلار بۆرەككە ئوپېراتسىيە قىلغاندا (مەسىلەن، بۆرەكنى ئېلىۋېتىش ياكى بۆرەك ئۆسمىسىنى كېسىش) ياكى بۆرەكتىن توقۇلما ئېلىپ تەكشۈرگەندە (biopsy)، كۆپىنچە ئارقا تەرەپتىن يول ئالىدۇ. چۈنكى بۇ يول قورساق بوشلۇقىدىكى نۇرغۇن ئەزالارغا تەگمەي، بىۋاسىتە بۆرەككە يېقىنلىشالايدۇ. بۇ جەرياندا، يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان مۇسكۇل، نېرۋا ۋە كۆكرەك پەردىسى قاتارلىق قۇرۇلمىلارنى زەخىملەندۈرۈپ قويۇشتىن ئېھتىيات قىلىش زۆرۈر. شۇڭلاشقا، بۆرەكنىڭ ئورنى ۋە قوشنا قۇرۇلمىلىرىنى پۇختا ئىگىلەش ھەر بىر تىببىي خادىم ئۈچۈن زۆرۈر بولغان ئاساسىي بىلىمدۇر.