مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى

مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى: مېڭە ئىچىدىكى سۇيۇقلۇق بوشلۇقلىرىنى كۆزىتىش

چوڭ مېڭە ئىچىدە ئۆزئارا تۇتاشقان بىر يۈرۈش بوشلۇقلار سىستېمىسى بار بولۇپ، بۇ «مېڭە قېرىنچىلىرى سىستېمىسى» دەپ ئاتىلىدۇ. بۇ سىستېما مېڭە-يۇلۇن سۇيۇقلۇقى (CSF) نى ئىشلەپچىقىرىش، ئايلاندۇرۇش ۋە ساقلاشقا مەسئۇل. مېڭە-يۇلۇن سۇيۇقلۇقى سۈزۈك، رەڭسىز بىر خىل سۇيۇقلۇق بولۇپ، مېڭە ۋە يۇلۇننى سىرتقى زەربىدىن قوغداش، مېتابولىزم قالدۇقلىرىنى تازىلاش ۋە باش سۆڭەك ئىچى بېسىمىنى مۇقىملاشتۇرۇش قاتارلىق ھاياتىي مۇھىم فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ. بۇ قېرىنچىلار سىستېمىسىنىڭ قۇرۇلمىسىدا ياكى مېڭە-يۇلۇن سۇيۇقلۇقىنىڭ ئايلىنىشىدا كۆرۈلگەن ھەرقانداق بىنورماللىق ئېغىر نېرۋا كېسەللىكلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

كلىنىكىلىق داۋالاشتا، مېڭە قېرىنچىلىرى سىستېمىسىنىڭ شەكىلى ۋە چوڭ-كىچىكلىكىنى كۆزىتىش ئۈچۈن ھەر خىل تەسۋىر تېخنىكىلىرى قوللىنىلىدۇ. «مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى» (Ventriculography) دەل مۇشۇ خىل تەكشۈرۈش ئۇسۇللىرىنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇ قېرىنچىلار ئىچىگە بىۋاسىتە سېلىشتۇرما ماددا ئۇرۇپ، ئاندىن رېنتىگېن نۇرىدا سۈرەتكە تارتىش ئارقىلىق، قېرىنچىلارنىڭ ئېنىق كۆلەڭگىسىنى ھاسىل قىلىدىغان دىئاگنوز قويۇش تېخنىكىسىدۇر. گەرچە بۇ ئۇسۇل ھازىر زامانىۋى CT ۋە MRI تەرىپىدىن كۆپىنچە ئورنى ئېلىنغان بولسىمۇ، ئۇنىڭ تارىخىي ئەھمىيىتى ۋە پرىنسىپىنى چۈشىنىش مېڭە سۇلىنىش، مېڭە ئۆسمىسى قاتارلىق كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇشنى تېخىمۇ چوڭقۇر چۈشىنىشكە ياردەم بېرىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى: ئالدى-ئارقا كۆرۈنۈشى
(Ventriculogram, Anteroposterior view, 脑室造影像前后位)

مېڭە قېرىنچىلىرىنىڭ ئالدى-ئارقا كۆرۈنۈشى بىمارنىڭ ئالدى تەرىپىدىن ئارقا تەرىپىگە قارىتىپ تارتىلغان رېنتىگېن سۈرىتى بولۇپ، ئۇ ئاساسلىقى مېڭە قېرىنچىلىرىنىڭ سول ۋە ئوڭ تەرەپتىكى سىممېترىكلىكىنى، كەڭلىكىنى ۋە يۆتكىلىش ئەھۋالىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ كۆرۈنۈش ئارقىلىق دوختۇرلار ئىككى تەرەپتىكى يان مېڭە قېرىنچىلىرىنىڭ چوڭ-كىچىكلىكىنى سېلىشتۇرۇپ، بىر تەرەپلىمە مېڭە سۇلىنىشنى ئېنىقلىيالايدۇ. شۇنداقلا، مېڭە ئۆسمىسى ياكى قاناش قاتارلىق بوشلۇق ئىگىلەيدىغان كېسەللىكلەرنىڭ قېرىنچىلار سىستېمىسىنى بىر تەرەپكە ئىتتىرىپ قويغان-قويمىغانلىقىغا ھۆكۈم قىلالايدۇ. ئۈچىنچى مېڭە قېرىنچىسىنىڭ ئوتتۇرا سىزىقتا تۇرۇش-تۇرماسلىقىمۇ بۇ كۆرۈنۈشتە ئېنىق ئەكس ئېتىدۇ.

• يان مېڭە قېرىنچە مەركەز قىسمى (Body of the lateral ventricle, 侧脑室中央部)
  بۇ يان مېڭە قېرىنچىسىنىڭ ئالدىنقى مۈڭگۈزى بىلەن ئارقا ۋە تۆۋەنكى مۈڭگۈزىنى تۇتاشتۇرىدىغان ئاساسلىق قىسمىدۇر. ئۇ چوققا بۆلىكىنىڭ ئىچكى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، مېڭە-يۇلۇن سۇيۇقلۇقىنىڭ ئايلىنىشىدىكى مۇھىم يول ھېسابلىنىدۇ.
• يان مېڭە قېرىنچە ئالدىنقى مۈڭگۈزى (Frontal (anterior) horn of the lateral ventricle, 侧脑室前角)
  بۇ يان مېڭە قېرىنچىسىنىڭ پىشانە بۆلىكى ئىچىگە سوزۇلغان قىسمى بولۇپ، C شەكىللىك قېرىنچىنىڭ ئەڭ ئالدىدىكى ئۇچىدۇر. ئۇنىڭ كېڭىيىشى مېڭە سۇلىنىشنىڭ مۇھىم بىر بەلگىسى ھېسابلىنىدۇ.
• 3-مېڭە قېرىنچىسى (Third ventricle, 第三脑室)
  بۇ ئىككى تەرەپتىكى تالامۇسنىڭ ئارىسىغا جايلاشقان تار، تىك بوشلۇق. ئۇ يان مېڭە قېرىنچىلىرىدىكى مېڭە-يۇلۇن سۇيۇقلۇقىنى قوبۇل قىلىپ، سىلۋىيۇس سۇ يولى ئارقىلىق تۆتىنچى مېڭە قېرىنچىسىغا يەتكۈزىدۇ.

مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى: يان تەرەپ كۆرۈنۈشى
(Ventriculogram, Lateral view, 脑室造影像侧位)

مېڭە قېرىنچىلىرىنىڭ يان تەرەپ كۆرۈنۈشى بىمارنىڭ بىر يېنىدىن يەنە بىر يېنىگە قارىتىپ تارتىلغان رېنتىگېن سۈرىتى بولۇپ، ئۇ قېرىنچىلار سىستېمىسىنىڭ ئالدى-ئارقا قۇرۇلمىسىنى ۋە ئومۇمىي شەكلىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ كۆرۈنۈش يان مېڭە قېرىنچىسىنىڭ C شەكىللىك ئېگىلىشىنى، يەنى ئالدىنقى، ئارقا ۋە تۆۋەنكى مۈڭگۈزلىرىنىڭ ھەممىسىنى بىرلا ۋاقىتتا كۆزىتىشكە ئىمكان بېرىدۇ. شۇڭا، مېڭە سۇ يولى (Aqueduct of Sylvius) نىڭ توسۇلۇشىدىن كېلىپ چىققان مېڭە سۇلىنىشقا دىئاگنوز قويۇشتا ئالاھىدە قىممەتكە ئىگە، چۈنكى بۇ خىل توسۇلۇشتا يان مېڭە قېرىنچىلىرى ۋە ئۈچىنچى مېڭە قېرىنچىسى بىرلا ۋاقىتتا كېڭىيىدۇ. بۇ كۆرۈنۈش يەنە ئۆسمىنىڭ قايسى مۈڭگۈزنى بېسىپ قالغانلىقىنى ئېنىقلاشقىمۇ ياردەم بېرىدۇ.

• يان مېڭە قېرىنچە ئالدىنقى مۈڭگۈزى (Frontal (anterior) horn of the lateral ventricle, 侧脑室前角)
  يان تەرەپ كۆرۈنۈشتە بۇ مۈڭگۈز قېرىنچىلارنىڭ ئەڭ ئالدىدىكى قىسمى سۈپىتىدە كۆرۈنىدۇ. ئۇ پىشانە بۆلىكىنىڭ ئىچىگە جايلاشقان.
• يان مېڭە قېرىنچە تۆۋەنكى مۈڭگۈزى (Temporal (inferior) horn of the lateral ventricle, 侧脑室下角)
  بۇ مۈڭگۈز چېكە بۆلىكىنىڭ ئىچكى قىسمىغا سوزۇلغان بولۇپ، گىپپوكامپۇس ۋە ئامىگدالا قاتارلىق ئەستە تۇتۇش ۋە ھېسسىياتقا مۇناسىۋەتلىك قۇرۇلمىلارنى ئوراپ تۇرىدۇ. چېكە بۆلىكى ئۆسمىلىرى دائىم بۇ مۈڭگۈزنى بېسىپ قالىدۇ.
• يان مېڭە قېرىنچە ئارقا مۈڭگۈزى (Occipital (posterior) horn of the lateral ventricle, 侧脑室后角)
  بۇ مۈڭگۈز گەجگە بۆلىكى ئىچىگە سوزۇلغان بولۇپ، ئۇنىڭ چوڭ-كىچىكلىكى كىشىلەر ئارىسىدا كۆرۈنەرلىك پەرقلىنىدۇ، بەزىدە تۇغما يوق بولۇشىمۇ مۇمكىن. ئۇ كۆرۈش نۇر يولىغا يېقىن جايلاشقان.
• يان مېڭە قېرىنچە مەركەز قىسمى (Body of the lateral ventricle, 侧脑室中央部)
  يان تەرەپ كۆرۈنۈشتە بۇ قىسما C شەكىللىك قۇرۇلمىنىڭ ئۈستۈنكى ئەگمىسىنى ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ ئالدىنقى مۈڭگۈز بىلەن ئارقا ۋە تۆۋەنكى مۈڭگۈزلەرنى ئۆزئارا تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ.

خۇلاسە ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمى تارىختا مېڭە قېرىنچىلىرى سىستېمىسىدىكى كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرىگە دىئاگنوز قويۇشتىكى ئاساسلىق ۋاسىتە بولغان. ئۇنىڭ كلىنىكىلىق قوللىنىلىشى ئاساسلىقى تۆۋەندىكىدەك بىر قانچە جەھەتنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

• مېڭە سۇلىنىشىغا (Hydrocephalus) دىئاگنوز قويۇش: مېڭە-يۇلۇن سۇيۇقلۇقىنىڭ ھەددىدىن زىيادە كۆپىيىپ كېتىشىدىن قېرىنچىلار كېڭىيىپ كېتىدۇ. كۆلەڭگىلىك رەسىم قېرىنچىلارنىڭ كېڭىيىش دەرىجىسىنى ۋە قايسى قىسمىنىڭ كېڭىيىشىگە ئاساسەن توسۇلۇش ئورنىنى ئېنىقلاشقا ياردەم بېرىدۇ. مەسىلەن، پەقەت يان مېڭە قېرىنچىلىرى كېڭەيسە، توسۇلۇش مونرو تۆشۈكىدە بولۇشى مۇمكىن؛ يان مېڭە قېرىنچىلىرى ۋە ئۈچىنچى مېڭە قېرىنچىسى كېڭەيسە، توسۇلۇش سىلۋىيۇس سۇ يولىدا بولۇشى مۇمكىن.
• باش سۆڭەك ئىچىدىكى بوشلۇق ئىگىلەيدىغان كېسەللىكلەرنى ئېنىقلاش: مېڭە ئۆسمىسى، يىرىڭلىق ئىششىق ياكى قان تومۇر شەكلىنىڭ ئۆزگىرىشى قاتارلىقلار قېرىنچىلارنى بېسىپ، ئۇنىڭ شەكلىنى ئۆزگەرتىۋېتىدۇ ياكى ئورنىدىن يۆتكىۋېتىدۇ. كۆلەڭگىلىك رەسىمدە كۆرۈلگەن بۇ خىل «ماسسا ئۈنۈمى» ئۆسمىنىڭ ئورنىنى ئېنىقلاشتا مۇھىم يىپ ئۇچى بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• مېڭە ئاتروفىيەسىگە (Brain Atrophy) ھۆكۈم قىلىش: مېڭە توقۇلمىلىرى يىگىلەپ كەتكەندە، مېڭە قېرىنچىلىرى تولۇقلاش خاراكتېرلىك كېڭىيىدۇ. كۆلەڭگىلىك رەسىم بۇ خىل ئومۇمىي كېڭىيىشنى كۆرسىتىپ بېرىپ، مېڭە يىگىلەش كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇشقا ياردەم بېرەلەيدۇ.

بۈگۈنكى كۈندە، كومپيۇتېر توموگرافىيەسى (CT) ۋە ماگنىتلىق رېزونانس تەسۋىر ھاسىل قىلىش (MRI) تېخنىكىلىرىنىڭ تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمىنىڭ قوللىنىلىشى كۆرۈنەرلىك ئازايدى. چۈنكى CT ۋە MRI زەخىمسىز، تېز بولۇپلا قالماي، يەنە مېڭىنىڭ يۇمشاق توقۇلمىلىرىنى ۋە قېرىنچىلار ئەتراپىدىكى قۇرۇلمىلارنى تېخىمۇ ئېنىق كۆرسىتىپ بېرەلەيدۇ. قانداقلا بولمىسۇن، مېڭە قېرىنچىلىرى كۆلەڭگىلىك رەسىمىنىڭ ئاساسىي پرىنسىپى ۋە ئۇنىڭدا كۆرۈنىدىغان ئاناتومىيەلىك قۇرۇلمىلارنى چۈشىنىش، نېرۋا تەسۋىرشۇناسلىقىنىڭ تەرەققىيات تارىخىنى بىلىش ۋە زامانىۋى تەسۋىرلەرنى تېخىمۇ ياخشى چۈشىنىش ئۈچۈن يەنىلا مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.