مېڭە ئارتېرىيىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى

مېڭە ئارتېرىيىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى: مېڭە قان تومۇرلىرىنىڭ جانلىق خەرىتىسى

مېڭە ئارتېرىيىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى (Cerebral Angiography) مېڭە قان تومۇر كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇشتىكى «ئالتۇن ئۆلچەم» ھېسابلىنىدىغان ئىنتايىن مۇھىم بىر تەسۋىر تېخنىكىسىدۇر. بۇ ئۇسۇل ئارقىلىق، قان تومۇر ئىچىگە ئالاھىدە سېلىشتۇرما ماددا (contrast agent) ئۇرۇپ، ئاندىن رېنتىگېن نۇرى ئاستىدا ئۇدا سۈرەتكە تارتىش ئارقىلىق، مېڭىنىڭ ئارتېرىيە، كاپىلляр ۋە ۋېنا قان تومۇرلىرىنىڭ ئېنىق، ھەرىكەتچان تەسۋىرىگە ئېرىشكىلى بولىدۇ. بۇ تېخنىكا مېڭە قان تومۇر ئۆسمىسى (aneurysm)، قان تومۇر شەكلىنىڭ ئۆزگىرىشى (AVM)، قان تومۇرنىڭ تارىيىشى ياكى توسۇلۇشى قاتارلىق كېسەللىكلەرنىڭ ئورنى، چوڭ-كىچىكلىكى ۋە قان ئايلىنىش ئەھۋالىنى ئىنتايىن ئېنىق كۆرسىتىپ بېرەلەيدۇ.

زامانىۋى رەقەملىك ئازايتىش ئانگىئوگرافىيەسى (Digital Subtraction Angiography – DSA) تېخنىكىسىنىڭ قوللىنىلىشى بىلەن، سۈرەتتىكى سۆڭەك ۋە باشقا توقۇلمىلارنىڭ كۆلەڭگىسىنى يوقىتىپ، پەقەت قان تومۇرلارنىڭ ساپ تەسۋىرىنىلا ھاسىل قىلغىلى بولىدىغان بولدى، بۇ دىئاگنوزنىڭ توغرىلىق دەرىجىسىنى زور دەرىجىدە ئۆستۈردى. گەرچە CT ئانگىئوگرافىيە (CTA) ۋە ماگنىتلىق رېزونانس ئانگىئوگرافىيە (MRA) قاتارلىق زەخىمسىز تەكشۈرۈش ئۇسۇللىرى كېڭەيگەن بولسىمۇ، مۇرەككەپ مېڭە قان تومۇر كېسەللىكلىرىگە ئېنىق دىئاگنوز قويۇش ۋە ئوپېراتسىيەدىن بۇرۇنقى پىلاننى تۈزۈشتە، DSA يەنىلا ئورنىنى باسقىلى بولمايدىغان مۇھىم رول ئوينايدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

مېڭە ئارتېرىيىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى: ئالدى-ئارقا كۆرۈنۈشى
(Cerebral Angiogram, Anteroposterior view, 脑动脉造影像前后位)

مېڭە ئارتېرىيەسىنىڭ ئالدى-ئارقا كۆرۈنۈشى بىمارنىڭ يۈزىگە بىۋاسىتە قاراپ تۇرغان ھالەتتە تارتىلغان بولۇپ، ئۇ مېڭە ئالدىنقى قان ئايلىنىش سىستېمىسىنىڭ سول ۋە ئوڭ تەرەپتىكى سىممېترىكلىكىنى كۆرسىتىپ بېرىشتە ئىنتايىن مۇھىم. بۇ كۆرۈنۈش بويۇن ئىچكى ئارتېرىيەسىنىڭ چوڭ مېڭە ئالدىنقى ۋە ئوتتۇرا ئارتېرىيەسىگە بۆلۈنۈش نۇقتىسىنى ئېنىق نامايان قىلىدۇ. چوڭ مېڭە ئالدىنقى ئارتېرىيەسىنىڭ ئوتتۇرا سىزىقنى بويلاپ يۇقىرىغا ئۆرلىشى، ھەمدە چوڭ مېڭە ئوتتۇرا ئارتېرىيەسىنىڭ يان تەرەپكە قاراپ تارقىلىشى ئېنىق كۆرۈنىدۇ. ئۆسمە ياكى قاناش سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان «ماسسا ئۈنۈمى» نىڭ چوڭ مېڭە ئالدىنقى ئارتېرىيەسىنى قارشى تەرەپكە ئىتتىرىپ قويغان-قويمىغانلىقىغا ھۆكۈم قىلىشتا بۇ كۆرۈنۈش ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە.

• چوڭ مېڭە ئالدىنقى ئاتېرىيە (Anterior Cerebral Artery – ACA, 大脑前动脉)
  بۇ ئارتېرىيە بويۇن ئىچكى ئارتېرىيەسىدىن كېلىپ چىقىپ، چوڭ مېڭە يېرىم شارىنىڭ ئىچكى يۈزىنى، بولۇپمۇ پۇت ۋە تۆۋەنكى پۇت-قولنى كونترول قىلىدىغان ھەرىكەت ۋە سەزگۈ مەركەزلىرىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئالدى-ئارقا كۆرۈنۈشتە، ئۇ ئادەتتە ئوتتۇرا سىزىقنى بويلاپ يۇقىرىغا قاراپ ماڭىدۇ.
• چوڭ مېڭە ئوتتۇرا ئارتېرىيە (Middle Cerebral Artery – MCA, 大脑中动脉)
  بۇ بويۇن ئىچكى ئارتېرىيەسىنىڭ ئەڭ چوڭ ۋە بىۋاسىتە داۋامى بولۇپ، چوڭ مېڭە يېرىم شارىنىڭ سىرتقى يۈزىنىڭ كۆپ قىسمىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئىشېمىيەلىك سەكتە ئەڭ كۆپ يۈز بېرىدىغان قان تومۇر بولۇپ، ئۇنىڭ توسۇلۇشى ئېغىر دەرىجىدىكى تىل توسالغۇسى ۋە يۈز-قول پالەچلىكىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• بويۇن ئىچكى ئارتېرىيە (Internal Carotid Artery – ICA, 颈内动脉)
  مېڭىنىڭ ئالدىنقى قان ئايلىنىشىنى تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق قان تومۇر. ئۇ باش سۆڭەك ئىچىگە كىرگەندىن كېيىن، چوڭ مېڭە ئالدىنقى ئارتېرىيەسى ۋە چوڭ مېڭە ئوتتۇرا ئارتېرىيەسىدىن ئىبارەت ئىككى چوڭ ئاخىرقى شاخقا بۆلۈنىدۇ.

مېڭە ئارتېرىيىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى: يان تەرەپ كۆرۈنۈشى
(Cerebral Angiogram, Lateral view, 脑动脉造影像侧位)

مېڭە ئارتېرىيەسىنىڭ يان تەرەپ كۆرۈنۈشى بىمارنىڭ بېشىنىڭ يان تەرىپىدىن تارتىلغان بولۇپ، قان تومۇرلارنىڭ ئالدىدىن ئارقىغا قاراپ ماڭىدىغان يۆنىلىشى ۋە تارقىلىش شەكلىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ كۆرۈنۈشتە، بويۇن ئىچكى ئارتېرىيەسىنىڭ باش سۆڭەك تۈۋىدىن يۇقىرىغا ئۆرلەپ، S شەكىللىك ئېگىلىش ھاسىل قىلىدىغان «بويۇن تومۇر سىفونى» (carotid siphon) ئېنىق كۆرۈنىدۇ. چوڭ مېڭە ئوتتۇرا ئارتېرىيەسىنىڭ سىلۋىيۇس يېرىقىنى بويلاپ تارقىلىشى ۋە چوڭ مېڭە ئالدىنقى ئارتېرىيەسىنىڭ قاداق تەننى ئايلىنىپ ئۆتىدىغان C شەكىللىك ئېگىلىشى بۇ كۆرۈنۈشنىڭ ئالاھىدىلىكى ھېسابلىنىدۇ. يان تەرەپ كۆرۈنۈشى قان تومۇر ئۆسمىسىنىڭ كونكرېت ئورنىنى (مەسىلەن، ئارقا قاتناش ئارتېرىيەسىدە) ۋە قان تومۇر شەكلى ئۆزگىرىشىنىڭ قان بىلەن تەمىنلىگۈچى ئارتېرىيەلىرىنى ئېنىقلاشتا ئىنتايىن يۇقىرى قىممەتكە ئىگە.

• چوڭ مېڭە ئوتتۇرا ئارتېرىيە (Middle Cerebral Artery – MCA, 大脑中动脉)
  يان تەرەپ كۆرۈنۈشتە، MCA شاخلىرى سىلۋىيۇس يېرىقىدىن چىقىپ، شامدانغا ئوخشاش يۇقىرىغا ۋە ئارقىغا قاراپ تارقىلىپ، مېڭە يۈزىنى قاپلايدۇ. بۇ تارقىلىش شەكلى ئۇنىڭ نورمال ياكى ئەمەسلىكىنى ئېنىقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
• بويۇن ئىچكى ئارتېرىيە (Internal Carotid Artery – ICA, 颈内动脉)
  يان تەرەپ كۆرۈنۈشتە، ICA نىڭ باش سۆڭەك ئىچىدىكى بۆلىكى ۋە ئۇنىڭ ئاخىرقى بۆلۈنۈش نۇقتىسى ئېنىق كۆرۈنىدۇ. ئۇنىڭ ئورنى ۋە شەكلى ئەتراپتىكى توقۇلمىلارنىڭ بېسىمىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرەلەيدۇ.
• چوڭ مېڭە ئالدىنقى ئاتېرىيە (Anterior Cerebral Artery – ACA, 大脑前动脉)
  يان تەرەپ كۆرۈنۈشتە، ACA ۋە ئۇنىڭ ئاساسلىق شاخچىسى بولغان قاداق تەن ئەتراپى ئارتېرىيەسى قاداق تەننى بويلاپ ئېگىلىپ ماڭغانلىقى ئۈچۈن، تىپىك C شەكىللىك ئەگمە ھاسىل قىلىدۇ. بۇ قۇرۇلما ئۆسمىنىڭ بېسىمى سەۋەبىدىن ئاسانلا شەكىل ئۆزگەرتىدۇ.

خۇلاسە ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

مېڭە ئارتېرىيىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى، بولۇپمۇ DSA، مېڭە قان تومۇر كېسەللىكلىرىنى داۋالاشتىكى مۇھىم بىر قورال بولۇپ، ئۇنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى پەقەت دىئاگنوز قويۇش بىلەنلا چەكلەنمەيدۇ. ئۇ يەنە قان تومۇر ئىچىدىن داۋالاش (endovascular therapy) ئېلىپ بېرىشنىڭ ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.

• دىئاگنوز قويۇشتىكى رولى:
  • قان تومۇر ئۆسمىسى (Aneurysm): ئۆسمىنىڭ ئورنى، چوڭ-كىچىكلىكى، بويۇن قىسمىنىڭ كەڭ-تارلىقى ۋە ئەتراپتىكى قان تومۇرلار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى ئېنىقلاپ، ئوپېراتسىيە قىستۇرۇش (clipping) ياكى قان تومۇر ئىچىگە كاتېتېر قويۇش (coiling) پىلانىنى تۈزۈشكە ياردەم بېرىدۇ.
  • قان تومۇر شەكلىنىڭ ئۆزگىرىشى (AVM): كېسەللىكنىڭ قان بىلەن تەمىنلىگۈچى ئارتېرىيەلىرى، مەركىزىي تۈگۈنى (nidus) ۋە قان قايتۇرغۇچى ۋېنالىرىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىپ، ئوپېراتسىيە، رادىئوئاكتىپلىق داۋالاش ياكى قان تومۇرنى توسۇش (embolization) ئۇسۇللىرىنى تاللاشقا ئاساس بىلەن تەمىنلەيدۇ.
  • قان ئازلىق سەكتە: ئارتېرىيەنىڭ قايسى ئورنىنىڭ تارايغانلىقى ياكى توسۇلۇپ قالغانلىقىنى ئېنىقلاپ، ياندوش قان ئايلىنىشنىڭ ئەھۋالىغا باھا بېرىدۇ. بۇ جىددىي قان ئۇيۇمىنى ئېلىۋېتىش (thrombectomy) ئوپېراتسىيەسى ئۈچۈن ھالقىلىق ئۇچۇر ھېسابلىنىدۇ.
• داۋالاشتىكى رولى:
  DSA تېخنىكىسى ئارقىلىق، دوختۇرلار مىكرو كاتېتېرنى بىۋاسىتە كېسەللىك ئۆزگەرگەن ئورۇنغا يەتكۈزۈپ، قان تومۇر ئۆسمىسىنى پىلاتىنا كاتېتېر بىلەن تولدۇرۇش، AVM نى يېلىم بىلەن توسۇش، ياكى ئۆتكۈر سەكتىدىكى قان ئۇيۇمىنى ستېنت ئارقىلىق تارتىپ چىقىرىش قاتارلىق ئىنچىكە ئوپېراتسىيەلەرنى ئىشلىيەلەيدۇ. بۇ خىل قان تومۇر ئىچىدىن داۋالاش ئۇسۇللىرى ئەنئەنىۋى مېڭە ئېچىش ئوپېراتسىيەسىگە قارىغاندا زەخىمى كىچىك، ئەسلىگە كېلىشى تېز بولۇشتەك ئەۋزەللىكلەرگە ئىگە.

مېڭە ئارتېرىيىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى مېڭە قان تومۇرلىرىنىڭ ئاناتومىيەسى ۋە قان ئايلىنىش ھالىتىنى ھەر تەرەپلىمە، جانلىق كۆرسىتىپ بېرەلەيدىغان كۈچلۈك قورال. ئۇ نېرۋا كېسەللىكلىرى ساھەسىدە توغرا دىئاگنوز قويۇش، مۇۋاپىق داۋالاش پىلانى تۈزۈش ۋە داۋالاش ئۈنۈمىگە باھا بېرىشتە ئالماشتۇرغۇسىز رول ئوينايدۇ.