ھەر يىلى 11-ئاينىڭ 12-كۈنى «دۇنيا ئۆپكە ياللۇغى كۈنى» بولۇپ، بۇ كۈن دۇنيا مىقياسىدا ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا بولغان تونۇشنى يۇقىرى كۆتۈرۈش، بۇ كېسەللىككە قارشى تۇرۇشتىكى ھەرىكەتنى ئىلگىرى سۈرۈش ئۈچۈن تەسىس قىلىنغان خەلقئارالىق خاتىرە كۈنىدۇر. بۇ كۈن 2009-يىلى «بالىلار ئۆپكە ياللۇغىغا قارشى تۇرۇش يەرشارى ئىتتىپاقى» (Global Coalition against Child Pneumonia) تەرىپىدىن يولغا قويۇلغان. ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى ھۆكۈمەتلەر، سەھىيە خادىملىرى ۋە جامائەتچىلىكنىڭ دىققىتىنى بۇ «خەتەرلىك قاتىل»غا مەركەزلەشتۈرۈپ، بولۇپمۇ بالىلار ۋە ياشانغانلاردەك ئاجىز گۇرۇپپىلارنى قوغداش ئۈچۈن بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىشقا چاقىرىش.
دۇنيا ئۆپكە ياللۇغى كۈنى
World Pneumonia Day
世界肺炎日
ئۆپكە ياللۇغى قانداق كېسەللىك؟
ئۆپكە ياللۇغى باكتېرىيە، ۋىرۇس ياكى زەمبۇرۇغ قاتارلىق مىكرو ئورگانىزملارنىڭ يۇقۇشىدىن كېلىپ چىقىدىغان ئۆپكىنىڭ ياللۇغلىنىشىدۇر. كېسەللىك قوزغالغاندا، ئۆپكىدىكى كىچىك ھاۋا پۈۋەكچىلىرى يىرىڭ ياكى سۇيۇقلۇق بىلەن تولۇپ، نەپەس ئېلىشنى قىيىنلاشتۇرىدۇ. ئۇ يېنىك دەرىجىدىكى زۇكامغا ئوخشاش ئالامەتلەردىن تارتىپ، ھاياتقا خەۋپ يەتكۈزىدىغان ئېغىر ئەھۋاللارغىچە بولغان كەڭ دائىرىدە كۆرۈلىدۇ. ئۆپكە ياللۇغى دۇنيا بويىچە، بولۇپمۇ تەرەققىي قىلىۋاتقان دۆلەتلەردە، بەش ياشتىن تۆۋەن بالىلارنىڭ ئۆلۈشىدىكى ئاساسلىق سەۋەبلەرنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.
ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئاساسلىق ئالامەتلىرى
ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئالامەتلىرى يۇقۇملانغان مىكروبنىڭ تۈرى، بىمارنىڭ يېشى ۋە ئومۇمىي ساغلاملىق ئەھۋالىغا قاراپ ئوخشىمايدۇ. كۆپ ئۇچرايدىغان ئالامەتلەر يۆتەل (بەزىدە يېشىل، سېرىق ياكى قان ئارىلاش بەلغەم چىقىشى مۇمكىن)، قىزىش، تىترەش، نەپەس قىيىنلىشىش ياكى نەپەس سىقىلىش، چوڭقۇر نەپەس ئالغاندا ياكى يۆتەلگەندە كۆكرەك قىسمىدا ئاغرىق بولۇش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ياشانغانلاردا بەزىدە ئەستە ساقلاش قالايمىقانلىشىش ياكى ھۇشىدىن كېتىش ئەڭ كۆرۈنەرلىك ئالامەت بولۇشى مۇمكىن. بوۋاقلار ۋە كىچىك بالىلاردا بولسا قىزىش، يۆتەل ۋە نەپەس ئېلىشى تېزلىشىش ياكى قىيىنلىشىش كۆپ ئۇچرايدۇ.
كىملەر ئۆپكە ياللۇغىغا ئاسان گىرىپتار بولىدۇ؟
ھەممە ئادەم ئۆپكە ياللۇغىغا گىرىپتار بولۇش خەۋپىگە ئىگە بولسىمۇ، بەزى كىشىلەر تېخىمۇ يۇقىرى خەتەر ئاستىدا قالىدۇ. بۇلار: بەش ياشتىن تۆۋەن بالىلار؛ 65 ياشتىن ئاشقان ياشانغانلار؛ ئاستا خاراكتېرلىك ئۆپكە كېسەللىكلىرى (مەسىلەن، ئاستما، COPD)، يۈرەك كېسەللىكلىرى، دىئابېت قاتارلىق سوزۇلما كېسەللىكلىرى بار بىمارلار؛ ئىممۇنىتېت سىستېمىسى ئاجىزلاشقان كىشىلەر (مەسىلەن، ئەيدىز ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغۇچىلار، خىمىيەلىك داۋالاش ئېلىۋاتقان راك بىمارلىرى)؛ تاماكا چەككۈچىلەر؛ ھاۋا بۇلغىنىشى ئېغىر مۇھىتتا ياشايدىغان كىشىلەر قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە داۋالاش
خوشخەۋەر شۇكى، ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئالدىنى ئالغىلى ۋە ئۇنى داۋالىغىلى بولىدۇ. ئالدىنى ئېلىشنىڭ ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللىرىنىڭ بىرى ۋاكسىنا ئەملەشتۇر. ئۆپكە ياللۇغىغا قارشى ۋاكسىنا (Pneumococcal vaccine)، زۇكام ۋاكسىنىسى ۋە قىزىل ۋاكسىنىسى قاتارلىقلار نۇرغۇن يۇقۇملىنىشنىڭ ئالدىنى ئالالايدۇ. بۇنىڭدىن سىرت، يېتەرلىك ئوزۇقلىنىش، قولنى دائىم سوپۇنلاپ يۇيۇش قاتارلىق ياخشى تازىلىق ئادەتلىرىنى يېتىلدۈرۈش، تاماكا تاشلاش ۋە ئۆي ئىچى ھاۋا بۇلغىنىشىنى ئازايتىش قاتارلىقلار مۇھىم ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرى ھېسابلىنىدۇ.
داۋالاش جەھەتتە، باكتېرىيەلىك ئۆپكە ياللۇغى ئادەتتە ئانتىبىئوتىكلار بىلەن داۋالىنىدۇ. بىمارلارنىڭ دورىنى دوختۇرنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە تولۇق ئىشلىتىشى ئىنتايىن مۇھىم. ۋىرۇسلۇق ئۆپكە ياللۇغىغا نىسبەتەن ئانتىبىئوتىكلار ئۈنۈم قىلمايدۇ، داۋالاش ئاساسلىقى ئارام ئېلىش، يېتەرلىك سۇيۇقلۇق ئىچىش ۋە ئالامەتلەرنى يېنىكلىتىشكە مەركەزلىشىدۇ. ئېغىر ئەھۋاللاردا، بىمارنىڭ دوختۇرخانىدا يېتىپ داۋالىنىشى، ھەتتا ئوكسىگېن بېرىش زۆرۈر بولۇشى مۇمكىن.
بىز نېمىلەرنى قىلالايمىز؟
دۇنيا ئۆپكە ياللۇغى كۈنى ھەر بىرىمىزگە بۇ كېسەللىككە قارشى تۇرۇشتىكى مەسئۇلىيىتىمىزنى ئەسكەرتىدۇ. بىز ئۆزىمىز ۋە ئائىلىمىزدىكىلەرنىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈن ۋاقتىدا ۋاكسىنا ئەملىتىش، ساغلام تۇرمۇش ئادىتىنى يېتىلدۈرۈش ئارقىلىق بۇ كېسەللىكنىڭ ئالدىنى ئالالايمىز. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئۆپكە ياللۇغىغا مۇناسىۋەتلىك بىلىملەرنى تارقىتىش، ئەتراپىمىزدىكى كىشىلەرنىڭ بۇ كېسەللىككە بولغان تونۇشىنى ئۆستۈرۈش ئارقىلىق، تېخىمۇ كۆپ كىشىنىڭ ۋاقتىدا دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالىنىشىغا ياردەم بېرەلەيمىز.
كەلگۈسىدە
ئۆپكە ياللۇغى يەنىلا دۇنيا جامائەت سەھىيەسى دۇچ كېلىۋاتقان زور خىرىسلارنىڭ بىرى. ئۇ ھەر بىر نەپەسنىڭ قىممىتىنى بىزگە چوڭقۇر ھېس قىلدۇرىدۇ. دۇنيا ئۆپكە ياللۇغى كۈنىدە، بىز بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىپ، ئالدىنى ئېلىش، بالدۇر دىئاگنوز قويۇش ۋە ئۈنۈملۈك داۋالاش ئارقىلىق، ئۆپكە ياللۇغىنىڭ ئېلىپ كېلىدىغان زىيىنىنى ئازايتىپ، ھەر بىر ئىنساننىڭ ساغلام نەپەس ئېلىش ھوقۇقىنى قوغداش ئۈچۈن تىرىشايلى.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 تەرىپىدىن يولغا قويۇلغان. ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى ھۆكۈمەتلەر، سەھىيە خادىملىرى ۋە جامائەتچىلىكنىڭ دىققىتىنى بۇ «خەتەرلىك قاتىل»غا مەركەزلەشتۈرۈپ، بولۇپمۇ بالىلار ۋە ياشانغانلاردەك ئاجىز گۇرۇپپىلارنى قوغداش ئۈچۈن بىرلىكتە ھەرىكەت قىلىشقا چاقىرىش.){kind=link}