كۆكرەك قەپىزى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

كۆكرەك قەپىزى، ئىنسان بەدىنىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، يۈرەك، ئۆپكە قاتارلىق ھاياتىي مۇھىم ئەزالارنى تاشقى زەربىدىن قوغدايدىغان كۈچلۈك سۆڭەك قۇرۇلمىسى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ 12 جۈپ قوۋۇرغا، تۆش سۆڭىكى ۋە 12 دانە كۆكرەك ئومۇرتقىسىدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ئۈستى تار، ئاستى كەڭ بولغان كونۇسسىمان شەكىلدە بولىدۇ. بۇ قۇرۇلما نەپەسلىنىش ھەرىكىتىگە بىۋاسىتە قاتنىشىپلا قالماي، يەنە يۇقىرى مۈچە سۆڭەكلىرىنى تىرەپ تۇرۇش ۋەزىپىسىنىمۇ ئۆتەيدۇ.

كۆكرەك قەپىزىنىڭ مۇقىملىقى ۋە ھەرىكەتچانلىقى ئۇنى تەشكىل قىلغان سۆڭەكلەر، كۆمۈرچەكلەر ۋە ئۇلارنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان بوغۇم ۋە تارىمۇشلارغا باغلىق. تۆش سۆڭىكى ئالدى تەرەپتىكى مەركىزىي تىرەك رولىنى ئوينايدۇ، قوۋۇرغىلار بولسا ئارقا تەرەپتىكى ئومۇرتقا تۈۋرۈكىدىن باشلىنىپ، ئالدى تەرەپكە قاراپ ئەگرى ھالەتتە تۆش سۆڭىكىگە تۇتىشىدۇ. بۇ ئۆزگىچە تۈزۈلۈش كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ كېڭىيىپ-تارىيىشىغا، يەنى نەپەس ئېلىش ۋە چىقىرىش جەريانىغا ياردەم بېرىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

رەسىمدىكى ھەربىر كۆرۈنۈشنىڭ ئىسىملىرى، تەرجىمىلىرى ۋە چۈشەندۈرۈلۈشى

ئۇيغۇرچە ئىسىم : كۆكرەك قەپىزى ئالدى يۈزىدىن كۆرۈنۈشى
ئىنگىلىزچە ئىسىم : Thoracic cage anterior view
تۈركچە ئىسىم : Göğüs kafes ön görünümü
خەنزۇچە ئىسىم : 胸廓前面观

كۆكرەك قەپىزىنىڭ تەپسىلىي تۈزۈلۈشى

تۆۋەندە رەسىمدە كۆرسىتىلگەن كۆكرەك قەپىزىنىڭ ھەر بىر قىسمى تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ:

• كۆكرەك قەپىزى (Thoracic cage, 胸廓)
  ئىنسانلارنىڭ كۆكرەك قىسمىنى تەشكىل قىلىدىغان سۆڭەك رامكىسى بولۇپ، كۆكرەك بوشلۇقىدىكى ھاياتىي مۇھىم ئەزالارنى قوغدايدۇ. ئۇ 12 جۈپ قوۋۇرغا، تۆش سۆڭىكى، قوۋۇرغا كۆمۈرچەكلىرى ۋە 12 دانە كۆكرەك ئومۇرتقىسىدىن تەركىب تاپىدۇ. كۆكرەك قەپىزى نەپەسلىنىش ھەرىكىتىدە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ، نەپەس ئالغاندا كېڭىيىپ، نەپەس چىقارغاندا تارىيىدۇ. ئۇ يەنە مۈچە، بويۇن، كۆكرەك ۋە دۈمبە مۇسكۇللىرىنىڭ تۇتىشىدىغان مۇھىم ئورنى ھېسابلىنىدۇ.
• بوغۇم تەخسىسى (Articular disc, 关节盘)
  تۆش-ئوقۇرەك بوغۇمى ئىچىگە جايلاشقان تالالىق كۆمۈرچەك تەخسە بولۇپ، بوغۇم بوشلۇقىنى ئىككىگە ئايرىپ تۇرىدۇ. بۇ تەخسە بوغۇمنىڭ ھەرىكەت دائىرىسىنى كېڭەيتىشكە ۋە بوغۇم يۈزىگە كەلگەن بېسىمنى تەڭپۇڭلاشتۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• تۆش ئوقۇرەك بوغۇمى (Sternoclavicular joint, 胸锁关节)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ سېپى بىلەن ئوقۇرەك سۆڭەكنىڭ ئىچكى ئۇچى ئارىسىدا ھاسىل بولغان بوغۇم.  بۇ بوغۇم قولنىڭ ھەرىكىتىنى كۆكرەك قەپىزىگە ئۇلاپ، يۇقىرى مۈچىنىڭ ھەرىكەتچانلىقىنى ماسلاشتۇرىدىغان بىردىنبىر بىۋاسىتە تۇتاشما ھېسابلىنىدۇ.
• قوۋۇرغا ئوقۇرەك تارىمۇشى (Costoclavicular ligament, 肋锁韧带)
  بىرىنچى قوۋۇرغا بىلەن ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ ئاستى تەرىپىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان كۈچلۈك تارىمۇش. ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ يۇقىرىغا كۆتۈرۈلۈپ كېتىشىنى چەكلەپ، تۆش-ئوقۇرەك بوغۇمىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاش.
• تۆش قوۋۇرغا بوغۇمى ئىچكى تارىمۇشى (Intra-articular sternocostal ligament, 胸肋关节内韧带)
  تۆش سۆڭىكى بىلەن قوۋۇرغا كۆمۈرچەكلىرى ئارىسىدىكى بوغۇمنىڭ ئىچىدە جايلاشقان تارىمۇش. بۇ تارىمۇش بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• تۆش قوۋۇرغا بوغۇمى (Sternocostal joint, 胸肋关节)
  تۆش سۆڭىكى بىلەن ئالدىنقى 7 جۈپ قوۋۇرغىنىڭ كۆمۈرچەكلىرى ئارىسىدا شەكىللەنگەن بوغۇملار. بۇ بوغۇملارنىڭ ئازراق ھەرىكەت قىلىش ئىقتىدارى كۆكرەك قەپىزىنىڭ نەپەسلىنىش جەريانىدا كېڭىيىشى ۋە تارىيىشىغا شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ.
• خەنجەر ئۆسۈك (Xiphoid process, 剑突)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ ئەڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى كىچىك، ئۈچبۇلۇڭ شەكىللىك قۇرۇلما. ئۇ تۇغۇلغاندا كۆمۈرچەك ھالەتتە بولۇپ، ياشنىڭ چوڭىيىشىغا ئەگىشىپ تەدرىجىي سۆڭەكلىشىدۇ. خەنجەر ئۆسۈك دىئافراگما ۋە قورساق مۇسكۇللىرىنىڭ تۇتىشىدىغان مۇھىم ئورنى ھېسابلىنىدۇ.
• تۆش سۆڭەك ئاستى بۇلۇڭى (Infrasternal angle, 胸骨下角)
  ئىككى تەرەپتىكى قوۋۇرغا يايىنىڭ تۆش سۆڭىكىنىڭ خەنجەر ئۆسۈكى بىلەن تۇتاشقان يېرىدە ھاسىل قىلغان بۇلۇڭى. بۇ بۇلۇڭ نەپەسلىنىش ھالىتىگە قاراپ ئۆزگىرىپ تۇرىدۇ.
• قوۋۇرغا يايى (Costal margin, 肋弓)
  7-قوۋۇرغىدىن 10-قوۋۇرغىغىچە بولغان قوۋۇرغا كۆمۈرچەكلىرىنىڭ تۆۋەنكى گىرۋەكلىرى بىرلىشىپ ھاسىل قىلغان ئەگمە شەكىللىك قۇرۇلما. قوۋۇرغا يايى كۆكرەك بوشلۇقى بىلەن قورساق بوشلۇقىنىڭ چېگرىسىنى بەلгіلەيدىغان مۇھىم ئاناتومىيىلىك بەلگە.
• قوۋۇرغا ئارىلىق بوشلۇقى (Intercostal space, 肋间隙)
  ئىككى قوۋۇرغا ئارىسىدىكى بوشلۇق بولۇپ، بۇ بوشلۇقتا قوۋۇرغا ئارا مۇسكۇللار، نېرۋا ۋە قان تومۇرلار جايلاشقان. بۇ قۇرۇلمىلار نەپەسلىنىش ھەرىكىتىگە ياردەم بېرىدۇ ۋە كۆكرەك تېمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• قوۋۇرغا سۆڭىكى (Rib, 肋骨)
  كۆكرەك قەپىزىنىڭ يان تېمىنى ھاسىل قىلىدىغان ئۇزۇن، ئەگمە سۆڭەكلەر. ھەر بىر قوۋۇرغا ئارقا تەرەپتە كۆكرەك ئومۇرتقىسىغا، ئالدى تەرەپتە بولسا كۆپىنچىسى قوۋۇرغا كۆمۈرچىكى ئارقىلىق تۆش سۆڭىكىگە تۇتىشىدۇ.
• كۆكرەك قۇۋۇرغا نۇرسىمان تارىمۇش (Radiate sternocostal ligament, 胸肋辐射状韧带)
  تۆش-قوۋۇرغا بوغۇمىنىڭ ئالدى ۋە ئارقا تەرىپىنى كۈچەيتىپ تۇرىدىغان يەلپۈگۈچ شەكىللىك تارىمۇشلار. بۇ تارىمۇشلار قوۋۇرغا كۆمۈرچىكىنىڭ ئۇچىدىن باشلىنىپ، تۆش سۆڭىكىنىڭ يۈزىگە نۇرسىمان ھالەتتە تارقىلىپ تۇتىشىدۇ.
• قوۋۇرغا كۆمۈرچىكى (Costal cartilage, 肋软骨)
  قوۋۇرغىلارنى ئالدى تەرەپكە ئۇزارتىپ، تۆش سۆڭىكىگە تۇتاشتۇرىدىغان ئەۋرىشىم كۆمۈرچەك قۇرۇلمىسى. قوۋۇرغا كۆمۈرچەكلىرى كۆكرەك قەپىزىنىڭ ئېلاستىكىلىقىنى ساقلاپ، نەپەسلىنىش جەريانىدىكى ھەرىكەتلەرگە ياردەم بېرىدۇ.
• تۆش سۆڭەك تېنى (Body of sternum, 胸骨体)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ ئوتتۇرىدىكى ئەڭ ئۇزۇن قىسمى بولۇپ، تۆت پارچە سۆڭەكنىڭ بىرلىشىشىدىن ھاسىل بولىدۇ. ئۇنىڭ يان تەرەپلىرىدە 3-7-قوۋۇرغا كۆمۈرچەكلىرى تۇتىشىدىغان بوغۇم ئويمانچىلىرى بار.
• تۆش سۆڭەك بۇلۇڭى (Sternal angle, 胸骨角)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ سېپى بىلەن تېنىنىڭ تۇتاشقان يېرىدە ئالدىغا قاراپ چىقىپ تۇرىدىغان بۇلۇڭ. بۇ بۇلۇڭ ئىككىنچى قوۋۇرغىنىڭ تۇتاشقان ئورنى بولۇپ، قوۋۇرغىلارنى ساناشتىكى مۇھىم بەلگە ھېسابلىنىدۇ.
• تۆش سۆڭەك سېپى (Manubrium of sternum, 胸骨柄)
  تۆش سۆڭىكىنىڭ ئەڭ يۇقىرىقى، كەڭ ۋە قېلىن قىسمى بولۇپ، تىك تۆت بۇلۇڭغا ئوخشايدۇ. ئۇ ئوقۇرەك سۆڭەكلىرى ۋە بىرىنچى، ئىككىنچى جۈپ قوۋۇرغىلار بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ.
• 1-قوۋۇرغا (First rib, 第一肋骨)
  ئەڭ قىسقا، ئەڭ كەڭ ۋە ئەڭ ئەگرى بولغان قوۋۇرغا. ئۇ يۇقىرى مۈچىگە كىرىدىغان قان تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ ئۆتۈشى ئۈچۈن مۇھىم يول ھاسىل قىلىپ بېرىدۇ.
• ئوقۇرەك سۆڭەك (Clavicle, 锁骨)
  S شەكىللىك ئۇزۇن سۆڭەك بولۇپ، مۈرە بەلبېغىنى كۆكرەك قەپىزىگە تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئۇ قولدىن كەلگەن كۈچنى بەدەنگە ئۆتكۈزۈش ۋە مۈرە بوغۇمىنىڭ ئەركىن ھەرىكەت قىلىشىغا ياردەم بېرىش رولىنى ئوينايدۇ. بوۋاقلار تۇغۇلۇش جەريانىدا بۇ سۆڭەكتە سۇنۇش ئىھتىماللىقى كۆپ كۆرۈلىدۇ.
• تۆش ئوقۇرەك ئالدى تارىمۇشى (Anterior sternoclavicular ligament, 胸锁前韧带)
  تۆش-ئوقۇرەك بوغۇمىنىڭ ئالدى تەرىپىنى قاپلاپ، بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى كۈچەيتىدىغان تارىمۇش. بۇ تارىمۇش ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ ئالدىغا قاراپ نورمىدىن ئارتۇق يۆتكىلىشىنى چەكلەيدۇ.

كۆكرەك قەپىزىنىڭ فۇنكسىيەسى ۋە كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

كۆكرەك قەپىزىنىڭ ئاساسلىق ۋەزىپىلىرىنى تۆۋەندىكىدەك خۇلاسىلەشكە بولىدۇ:

• قوغداش فۇنكسىيەسى: كۆكرەك قەپىزىنىڭ ئەڭ مۇھىم رولى ئۇنىڭ ئىچىدىكى يۈرەك، ئۆپكە، قىزىلئۆڭگەچ ۋە چوڭ قان تومۇرلار قاتارلىق ھاياتىي مۇھىم ئەزالارنى تاشقى زەربىدىن ۋە زەخىملىنىشتىن ساقلاش. قاتتىق سۆڭەك قۇرۇلمىسى ۋە ئەۋرىشىم كۆمۈرچەكلەرنىڭ بىرىكىشى بۇ قوغداش رولىنى ئۈنۈملۈك ئوينايدۇ.
• نەپەسلىنىشكە ياردەم بېرىش: كۆكرەك قەپىزى نەپەسلىنىش سىستېمىسىنىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى. قوۋۇرغا ئارا مۇسكۇللار ۋە دىئافراگمىنىڭ قىسقىرىپ-بوشىشىشىغا ئەگىشىپ، قوۋۇرغىلار ۋە تۆش سۆڭىكى يۇقىرى-تۆۋەن ۋە ئالدى-كەينىگە ھەرىكەت قىلىپ، كۆكرەك بوشلۇقىنىڭ ھەجىمىنى ئۆزگەرتىدۇ. بۇ ھەرىكەت ئۆپكىنىڭ كېڭىيىپ-تارىيىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، ھاۋانىڭ كىرىپ-چىقىشىنى تەمىنلەيدۇ.
• تىرەك ۋە تۇتاشما بولۇش: كۆكرەك قەپىزى مۈرە بەلبېغىنى ۋە يۇقىرى مۈچىلەرنى بەدەن تېنىگە مۇقىم تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. شۇنداقلا، ئۇ بويۇن، دۈمبە، كۆكرەك ۋە قورساق قىسمىدىكى نۇرغۇن مۇسكۇللارنىڭ باشلىنىش ياكى تۇتىشىش نۇقتىسى بولۇپ، بەدەننىڭ ھەرىكىتى ۋە تۇراقلىقى ئۈچۈن ئاساس سالىدۇ.
• قان ئىشلەپچىقىرىش: باشقا سۆڭەكلەرگە ئوخشاش، قوۋۇرغا ۋە تۆش سۆڭىكىنىڭ ئىچىدىكى قىزىل سۆڭەك يىلىمى قان ھۈجەيرىلىرىنى ئىشلەپچىقىرىدىغان مۇھىم ئورۇن ھېسابلىنىدۇ.

كۆكرەك قەپىزىنىڭ تۈزۈلۈشى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش كىلىنىكىلىق دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم. مەسىلەن، قوۋۇرغا سۇنۇقى، كۆكرەك پەردە ياللۇغى، يۈرەك ۋە ئۆپكە كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇشتا كۆكرەك قەپىزىنىڭ ئاناتومىيىلىك ئورنى ۋە ھالىتى ئاساسلىق پايدىلىنىش مەنبەسى بولىدۇ.