قۇلاق ناغرا پەردىسى ۋە ئاڭلاش كىچىك سۆڭەكلىرى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

قۇلاق ناغرا پەردىسى ۋە ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرى ئىنسان قۇلىقىنىڭ ئاڭلاش فۇنكسىيەسىدە ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدىغان ئاساسلىق قۇرۇلمىلار. بۇلار ئاۋاز دولقۇنلىرىنى مېخانىكىلىق تەۋرىنىشكە ئايلاندۇرۇپ، ئاڭلاش سېزىمىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇشتا ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. بۇ ماقالە قۇلاق ناغرا پەردىسى ۋە ئۇنىڭغا باغلانغان ئۈچ كىچىك سۆڭەكنىڭ قۇرۇلۇشى، فۇنكسىيەسى ۋە ئۆز-ئارا مۇناسىۋىتىنى تەپسىلىي چۈشەندۈرۈپ بېرىدۇ. بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئىنچىكە ۋە مۇرەككەپ تۈزۈلۈشى ئاۋازنى يىغىش، كۈچەيتىش ۋە ئىچكى قۇلاققا يەتكۈزۈش جەريانىنى ئەمەلگە ئاشۇرىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

ئاڭلاش كىچىك سۆڭەكلىرى (ئوڭ تەرەپ)
(Auditory Ossicles (Right Side) – 听小骨右侧)

• • ئۆزەڭگۈ-بولقا بوغۇمى (Incudomalleolar Joint – 砧锤关节)
    بۇ بوغۇم بولقا سۆڭىكى بىلەن سەندەل سۆڭىكىنى تۇتاشتۇرىدىغان بىر كىچىك بوغۇم بولۇپ، ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى ئۈنۈملۈك يەتكۈزۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇ تەۋرىنىشلەرنى بىر سۆڭەكتىن يەنە بىر سۆڭەككە ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ.
  • قىسقا پۇت (Short Process – 短脚)
    سەندەل سۆڭىكىنىڭ قىسقا پۇتى سۆڭەكنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، ئۇنىڭ مۇقىملىقىنى تەمىنلەيدۇ. بۇ قىسىم قۇلاق پەردىسىدىن كەلگەن تەۋرىنىشلەرنى كېيىنكى سۆڭەكلەرگە يەتكۈزۈشكە ياردەم بېرىدۇ.
  • سەندەل سۆڭەك تېنى (Body of Incus – 砧骨体)
    سەندەل سۆڭىكىنىڭ تېنى ئۇنىڭ ئاساسلىق، مەركىزىي قىسمى بولۇپ، بولقا سۆڭىكىدىن كەلگەن تەۋرىنىشلەرنى قوبۇل قىلىدۇ ۋە ئۇنى ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىگە يەتكۈزۈشنىڭ ئاساسىي ۋاسىتىچىسى. ئۇنىڭ شەكلى ئاۋازنى ياخشى يەتكۈزۈشكە ماسلاشقان.
  • سەندەل سۆڭەك (Incus – 砧骨)
    سەندەل سۆڭىكى ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرىنىڭ ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان بولۇپ، بولقا سۆڭىكى بىلەن ئۈزەڭگۈ سۆڭىكى ئوتتۇرىسىدىكى كۆۋرۈكلۈك رولنى ئوينايدۇ. ئۇ ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى كۈچەيتىپ ئىچكى قۇلاققا يەتكۈزۈشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
  • ئۇزۇن پۇت (Long Process – 长脚)
    سەندەل سۆڭىكىنىڭ ئۇزۇن پۇتى ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىگە تۇتىشىدىغان قىسمى بولۇپ، تەۋرىنىشلەرنى سەندەل سۆڭىكىدىن ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىگە ئۈنۈملۈك يەتكۈزۈش ئۈچۈن لايىھەلەنگەن.
  • پۇرچاقسىمان ئۆسۈك (Lenticular Process – 豆状突)
    بۇ ئۆسۈك سەندەل سۆڭىكىنىڭ ئۇزۇن پۇتىنىڭ ئۇچىغا جايلاشقان بولۇپ، ئۈزەڭگۈ سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ ئاۋازنىڭ ئىچكى قۇلاققا ئۆتۈشىدىكى ئاچقۇچلۇق نۇقتا.
  • ئۈزەڭگە-سەندەل بوغۇمى (Incudostapedial Joint – 砧镫关节)
    بۇ بوغۇم سەندەل سۆڭىكى بىلەن ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ تەۋرىنىشلەرنى سەندەل سۆڭىكىدىن ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىگە يەتكۈزىدۇ، بۇ ئاۋازنىڭ ئىچكى قۇلاققا كىرىشىدىكى ئاخىرقى باسقۇچ.
  • ئارقا پۇت (Posterior Crus – 后脚)
    ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىنىڭ ئارقا پۇتى ئۇنىڭ تۈۋىنى يانتۇ دېرىزە بىلەن تۇتاشتۇرىدىغان ئىككى پۇتىنىڭ بىرى. ئۇ تەۋرىنىشلەرنى تۈۋىگە يەتكۈزۈپ بېرىدۇ.
  • ئۆزەڭگۈ سۆڭەك تۈۋى  (Footplate of Stapes – 镫骨底)
    ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىنىڭ تۈۋى يانتۇ دېرىزە بىلەن بىۋاسىتە تۇتىشىدۇ ۋە ئىچكى قۇلاقتىكى سۇيۇقلۇققا تەۋرىنىش ئارقىلىق ئاۋاز دولقۇنلىرىنى يەتكۈزۈپ بېرىدۇ.
  • ئۈزەڭگۈ سۆڭەك (Stapes – 镫骨)
    ئۈزەڭگۈ سۆڭىكى ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرى ئىچىدىكى ئەڭ كىچىك سۆڭەك بولۇپ، ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى ئىچكى قۇلاققا يەتكۈزىدۇ. ئۇ ئاڭلاش جەريانىدىكى ئەڭ ئاخىرقى مېخانىكىلىق يەتكۈزگۈچى.
  • ئالدى پۇت (Anterior Crus – 前脚)
    ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىنىڭ ئالدى پۇتى ئۇنىڭ تۈۋىنى يانتۇ دېرىزە بىلەن تۇتاشتۇرىدىغان ئىككى پۇتىنىڭ يەنە بىرى. ئۇ ئارقا پۇت بىلەن بىللە تەۋرىنىشلەرنى يەتكۈزىدۇ.
  • بولقا سۆڭەك (Malleus – 锤骨)
    بولقا سۆڭىكى قۇلاق پەردىسى بىلەن بىۋاسىتە تۇتىشىدىغان ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرىنىڭ بىرىنچىسى. ئۇ ئاۋاز دولقۇنلىرىنىڭ قۇلاق پەردىسىدىكى تەۋرىنىشلىرىنى قوبۇل قىلىپ، كېيىنكى سۆڭەكلەرگە يەتكۈزىدۇ.
  • بولقا سۆڭەك سېپى (Manubrium of Malleus – 锤骨柄)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ سېپى قۇلاق پەردىسىگە چاپلىشىپ تۇرىدۇ ۋە قۇلاق پەردىسىنىڭ تەۋرىنىشلىرىنى بىۋاسىتە قوبۇل قىلىپ، بولقا سۆڭىكىنىڭ قالغان قىسىملىرىغا يەتكۈزىدۇ.
  • ئالدى ئۆسۈك (Anterior Process – 前突)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ ئالدى ئۆسۈكى ئۇنىڭ ئالدى تەرىپىدىكى بىر كىچىك ئۆسۈك بولۇپ، ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرىنىڭ مۇقىملىقىنى تەمىنلەيدۇ.
  • بولقا سۆڭەك بېشى (Head of Malleus – 锤骨头)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ بېشى سەندەل سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدىغان يۇقىرىقى قىسمى. بۇ يەردىن ئاۋاز تەۋرىنىشلىرى سەندەل سۆڭىكىگە ئۆتۈشكە باشلايدۇ.

ئوڭ ناغرا پەردىسى سىرتقى تەرەپتىن كۈزىتىش
(Right Tympanic Membrane Viewed from Outside – 右鼓膜外侧观)

• • سەندەل-بولقا بوغۇمى (Incudomalleolar Joint – 砧锤关节)
    بۇ بوغۇم بولقا سۆڭىكىنىڭ بېشى بىلەن سەندەل سۆڭىكىنىڭ گەۋدىسىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنىڭ ناغرا پەردىسىدىن كېيىنكى ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرىگە يەتكۈزۈلۈشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.
  • بولقا سۆڭەك بېشى (Head of Malleus – 锤骨头)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ بېشى ناغرا پەردىسىنىڭ يۇقىرىسىغا جايلاشقان بولۇپ، سەندەل سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ ئاۋاز دولقۇنلىرىنى قوبۇل قىلىشتا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.
  • بوشاشسىمان قىسمى (Pars Flaccida – 松弛部)
    ناغرا پەردىسىنىڭ بوشاشسىمان قىسمى ئۇنىڭ يۇقىرى، ئىنچىكە ۋە بوشراق قىسمى بولۇپ، تەۋرىنىشكە تېخىمۇ ئاسان ئۇچرايدۇ. ئۇ يەنە «Shrapnell پەردىسى» دەپمۇ ئاتىلىدۇ.
  • بولقا سۆڭەك ئالدى پۈرۈمى (Anterior Malleolar Fold – 锤骨前襞)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ ئالدى پۈرۈمى ناغرا پەردىسىنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر قۇر قاتلىمى بولۇپ، بولقا سۆڭىكىنىڭ ئالدى تەرىپىدىن ئۆتىدۇ.
  • شىللىق پەردە (Mucous Membrane – 粘膜)
    ناغرا پەردىسىنىڭ ئىچكى يۈزىنى قاپلاپ تۇرىدىغان شىللىق پەردە، ئوتتۇرا قۇلاقتىكى باشقا قۇرۇلمىلارغا ئوخشاش، قوغداش ۋە نەملىك ساقلاش فۇنكسىيەسىگە ئىگە.
  • ناغرا پەردە كىندىكى (Umbo of Tympanic Membrane – 鼓膜脐)
    ناغرا پەردىسىنىڭ مەركىزىدىكى كىندىك شەكىللىك چۆكمە قىسمى بولۇپ، بولقا سۆڭىكىنىڭ سېپى بۇ يەرگە باغلانغان. بۇ نۇقتا ئەڭ چوڭ تەۋرىنىشكە ئۇچرايدۇ.
  • يورۇقلۇق پىرامىدا (Cone of Light – 反射光锥)
    ئوتوسكوپ بىلەن ناغرا پەردىسىگە قارىغاندا كۆرۈنىدىغان يورۇق ئۈچبۇلۇڭ شەكىللىك نۇر قايتۇرۇش رايونى بولۇپ، ساغلام ناغرا پەردىسىنىڭ ئالاھىدىلىكى.
  • جىددىيلەشكەن قىسىم (Pars Tensa – 紧张部)
    ناغرا پەردىسىنىڭ ئاساسلىق ۋە ئەڭ كەڭ قىسمى بولۇپ، ئۇ ئىنتايىن جىددىي ۋە تېخىمۇ قاتتىق بولىدۇ. بۇ قىسىم ئاۋاز دولقۇنلىرىنى ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرىگە ئۈنۈملۈك يەتكۈزۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.
  • بولقا سىزىقى (Malleolar Stria – 锤纹)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ سېپى ناغرا پەردىسى ئارقىلىق كۆرۈنىدىغان بىر سىزىق بولۇپ، ئۇ ناغرا پەردىسىنىڭ ئوتتۇرىسىدىن ئاستىغا قاراپ ماڭىدۇ.
  • تالالىق كۆمۈرچەك ھالقىسى (Annulus Fibrosus – 纤维软骨环)
    ناغرا پەردىسىنى سۆڭەكلىك قۇلاق نەيچىسىگە تۇتاشتۇرىدىغان تالا-كۆمۈرچەك ھالقىسى. ئۇ ناغرا پەردىسىنى مۇقىملاشتۇرۇپ، تەۋرىنىشنى مەركەزلەشتۈرىدۇ.
  • بولقا تومپىقى (Malleolar Prominence – 锤凸)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ قۇلاق پەردىسىگە يېپىشىپ تۇرىدىغان قىسمىدىن ھاسىل بولغان كىچىك تومپايغان نۇقتا.
  • بولقا سۆڭەك ئارقا پۈرۈمى (Posterior Malleolar Fold – 锤骨后襞)
    بولقا سۆڭىكىنىڭ ئارقا پۈرۈمى ناغرا پەردىسىنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر قۇر قاتلىمى بولۇپ، بولقا سۆڭىكىنىڭ ئارقا تەرىپىدىن ئۆتىدۇ.
  • سەندەل سۆڭەك تېنى (Body of Incus – 砧骨体)
    سەندەل سۆڭىكىنىڭ گەۋدىسى بولقا سۆڭىكىنىڭ بېشى بىلەن بوغۇملىشىدۇ. ئۇ ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى قوبۇل قىلىپ ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىگە يەتكۈزىدۇ.

ئاڭلاش كىچىك سۆڭەكلىرى ۋە قۇلاق ناغرا پەردىسى: ئاڭلاش مېخانىزمىنىڭ ئاچقۇچى

قۇلاق ناغرا پەردىسى (Tympanic Membrane) ۋە ئاڭلاش كىچىك سۆڭەكلىرى (Auditory Ossicles) ئوتتۇرا قۇلاقنىڭ ئاساسلىق زاپچاسلىرى بولۇپ، ئاۋازنى قوبۇل قىلىش ۋە ئۇنى مېخانىكىلىق ئېنېرگىيىگە ئايلاندۇرۇپ ئىچكى قۇلاققا يەتكۈزۈشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. بۇ ئىككى قۇرۇلمىنىڭ ماسلىشىپ ئىش باشقۇرۇشى بىزنىڭ ئاۋازنى ئاڭلىيالايدىغانلىقىمىزنىڭ ئاساسى.

• قۇلاق ناغرا پەردىسى (Tympanic Membrane): ئىنچىكە، يېرىم سۈزۈك پەردە بولۇپ، تاشقى قۇلاق يولى بىلەن ئوتتۇرا قۇلاقنى ئايرىپ تۇرىدۇ. ئۇ ئاۋاز دولقۇنلىرىنى قوبۇل قىلىپ تەۋرىنىدۇ، بۇ تەۋرىنىشلەرنى بولقا سۆڭىكىگە يەتكۈزىدۇ. ناغرا پەردىسىنىڭ جىددىيلەشكەن قىسمى (Pars Tensa) ئاۋازنى ئاساسلىق يەتكۈزۈش فۇنكسىيەسىنى ئۆتەيدۇ، بوشاشسىمان قىسمى (Pars Flaccida) بولسا بېسىم تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.
• بولقا سۆڭەك (Malleus): ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرى ئىچىدىكى ئەڭ چوڭى بولۇپ، قۇلاق ناغرا پەردىسىگە بىۋاسىتە باغلانغان. ئۇ ناغرا پەردىسىدىن كەلگەن تەۋرىنىشلەرنى قوبۇل قىلىپ سەندەل سۆڭىكىگە يەتكۈزىدۇ.
• سەندەل سۆڭەك (Incus): ئوتتۇرا سۆڭەك بولۇپ، بولقا سۆڭىكى بىلەن ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ بولقا سۆڭىكىدىن كەلگەن تەۋرىنىشلەرنى كۈچەيتىپ ئۈزەڭگۈ سۆڭىكىگە يەتكۈزىدۇ.
• ئۈزەڭگۈ سۆڭەك (Stapes): ئاڭلاش سۆڭەكچىلىرى ئىچىدىكى ئەڭ كىچىك سۆڭەك بولۇپ، ئىچكى قۇلاقتىكى يانتۇ دېرىزە (Oval Window) بىلەن تۇتىشىدۇ. ئۇ ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى ئىچكى قۇلاقتىكى سۇيۇقلۇققا يەتكۈزۈپ، ئاڭلاش نېرۋىسىنى غىدىقلايدۇ.

بۇ ئۈچ كىچىك سۆڭەك بىرلىكتە ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى 20 ھەسسە ئەتراپىدا كۈچەيتىپ، ئاۋاز ئېنېرگىيەسىنى ھاۋادىن سۇيۇقلۇققا ئۈنۈملۈك يەتكۈزۈش ئۈچۈن خىزمەت قىلىدۇ. بۇ مېخانىزم بىزنىڭ ئاجىز ئاۋازلارنىمۇ ئاڭلىشىمىزغا ئىمكانىيەت يارىتىپ بېرىدۇ.

ئاچقۇچلۇق سۆزلەر: