كۆكرەك قورساق تېمىدىكى مۇسكۇل، قان-تومۇر ۋە نېرۋىلارنىڭ ئاناتومىيىسى 2

كىرىش سۆز

ئىنسان بەدىنىنىڭ كۆكرەك ۋە قورساق قىسمى ھاياتلىق ئۈچۈن ئەڭ مۇھىم ئەزالارنى قوغدايدىغان، نەپەسلىنىش ۋە ھەرىكەتنى قوللايدىغان مۇرەككەپ قۇرۇلمىغا ئىگە. بۇ رايوندىكى مۇسكۇللار، قان-تومۇرلار ۋە نېرۋىلارنىڭ ئورۇنلىشىشىنى توغرا چۈشىنىش، تىببىي خادىملار، ئوپېراتسىيە دوختۇرلىرى ۋە تەنتەربىيە ساھەسىدىكىلەر ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. بۇ ماقالىدە بىز كۆكرەك-قورساق تېمىنىڭ يۈزەكى ۋە چوڭقۇر قەۋەتلىرىدىكى مۇسكۇللارنىڭ ئورۇنلىشىشى، شۇنداقلا ئۇلارنى تەمىنلەيدىغان قان-تومۇر ۋە نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئاناتومىيىلىك ئالاھىدىلىكىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرىمىز.

رەسىمدە كۆرسىتىلگىنىدەك، ئادەم بەدىنىنىڭ ئالدى تەرەپ كۆكرەك ۋە قورساق قىسمى بىر نەچچە قەۋەت مۇسكۇل ۋە پەردىلەردىن تۈزۈلگەن. ئوڭ تەرەپتە يۈزەكى مۇسكۇللار (مەسىلەن، كۆكرەك چوڭ مۇسكۇلى ۋە قورساق سىرتقى قىيپاش مۇسكۇلى) ئېلىۋېتىلىپ، تېخىمۇ چوڭقۇر قاتلامدىكى قوۋۇرغا ئارىلىق مۇسكۇللىرى ۋە قورساق تۈز مۇسكۇلىنىڭ ئارقا قەۋەتلىرى كۆرسىتىلگەن. بۇ خىل ئاناتومىيىلىك كۆرۈنۈش بىزگە مۇسكۇللارنىڭ بىر-بىرى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى ۋە قان-تومۇر، نېرۋىلارنىڭ تۈگۈنلىرىنى ئېنىق كۆزىتىش ئىمكانىيىتىنى بېرىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

تۆۋەندە رەسىمدىكى ھەر بىر ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشنىڭ ئىسمى ۋە قىسقىچە چۈشەندۈرۈلۈشى بېرىلدى:

كۆكرەك چوڭ مۇسكۇل (Pectoralis Major / 胸大肌)
بۇ مۇسكۇل كۆكرەك قىسمىنىڭ ئەڭ يۈزەكى ۋە ئەڭ چوڭ مۇسكۇلى بولۇپ، كۆكرەك قەپىسىنىڭ ئالدى تەرىپىنى قاپلاپ تۇرىدۇ ۋە قولنىڭ ھەرىكىتىدە ھەل قىلغۇچ رول ئوينايدۇ. ئۇ يەلپۈگۈچسىمان شەكىلگە ئىگە بولۇپ، ئاساسلىقى بىلەكنى ئىچىگە يىغىش (adduction) ۋە ئىچكى تەرەپكە ئايلاندۇرۇش خىزمىتىنى ئۆتەيدۇ، شۇنداقلا چوڭقۇر نەپەس ئالغاندا ياردەمچى مۇسكۇل سۈپىتىدە خىزمەت قىلىدۇ. بۇ مۇسكۇل كۆكرەك شەكلىنى بەلگىلەيدىغان ئاساسلىق ئەزا بولغاچقا، بەدەن گۈزەللەشتۈرۈش ۋە كىلىنىكىلىق ئوپېراتسىيەلەردە ئالاھىدە ئورۇنغا ئىگە.

تۆش ئوقۇرەك ئەمچەكسىمان ئۆسۈكچە مۇسكۇل (Sternocleidomastoid / 胸锁乳突肌)
بويۇن قىسمىدىكى ئەڭ كۆرۈنەرلىك مۇسكۇل بولۇپ، باشنى بىر تەرەپكە بۇراش ۋە ئېگىشكە ياردەم بېرىدۇ. ئۇ يەنە نەپەس ئېلىش جەريانىدا كۆكرەك قەپىسىنى كۆتۈرۈش رولىنى ئوينايدۇ.

قىيپاش چاسا مۇسكۇل (Trapezius / 斜方肌)
ئارقا ۋە بويۇن قىسمىدىكى چوڭ مۇسكۇل بولۇپ، رەسىمدە پەقەت ئالدىدىن كۆرۈنگەن قىسمى تەسۋىرلەنگەن. ئۇ كۈرەك سۆڭىكىنى ھەرىكەتلەندۈرۈش ۋە باشنى تىك تۇتۇشقا مەسئۇل.

ئوقۇرەك ئاستى مۇسكۇل (Subclavius / 锁骨下肌)
ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان كىچىك مۇسكۇل بولۇپ، ئوقۇرەك سۆڭىكىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ. ئۇ يەنە مۈرىنى تۆۋەنگە تارتىشقا ياردەم بېرىدۇ.

قوۋۇرغا ئارىلىق سىرتقى پەردە (External Intercostal Membrane / 肋间外膜)
قوۋۇرغىلارنىڭ ئارىسىدىكى سىرتقى مۇسكۇلنىڭ ئالدى تەرەپتىكى پەردىسىمان قىسمىدۇر. ئۇ كۆكرەك دىۋارىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

قوۋۇرغا ئارىلىق سىرتقى مۇسكۇل (External Intercostal Muscle / 肋间外肌)
نەپەس ئالغاندا قوۋۇرغىلارنى كۆتۈرۈپ، كۆكرەك بوشلۇقىنى كېڭەيتىشكە مەسئۇل مۇسكۇل. ئۇلارنىڭ تالالىرى يانتۇ يۆنىلىشتە ئورۇنلاشقان.

ئۈچ بۇرجەك مۇسكۇل (Deltoid / 三角肌)
مۈرىنى ئوراپ تۇرىدىغان چوڭ، ئۈچ بۇرجەك شەكىللىك مۇسكۇل بولۇپ، قولنى كۆتۈرۈش ۋە ئايلاندۇرۇشتا ئاساسلىق كۈچ چىقىرىدۇ. ئۇ مۈرە بوغۇمىنى قوغداش رولىنىمۇ ئوينايدۇ.

يۇقىرىقى بىلەك ئىككى باشلىق مۇسكۇل (Biceps Brachii / 肱二头肌)
بىلەكنىڭ ئالدى قىسمىدىكى مۇسكۇل بولۇپ، جەينەكنى پۈكۈش ۋە بىلەكنى سىرتتىن ئىچىگە ئايلاندۇرۇش خىزمىتىنى قىلىدۇ.

قورساق تېمى يۇقىرىقى ئارتېرىيەسى (Superior Epigastric Artery / 腹壁上动脉)
بۇ قان تومۇر قورساق تۈز مۇسكۇلىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان مۇھىم ئارتېرىيە ھېسابلىنىدۇ. ئۇ تۆش سۆڭىكىنىڭ ئىككى يېنى بىلەن تۆۋەنگە قاراپ ماڭىدۇ.

قورساق تۈز مۇسكۇل غىلىپى ئارقا قەۋىتى (Posterior Layer of Rectus Sheath / 腹直肌鞘后层)
قورساق تۈز مۇسكۇلىنى ئوراپ تۇرىدىغان تالا قەۋىتىنىڭ ئارقا تەرىپى بولۇپ، مۇسكۇلنى قوغدايدۇ ۋە مۇقىملاشتۇرىدۇ. بۇ قەۋەت يايسىمان سىزىقتىن تۆۋەندە يوقىلىدۇ.

قوۋۇرغا ئارىلىق نېرۋىسى (Intercostal Nerve / 肋间神经)
قوۋۇرغىلارنىڭ ئارىسىدا يەرلەشكەن نېرۋىلار بولۇپ، كۆكرەك تېمىدىكى مۇسكۇللارنى ۋە تېرىنى سېزىش ئىقتىدارى بىلەن تەمىنلەيدۇ.

قورساق توغرا مۇسكۇل (Transversus Abdominis / 腹横肌)
قورساق مۇسكۇللىرىنىڭ ئەڭ چوڭقۇر قەۋىتى بولۇپ، خۇددى بەلۋاغقا ئوخشاش قورساق بوشلۇقىنى چىڭىتىپ، ئىچكى ئەزالارنى قوغدايدۇ.

قورساق تېمى تۆۋەنكى ئارتېرىيەسى (Inferior Epigastric Artery / 腹壁下动脉)
تۆۋەندىن يۇقىرىغا قاراپ ماڭىدىغان قان تومۇر بولۇپ، قورساق تۈز مۇسكۇلىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ ۋە يۇقىرىقى ئارتېرىيە بىلەن تۇتىشىدۇ.

يايسىمان سىزىق (Arcuate Line / 弓状线)
قورساق تۈز مۇسكۇل غىلىپىنىڭ ئارقا قەۋىتى ئاخىرلاشقان چېگرا سىزىقىدۇر. بۇ سىزىقنىڭ ئاستىدا مۇسكۇل غىلىپىنىڭ ئارقا قەۋىتى بولمايدۇ.

پىرامىداسىمان مۇسكۇل (Pyramidalis / 锥状肌)
قورساق تۈز مۇسكۇلىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدا، ئاق سىزىقنى چىڭىتىشقا ياردەم بېرىدىغان كىچىك ئۈچ بۇرجەك مۇسكۇل.

ئورۇق بېغىشى (Spermatic Cord / 精索)
ئەرلەردە ئۇرۇقداننى قورساق بوشلۇقى بىلەن تۇتاشتۇرىدىغان، ئىچىدە قان تومۇر ۋە نېرۋىلار بار بولغان تىزىمسىمان قۇرۇلما.

تارغاق تىل سۆڭەك مۇسكۇل تۆۋەنكى قورسىقى (Omohyoid Inferior Belly / 肩胛舌骨肌下腹)
بويۇندىكى بۇ مۇسكۇل تىل سۆڭىكىنى تۆۋەنگە تارتىشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇ بويۇننىڭ يان تەرىپىدىن ئۆتىدۇ.

باش ۋېناسى (Cephalic Vein / 头静脉)
بىلەك ۋە مۈرە قىسمىدىكى يۈزەكى قان تومۇر بولۇپ، قاننى يۈرەككە قايتۇرۇپ كېلىدۇ. ئۇ كۆكرەك ۋە مۈرە مۇسكۇلى ئارىسىدىكى ئوقۇردا ئورۇنلاشقان.

بىلەك چىگىشى (Brachial Plexus / 臂丛)
بويۇندىن چىقىپ قولغا تارقىلىدىغان نېرۋىلار توپى بولۇپ، پۈتۈن قولنىڭ ھەرىكىتى ۋە سېزىمىنى كونترول قىلىدۇ.

كۆكرەك كىچىك مۇسكۇل (Pectoralis Minor / 胸小肌)
كۆكرەك چوڭ مۇسكۇلىنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، كۈرەك سۆڭىكىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ ۋە نەپەس ئېلىشقا ياردەم بېرىدۇ.

ئالدىنقى ھەرەسىمان مۇسكۇل (Serratus Anterior / 前锯肌)
قوۋۇرغىلارنىڭ يان تەرىپىدە ھەرە چىشىدەك كۆرۈنىدىغان مۇسكۇل بولۇپ، كۈرەك سۆڭىكىنى ئالدىغا تارتىش رولى بار (بوكسچىلار مۇسكۇلى دەپمۇ ئاتىلىدۇ).

قورساق تۈز مۇسكۇل (Rectus Abdominis / 腹直肌)
قورساقنىڭ ئوتتۇرىسىدا تىك جايلاشقان، «چاسا مۇسكۇل» دەپمۇ ئاتىلىدىغان مۇسكۇل بولۇپ، بەدەننى ئالدىغا ئېگىشكە مەسئۇل.

قورساق سىرتقى قىيپاش مۇسكۇل (External Oblique / 腹外斜肌)
قورساقنىڭ ئەڭ يۈزەكى قەۋىتىدىكى مۇسكۇل بولۇپ، بەدەننى تولغاش ۋە يانغا ئېگىش ھەرىكەتلىرىنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ.

قورساق ئىچكى قىيپاش مۇسكۇل (Internal Oblique / 腹内斜肌)
سىرتقى قىيپاش مۇسكۇلنىڭ ئاستىغا جايلاشقان بولۇپ، قورساق بېسىمىنى تەڭشەش ۋە بەدەن ھەرىكىتىگە ياردەم بېرىدۇ.

پەي بۆلگۈچى (Tendinous Intersection / 腱划)
قورساق تۈز مۇسكۇلىنى بۆلەككە ئايرىپ تۇرىدىغان توقۇلما بولۇپ، مۇسكۇلنىڭ كۈچىنى ئاشۇرىدۇ ۋە «چاسا» كۆرۈنۈشىنى شەكىللەندۈرىدۇ.

ئاق سىزىق (Linea Alba / 白线)
قورساقنىڭ دەل ئوتتۇرىسىدىكى تىك سىزىق بولۇپ، ئوڭ ۋە سول تەرەپتىكى مۇسكۇللارنىڭ پەيلىرىنىڭ بىرىكىشىدىن ھاسىل بولغان.

يانپاش قورساق ئاستى نېرۋىسى (Iliohypogastric Nerve / 髂腹下神经)
قورساقنىڭ تۆۋەنكى قىسمى ۋە يانپاش رايونىدىكى تېرىنى سېزىم بىلەن تەمىنلەيدىغان نېرۋا.

يانپاش چات يېرىق نېرۋىسى (Ilioinguinal Nerve / 髂腹股沟神经)
چات ئارىلىقى ۋە جىنسىي ئەزا ئەتراپىدىكى سېزىمغا مەسئۇل بولغان نېرۋا.

ئۇرۇقداننى كۆتۈرگۈچى مۇسكۇل (Cremaster Muscle / 提睾肌)
ئۇرۇقداننى ئوراپ تۇرىدىغان نېپىز مۇسكۇل بولۇپ، تېمپېراتۇرا ئۆزگىرىشىگە قاراپ ئۇرۇقداننى كۆتۈرۈش ياكى چۈشۈرۈش رولىنى ئوينايدۇ.

ئومۇمىي چۈشەنچە ۋە كىلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

بۇ رەسىمدە كۆرسىتىلگەن كۆكرەك ۋە قورساق دىۋارىنىڭ ئاناتومىيىسى كىلىنىكىلىق تېبابەتتە، بولۇپمۇ ئوپېراتسىيە جەريانىدا ئىنتايىن مۇھىم. مۇسكۇللارنىڭ بىر-بىرىگە بولغان قاتلاملىق ئورۇنلىشىشى، دوختۇرلارنىڭ ئوپېراتسىيە يولىنى تاللىشىدا يېتەكچىلىك رول ئوينايدۇ. مەسىلەن، قورساق رايونىدىكى ئوپېراتسىيەلەردە «ئاق سىزىق» (Linea Alba) تاللاپ كېسىلىدۇ، چۈنكى بۇ جايدا قان تومۇرلار ئاز بولۇپ، قاناپ كېتىش خەۋپى تۆۋەن بولىدۇ.

قورساق تېمىنىڭ قان بىلەن تەمىنلىنىشىمۇ ئالاھىدە دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدۇ. يۇقىرىقى ۋە تۆۋەنكى قورساق تېمى ئارتېرىيەلىرى (Superior and Inferior Epigastric Arteries) قورساق تۈز مۇسكۇلى ئىچىدە بىر-بىرى بىلەن تۇتىشىدۇ. بۇ قان ئايلىنىش تورى، ئەگەر چوڭ قان تومۇرلاردا توسۇلۇش كۆرۈلسە، قوشۇمچە ئايلىنىش يولى سۈپىتىدە رول ئويناپ، توقۇلمىلارنىڭ جانلىقلىقىنى ساقلاپ قالالايدۇ.

نېرۋا سىستېمىسى جەھەتتىن ئېيتقاندا، قوۋۇرغا ئارىلىق نېرۋىلىرى (Intercostal Nerves) ۋە يانپاش-قورساق نېرۋىلىرىنىڭ يۈرۈشۈش يولىنى بىلىش، ئاغرىق پەسەيتىش ئوكۇللىرىنى ئۇرۇش ۋە يەرلىك ناركوز قىلىشتا ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. بولۇپمۇ چات يېرىق رايونىدىكى تۈزۈلۈشلەر (مەسىلەن، ئۇرۇق بېغىشى ۋە چات يېرىق نەيچىسى) چات يېرىق (Hernia) ئوپېراتسىيەلىرىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك بولۇشى ئۈچۈن ئىنچىكە بىلىشنى تەلەپ قىلىدۇ.

تەنتەربىيە ۋە ساغلاملىق نۇقتىسىدىن ئالغاندا:

• يادرولۇق كۈچ (Core Strength): قورساق تۈز مۇسكۇلى، قىيپاش مۇسكۇللار ۋە قورساق توغرا مۇسكۇلى بىرلىكتە بەدەننىڭ «يادروسى»نى تەشكىل قىلىدۇ. بۇ مۇسكۇللارنى چېنىقتۇرۇش ئومۇرتقا تۈۋرۈكىنى قوغداش ۋە بەدەن قىياپىتىنى تۈزەشتە مۇھىم.

• نەپەسلىنىش: كۆكرەك مۇسكۇللىرى ۋە قوۋۇرغا ئارىلىق مۇسكۇللىرىنىڭ ساغلاملىقى ئۆپكە سىغىمى ۋە نەپەسلىنىش سۈپىتىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، كۆكرەك ۋە قورساق تېمىنىڭ بۇ خىل قاتلاملىق ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى ئىنسان بەدىنىنىڭ مېخانىكىلىق ھەرىكىتى ۋە فىزىئولوگىيىلىك ئىقتىدارىنىڭ ئاساسىدۇر. بۇ بىلىملەر پەقەت تىببىي خادىملار ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى ساغلاملىق ۋە چېنىقىشقا كۆڭۈل بۆلىدىغان ھەر بىر كىشى ئۈچۈن پايدىلىقتۇر.