مۇسكۇللارنىڭ كۆپ خىل شەكىللىرى

مۇسكۇللارنىڭ كۆپ خىل شەكىللىرى: قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىش

ئىنسان بەدىنىدىكى مۇسكۇل سىستېمىسى 600 دىن ئارتۇق مۇسكۇلدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ھەر بىر مۇسكۇل ئۆزىگە خاس شەكىل، قۇرۇلما ۋە فۇنكسىيەگە ئىگە. مۇسكۇللارنىڭ شەكلى ئۇلارنىڭ بەدەندىكى ئورنى، ھاسىل قىلىدىغان ھەرىكەت تىپى ۋە كۈچ چىقىرىش ئىقتىدارى بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك. بەزى مۇسكۇللار ئۇزۇن ۋە ئورۇق بولسا، بەزىلىرى قىسقا ۋە كەڭ، يەنە بەزىلىرى يەلپۈگۈچ ياكى پەي شەكىللىك بولىدۇ. بۇ كۆپ خىللىق تاسادىپىي ئەمەس، بەلكى ئۇزۇن يىللىق تەدرىجىي تەرەققىياتنىڭ نەتىجىسى بولۇپ، ھەر بىر شەكىل ئۆزىگە ماس كېلىدىغان ۋەزىپىنى ئەڭ يۇقىرى ئۈنۈمدە ئورۇنداشقا ماسلاشقان.

مۇسكۇللارنى شەكلىگە ئاساسەن تۈرگە ئايرىش، ئۇلارنىڭ بىئومېخانىكىلىق خۇسۇسىيىتىنى، يەنى قايسى تىپتىكى ھەرىكەتكە ماس كېلىدىغانلىقىنى، قانچىلىك كۈچ ھاسىل قىلالايدىغانلىقىنى ۋە ھەرىكەت دائىرىسىنىڭ قانچىلىك ئىكەنلىكىنى چۈشىنىشنىڭ ئاساسى ھېسابلىنىدۇ. مەسىلەن، ئۇزۇن مۇسكۇللار تېز ھەرىكەت ۋە چوڭ دائىرىلىك سوزۇلۇشقا ماھىر بولسا، قاناتسىمان مۇسكۇللار كىچىك دائىرىدە كۈچلۈك كۈچ ھاسىل قىلىشقا ماس كېلىدۇ. بۇ ماقالىدە، ئاساسلىق مۇسكۇل شەكىللىرىنى ئايرىم-ئايرىم تونۇشتۇرۇش ئارقىلىق، ئاناتومىيەنىڭ بۇ مۇھىم بۆلىكى ھەققىدىكى چۈشەنچىڭىزنى چوڭقۇرلاشتۇرىمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

مۇسكۇللارنىڭ ئاساسلىق شەكىللىرى ۋە قۇرۇلمىلىرى

• ئۇزۇن ئىككى باشلىق مۇسكۇل (Fusiform / Biceps muscle, 二头肌长肌)
  ئۇزۇن مۇسكۇللار ئادەتتە قول ۋە پۇتلارغا جايلاشقان بولۇپ، ئوتتۇرىسى توم، ئىككى ئۇچى نېپىزلىشىپ پەيگە ئايلىنىپ سۆڭەككە تۇتىشىدۇ. بۇ خىل قۇرۇلما ئۇلارنىڭ تېز تارىيىشىغا ۋە بوغۇملارنى چوڭ دائىرىدە ھەرىكەتلەندۈرۈشىگە شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ. مەسىلەن، يۇقىرىقى بىلەك ئىككى باشلىق مۇسكۇلى جەينەكنى تېز ۋە كۈچلۈك پۈكۈشتىكى تىپىك مىسال ھېسابلىنىدۇ. ئۇزۇن مۇسكۇل ئادەتتە باش قىسمى (مۇسكۇلنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى)، قورساق قىسمى (ئەڭ توم گۆشلۈك قىسمى) ۋە پەي قىسمى (مۇسكۇلنى سۆڭەككە تۇتاشتۇرىدىغان ئاق، چىداملىق توقۇلما) دىن تەركىب تاپىدۇ.
  • ئۇزۇن مۇسكۇل باش قىسمى (Head of a long muscle, 长肌头部)
    بۇ مۇسكۇلنىڭ سۆڭەككە چاپلىنىدىغان باشلىنىش نۇقتىسى بولۇپ، ئادەتتە ھەرىكەت جەريانىدا نىسبەتەن تۇراقلىق بولىدۇ. بەزى مۇسكۇللارنىڭ بىر نەچچە بېشى بولۇشى مۇمكىن (مەسىلەن، ئىككى باشلىق، ئۈچ باشلىق مۇسكۇل).
  • ئۇزۇن مۇسكۇل قورساق قىسمى (Belly of a long muscle, 长肌腹部)
    بۇ مۇسكۇلنىڭ ئەڭ گۆشلۈك ۋە توم ئوتتۇرا قىسمى بولۇپ، مۇسكۇل تالالىرى ئەڭ كۆپ مەركەزلەشكەن ئورۇن. مۇسكۇل تارىيغاندا كۈچ ھاسىل قىلىدىغان ئاساسلىق قىسمىمۇ دەل مۇشۇ يەر.
  • ئۇزۇن مۇسكۇل پەي قىسمى (Tendon of a long muscle, 长肌腱部)
    بۇ مۇسكۇل قورسىقىنى سۆڭەككە تۇتاشتۇرىدىغان كۈچلۈك، ئاق رەڭلىك تالالىق توقۇلما. پەيلەر مۇسكۇل ھاسىل قىلغان كۈچنى سۆڭەككە يەتكۈزۈپ، ھەرىكەتنى ئىشقا ئاشۇرىدۇ.
• يېرىم قاناتسىمان مۇسكۇل (Unipennate muscle, 半羽肌)
  بۇ مۇسكۇلدا مۇسكۇل تالالىرى پەينىڭ بىر تەرىپىگە قىيپاش تىزىلغان بولۇپ، خۇددى يېرىم قاناتقا ئوخشايدۇ. بۇ خىل تىزىلىش كىچىك بوشلۇققا نۇرغۇن مۇسكۇل تالاسىنى سىغدۇرۇشقا imkaniyet yaratip، كۈچلۈك كۈچ ھاسىل قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ (مەسىلەن، پۇت بارمىقىنى ئۇزارتقۇچى مۇسكۇل).
• قاناتسىمان مۇسكۇل (Bipennate muscle, 羽肌)
  بۇ تىپتىكى مۇسكۇلدا، مۇسكۇل تالالىرى ئوتتۇرىدىكى پەينىڭ ئىككى تەرىپىگە قىيپاش تىزىلغان بولۇپ، تولۇق بىر قاناتنىڭ شەكلىگە ئوخشايدۇ. يېرىم قاناتسىمان مۇسكۇلغا قارىغاندا تېخىمۇ كۆپ تالا سىغدۇرالايدىغان بولغاچقا، تېخىمۇ زور كۈچ ھاسىل قىلالايدۇ (مەسىلەن، يوتا تۈز مۇسكۇلى).
• كۆپ قاناتلىق مۇسكۇل (Multipennate muscle, 多羽肌)
  بۇ مۇسكۇل بىر قانچە قاناتسىمان قۇرۇلمىنىڭ بىرلىشىشىدىن ھاسىل بولغان بولۇپ، بىر قانچە پەي بىر چوڭ پەيگە ئۇلىنىدۇ. بۇ خىل مۇرەككەپ قۇرۇلما ئىنتايىن كۈچلۈك كۈچ ھاسىل قىلىشقا imkaniyet yaratidu (مەسىلەن، مۈرىدىكى ئۈچ بۇرجەك مۇسكۇل).
• ئىككى قورساقلىق مۇسكۇل (Digastric muscle, 二腹肌)
  بۇ مۇسكۇل ئىككى مۇسكۇل قورسىقىدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ئوتتۇرىسىدا بىر ئارىلىق پەي ئارقىلىق تۇتاشتۇرۇلغان. بۇ خىل قۇرۇلما مۇرەككەپ ھەرىكەتلەرنى ئىشقا ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ (مەسىلэн، تۆۋەنكى ئېڭەكنى ھەرىكەتلەندۈرىدىغان ئىككى قورساقلىق مۇسكۇل).
  • ئىككى قورساقلىق مۇسكۇل قورساق قىسمى (Belly of a digastric muscle, 二腹肌腹部)
    مۇسكۇلنىڭ ئىككى گۆشلۈك قىسمى بولۇپ، ھەر ئىككىلىسى تارىيىپ كۈچ ھاسىل قىلالايدۇ.
  • ئىككى قورساقلىق مۇسكۇل ئارىلىق پەي قىسمى (Intermediate tendon of a digastric muscle, 二腹肌中间腱)
    ئىككى مۇسكۇل قورسىقىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان قىسقا پەي.
• ئايلانما مۇسكۇل (Circular muscle / Sphincter, 轮匝肌)
  بۇ مۇسكۇل تالالىرى ھالقىسىمان تىزىلغان بولۇپ، ئادەتتە بەدەندىكى ئېغىزلارنى (مەسىلەن، كۆز، ئېغىز) ئوراپ تۇرىدۇ. ئۇلار تارىيغاندا ئېغىزنى تارايتىدۇ ياكى يۇمىدۇ، بوشاشقاندا ئاچىدۇ، شۇڭا «بوغقۇچى مۇسكۇل» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.
• ياپىلاق مۇسكۇل (Flat muscle, 扁肌)
  بۇ مۇسكۇللار كەڭ ۋە ياپىلاق بولۇپ، ئادەتتە قورساق ۋە دۈمبە قاتارلىق جايلارغا جايلاشقان. ئۇلار چوڭ رايوننى قاپلاپ، ئىچكى ئەزالارنى قوغداش ۋە تىرەش رولىنى ئوينايدۇ (مەسىلەن، قورساق سىرتقى قىيپاش مۇسكۇلى).
  • ياپىلاق مۇسكۇل پەي پەردە قىسمى (Aponeurosis of a flat muscle, 扁肌腱膜)
    ياپىلاق مۇسكۇللارنىڭ پەيلىرى ئادەتتە ئارغامچا شەكىللىك بولماستىن، بەلكى كەڭ، ياپىلاق پەردە شەكىللىك بولىدۇ، بۇ «پەي پەردىسى» دەپ ئاتىلىدۇ.
• كۆپ قورساقلىق مۇسكۇل (Polygastric muscle, 多腹肌)
  بۇ مۇسكۇل بىر قانچە مۇسكۇل قورسىقىدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، ئۇلار بىر-بىرىدىن پەي بۆلگۈچىلەر ئارقىلىق ئايرىلىپ تۇرىدۇ. بۇ قۇرۇلما مۇسكۇلنىڭ ھەر بىر بۆلىكىنىڭ ئايرىم ياكى بىرلىكتە تارىيىشىغا imkaniyet yaratip، ھەرىكەتنى تېخىمۇ ئىنچىكە كونترول قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ (مەسىلەن، قورساق تۈز مۇسكۇلى).
  • كۆپ قورساقلىق مۇسكۇل قورساق قىسمى (Belly of a polygastric muscle, 多腹肌腹)
    مۇسكۇلنىڭ گۆشلۈك بۆلەكلىرى.
  • كۆپ قورساقلىق مۇسكۇل پەي بۆلگۈچى (Tendinous intersection, 多腹肌腱划)
    مۇسكۇل قورساقلىرىنى ئۆزئارا ئايرىپ تۇرىدىغان توغرىسىغا جايلاشقان پېيلىك بەلۋاغلار.

مۇسكۇل شەكلىنىڭ ئەمەلىي ئەھمىيىتى

مۇسكۇللارنىڭ شەكلى ۋە قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىش پەقەت ئاناتومىيەدىكى نەزەرىيەۋى بىلىم بولۇپلا قالماستىن، يەنە ئەمەلىيەتتە زور ئەھمىيەتكە ئىگە.

• تەنتەربىيە ۋە چېنىقىش: تەنھەرىكەتچىلەر ۋە چېنىقىش ھەۋەسكارلىرى ئۈچۈن، قايسى مۇسكۇلنىڭ قايسى شەكىلدە ئىكەنلىكىنى بىلىش، چېنىقىش ھەرىكەتلىرىنى تېخىمۇ مەقسەتلىك تاللاشقا ياردەم بېرىدۇ. مەسىلەن، كۈچنى ئاشۇرۇشنى مەقسەت قىلغاندا قاناتسىمان مۇسكۇللارنى (مەسىلەن، يوتا 4 باشلىق مۇسكۇلى) نىشانلىق چېنىقتۇرۇش كېرەك، ھەرىكەت تېزلىكىنى ئاشۇرۇش ئۈچۈن بولسا ئۇزۇن مۇسكۇللارنى (مەسىلэн، يوتا ئارقا مۇسكۇللىرى) چېنىقتۇرۇش تېخىمۇ ئۈنۈملۈك.
• جاراھەتتىن ئەسلىگە كېلىش: فىزىكىلىق داۋالاشتا، دوختۇرلار مۇسكۇلنىڭ شەكلى ۋە فۇنكسىيەسىگە ئاساسەن، بىمارلارغا ماس كېلىدىغان ئەسلىگە كەلتۈرۈش پىلانىنى تۈزۈپ چىقىدۇ. زەخىملەنگەن مۇسكۇلنىڭ قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىش، ئۇنىڭ ئەسلىدىكى ئىقتىدارىنى ئەڭ زور دەرىجىدە ئەسلىگە كەلتۈرۈشنىڭ ئالدىنقى شەرتى.
• تىببىي ئوپېراتسىيە: جراح دوختۇرلار ئوپېراتسىيە قىلغاندا، مۇسكۇللارنىڭ تىزىلىش يۆنىلىشى ۋە قۇرۇلمىسىنى ئېنىق بىلىشى كېرەك. مۇسكۇل تالالىرىنىڭ يۆنىلىشى بويىچە كېسىش، ئوپېراتسىيەدىن كېيىنكى ئەسلىگە كېلىشنى تېزلىتىپ، ئىقتىدارىغا بولغان تەسىرنى ئەڭ تۆۋەن چەككە چۈشۈرەلەيدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، مۇسكۇللارنىڭ كۆپ خىل شەكلى ئۇلارنىڭ ئوخشىمىغان ۋەزىپىلەرنى ئورۇنداش ئۈچۈن ئىنچىكە لايىھەلەنگەنلىكىنىڭ ئىپادىسى. بۇ شەكىللەرنى چۈشىنىش ئارقىلىق، بىز بەدىنىمىزنىڭ قانداق ئىشلەيدىغانلىقىنى تېخىمۇ چوڭقۇر ھېس قىلالايمىز ھەمدە تۇرمۇش ۋە چېنىقىشتا تېخىمۇ ئىلمىي ئۇسۇللارنى قوللىنالايمىز.