ھەر يىلى 31-ماي دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) تەرىپىدىن بېكىتىلگەن «دۇنيا تاماكىسىز كۈنى» دۇر. بۇ خەلقئارالىق خاتىرە كۈنى 1987-يىلى تەسىس قىلىنغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا جامائەتچىلىكىنىڭ دىققىتىنى تاماكا يۇقۇمىغا ۋە ئۇنىڭ ئېلىپ كېلىدىغان ئەجەللىك ئاقىۋەتلىرىگە مەركەzlەشتۈرۈش، ھەمدە كىشىلەرنى كەم دېگەندە 24 سائەت ئىچىدە ھەر قانداق شەكىلدىكى تاماكا مەھسۇلاتلىرىنى ئىستېمال قىلىشتىن ۋاز كېچىشكە ئۈندەشتىن ئىبارەت. بۇ كۈن تاماكا چېكىشنىڭ زىيىنىنى، تاماكىنى تاشلاشنىڭ پايدىسىنى ۋە ھۆكۈمەتلەرنىڭ ئۈنۈملۈك تاماكا كونترول قىلىش سىياسەتلىرىنى يولغا قويۇشىنىڭ زۆرۈرلۈكىنى تەشۋىق قىلىدىغان مۇھىم بىر سۇپىدۇر.
دۇنيا تاماكىسىز كۈنى
World No Tabacco Day
世界无烟日
تاماكا ھەققىدە پاراڭ
تاماكا چېكىش دۇنيا مىقياسىدىكى ئالدىنى ئالغىلى بولىدىغان ئۆلۈمنىڭ ئاساسلىق سەۋەبچىسى ھېسابلىنىدۇ. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ مۆلچەرلىشىچە، ھەر يىلى 8 مىليوندىن ئارتۇق كىشى تاماكا سەۋەبىدىن قازا قىلىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە 7 مىليوندىن كۆپرەكى بىۋاسىتە تاماكا چېكىشتىن، 1 مىليون 200 مىڭغا يېقىن كىشى بولسا ئىككىنچى قول تاماكا (passivе smoking) نىڭ زىيىنىغا ئۇچرىغان بىگۇناھ كىشىلەردۇر. تاماكا ئىسى-تۈتېكىدە 7000 دىن ئارتۇق خىمىيەلىك ماددا بار بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدىكى يۈزلىگىنى زەھەرلىك، كەم دېگەندە 70 خىلى راك پەيدا قىلغۇچى ماددىلار ئىكەنلىكى ئىسپاتلانغان.
تاماكا چېكىش بەدەننىڭ ھەممە ئەزاسىغا دېگۈدەك زىيان سالىدۇ. ئۇ ئۆپكە راكى، كېكىردەك راكى، ئېغىز بوشلۇقى راكى، دوۋساق راكى قاتارلىق نۇرغۇن راك تۈرلىرىنىڭ ئاساسلىق خەتەرلىك ئامىلىدۇر. بۇنىڭدىن باشقا، ئۇ يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرى (يۈرەك كېسىلى، مېڭىگە قان چۈشۈش)، سوزۇلما خاراكتېرلىك ئۆپكە توسۇلۇش كېسەللىكى (COPD)، قەنت كېسىلى ۋە ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ ئاجىزلىشىشى قاتارلىق نۇرغۇن كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
ئىككىنچى قول تاماكىنىڭ زىيىنىغىمۇ سەل قاراشقا بولمايدۇ. تاماكا چەكمەيدىغان كىشىلەر تاماكا چېكىدىغانلارنىڭ ئەتراپىدا بولغاندا، ئۇلارنىڭ چىقارغان ئىس-تۈتېكىدىن نەپەسلىنىشكە مەجبۇر بولىدۇ. بۇ خىل پاسسىپ تاماكا چېكىش چوڭلاردا يۈرەك كېسىلى ۋە ئۆپكە راكىنىڭ خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ. بولۇپمۇ بالىلار ئۈچۈن زىيىنى تېخىمۇ چوڭ بولۇپ، تۇيۇقسىز بوۋاقلار ئۆلۈش يىغىندى ئالامىتى (SIDS)، نەپەس يولى يۇقۇملىنىشى، زىققە كېسىلىنىڭ قوزغىلىشى ۋە ئۆپكىنىڭ نورمال يېتىلىشىگە تەسىر كۆرسىتىش قاتارلىق ئېغىر ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
يېقىنقى يىللاردا بارلىققا كەلگەن ئېلېكترونلۇق تاماكا (vapes) ۋە قىزىتىلغان تاماكا مەھسۇلاتلىرىمۇ بىخەتەر ئەمەس. گەرچە ئۇلار ئەنئەنىۋى تاماكىغا قارىغاندا «زىيىنى ئاز» دەپ تەشۋىق قىلىنسىمۇ، ئۇلارنىڭ تەركىبىدە يەنىلا كىشىنى خۇمار قىلىدىغان نىكوتىن ۋە باشقا نۇرغۇن زىيانلىق خىمىيەلىك ماددىلار بار. تېخىمۇ ئەندىشىلىك بولغىنى، بۇ يېڭى تىپتىكى مەھسۇلاتلار ئۆزگىچە تەمى ۋە مودا كۆرۈنۈشى بىلەن نۇرغۇن ياش-ئۆسمۈرلەرنى جەلپ قىلىپ، ئۇلارنى كىچىكىدىنلا نىكوتىنغا خۇمار قىلىپ قويۇش خەۋپىنى ئېلىپ كېلىدۇ.
دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى ھەر يىلى دۇنيا تاماكىسىز كۈنى ئۈچۈن بىر باش تېما ئوتتۇرىغا قويىدۇ. مەسىلەن، يېقىنقى يىللاردىكى تېمىلار «بالىلارنى تاماكا سانائىتىنىڭ ئارىلىشىشىدىن قوغداش»، «تاماكىنىڭ مۇھىتقا بولغان تەھدىتى» ۋە «تاماكىنى تاشلاشقا ياردەم بېرىدىغان قوللاش مۇھىتى يارىتىش» قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان. بۇلار تاماكا كونترول قىلىشنىڭ كۆپ قىرلىق ۋە مۇرەككەپ بىر كۈرەش ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
تاماكىنى تاشلاش ھەر قانداق ۋاقىتتا كېچىكمەيدۇ ھەمدە ئۇنىڭ پايدىسى دەرھال كۆرۈلۈشكە باشلايدۇ. تاماكىنى تاشلاپ 20 مىنۇتتىن كېيىن يۈرەك سوقۇشى ۋە قان بېسىمى نورماللىشىشقا باشلايدۇ. بىر نەچچە يىلدىن كېيىن، يۈرەك كېسىلى ۋە راكقا گىرىپتار بولۇش خەۋپى كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە تۆۋەنلەيدۇ. تاماكىنى تاشلاش پەقەت ئۆزىڭىزنىڭ ساغلاملىقى ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى ئائىلىڭىزدىكىلەر ۋە ئەتراپىڭىزدىكى كىشىلەرنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداش ئۈچۈنمۇ ئىنتايىن مۇھىم.
ئىس-تۈتەكسىز بىر كەلگۈسى بەرپا قىلىش ھەممىمىزنىڭ ئورتاق مەسئۇلىيىتى. ھۆكۈمەtlەr تاماكا باجىنى ئۆستۈرۈش، ئاممىۋى سورۇنلاردا تاماكا چېكىشنى پۈتۈنلەي چەكلەش ۋە تاماكا ئېلانلىرىنى مەنئى قىلىش قاتارلىق كۈچلۈك تەدبىرلەرنى قوللىنىشى كېرەك. ھەر بىر شەخس بولسا تاماكىنىڭ زىيىنىنى تولۇق تونۇپ، ئۆزى ۋە باشقىلارنى تاماكا چېكىشتىن يىراق تۇرۇشقا ئۈندىشى لازىم.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 تەرىپىدىن بېكىتىلگەن «دۇنيا تاماكىسىز كۈنى» دۇر. بۇ خەلقئارالىق خاتىرە كۈنى 1987-يىلى تەسىس قىلىنغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا جامائەتچىلىكىنىڭ دىققىتىنى تاماكا يۇقۇمىغا ۋە ئۇنىڭ ئېلىپ كېلىدىغان ئەجەللىك ئاقىۋەتلىرىگە مەركەzlەشتۈرۈش، ھەمدە كىشىلەرنى كەم دېگەندە 24 سائەت ئىچىدە ھەر قانداق شەكىلدىكى تاماكا مەھسۇلاتلىرىنى ئىستېمال قىلىشتىن ۋاز كېچىشكە ئۈندەشتىن ئىبارەت. بۇ كۈن تاماكا چېكىشنىڭ زىيىنىنى، تاماكىنى تاشلاشنىڭ پايدىسىنى ۋە ھۆكۈمەتلەرنىڭ ئۈنۈملۈك تاماكا كونترول قىلىش سىياسەتلىرىنى يولغا قويۇشىنىڭ زۆرۈرلۈكىنى تەشۋىق قىلىدىغان مۇھىم بىر سۇپىدۇر.){kind=link}