دوختۇرلار تورى خەۋىرى : ھازىرقى زامان تۇرمۇشىدا، بولۇپمۇ ئىشخانا خىزمەتچىلىرى ئۈچۈن ئۇزۇن ۋاقىت ئورۇندۇقتا ئولتۇرۇش ئادەتتىكى بىر ئىشقا ئايلىنىپ قالدى. ئەمما بۇ «ئادەت»نىڭ ئارقىسىغا يوشۇرۇنغان ساغلاملىق خەۋپى بارغانسېرى كۆپچىلىكنىڭ دىققىتىنى قوزغىماقتا. يېقىندا، ئامېرىكا كولۇمبىيە ئۇنىۋېرسىتېتى ئىرۋىڭ تېببىي مەركىزىدىكى تەتقىقاتچىلار ئېلان قىلغان بىر يېڭى تەتقىقات نەتىجىسى، بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىشنىڭ ئاددىي ھەم ئۈنۈملۈك ئۇسۇلىنى كۆرسىتىپ بەردى. بۇ تەتقىقاتقا ئاساسلانغاندا، ھەر يېرىم سائەتتە ئورۇندۇقتىن تۇرۇپ بەش مىنۇت مېڭىپ بېرىشلا ئۇزۇن ئولتۇرۇشنىڭ زىيانلىق تەسىرىنى زور دەرىجىدە ئازايتالايدىكەن.
بۇ تەتقىقاتنى قانات يايدۇرۇش ئۈچۈن، تەتقىقاتچىلار 11 نەپەر ئوتتۇرا ياش ۋە ياشانغان قۇرامىغا يەتكەن پىدائىينى تەكلىپ قىلىپ، ئۇلارنى كونترول قىلىنغان تەجرىبە شارائىتىدا سەككىز سائەت ئولتۇرغۇزغان. بۇ جەرياندا، پىدائىيلار بەش خىل ئوخشىمىغان گۇرۇپپىغا ئايرىلغان: بىرىنچى گۇرۇپپا پۈتۈنلەي ئولتۇرغان؛ ئىككىنچى گۇرۇپپا ھەر يېرىم سائەتتە بىر مىنۇت ماڭغان؛ ئۈچىنچى گۇرۇپپا ھەر سائەتتە بىر مىنۇت ماڭغان؛ تۆتىنچى گۇرۇپپا ھەر يېرىم سائەتتە بەش مىنۇت ماڭغان؛ بەشىنچى گۇرۇپپا ھەر سائەتتە بەش مىنۇت ماڭغان. تەتقىقاتچىلار ئۇلارنىڭ قان بېسىمى ۋە قان شېكىرى قاتارلىق مۇھىم فىزىئولوگىيەلىك كۆرسەتكۈچلىرىنى ئۈزلۈكسىز ئۆلچەپ تۇرغان.
تەتقىقات نەتىجىسىدە، «ھەر يېرىم سائەتتە بەش مىنۇت مېڭىش» ئۇسۇلىنىڭ ئەڭ ياخشى ئۈنۈمگە ئېرىشكەنلىكى بايقالغان. بۇ گۇرۇپپىدىكى پىدائىيلارنىڭ تاماق يەپ بولغاندىن كېيىنكى قان شېكىرىنىڭ ئۆرلىشى پۈتۈنلەي ئولتۇرغان گۇرۇپپىغا سېلىشتۇرغاندا %58 تۆۋەنلىگەن. بۇ، قان شېكىرىنى كونترول قىلىشتا كۆرۈنەرلىك ياخشىلىنىش بولۇپ، 2-تىپلىق دىئابېت كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتا ئىنتايىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.
بۇنىڭدىن باشقا، تەتقىقاتتا بارلىق ھەرىكەت گۇرۇپپىلىرىنىڭ قان بېسىمىدا مەلۇم دەرىجىدە تۆۋەنلەش كۆرۈلگەن. بولۇپمۇ ھەر يېرىم سائەتتە بەش مىنۇت ماڭغان گۇرۇپپىنىڭ قان بېسىمى پۈتۈنلەي ئولتۇرغانلارغا قارىغاندا 4-5 mmHg (سىماپ مىللىمېتىر تۈۋرۈكى) تۆۋەنلىگەن. مۇتەخەسسىسلەرنىڭ قارىشىچە، قان بېسىمىدىكى بۇ كىچىك ئۆزگىرىشمۇ ئۇزۇن مەزگىلدە يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرى خەۋپىنى كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە ئازايتالايدىكەن.
بۇ فىزىئولوگىيەلىك پايدىلاردىن سىرت، قەرەللىك ھەرىكەت قىلىش پىدائىيلارنىڭ روھىي ھالىتىگىمۇ ئىجابىي تەسىر كۆرسەتكەن. پۈتۈن كۈن ئولتۇرغان گۇرۇپپا بىلەن سېلىشتۇرغاندا، قىسقا ۋاقىت مېڭىپ بەرگەن بارلىق پىدائىيلارنىڭ ھارغىنلىق تۇيغۇسى كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە ئازىيىپ، روھىي كەيپىياتىنىڭ ياخشىلانغانلىقى مەلۇم بولغان. بۇ شۇنى ئىسپاتلايدۇكى، قىسقا ۋاقىتلىق ھەرىكەت بەدەن ساغلاملىقى ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى روھىي ساغلاملىق ئۈچۈنمۇ پايدىلىق.
بۇ تەتقىقات نەتىجىسىنى ئەمەلىيەتكە تەدبىق قىلىش ئىنتايىن ئاسان. تەتقىقاتچىلار بۇ قەرەللىك، قىسقا ۋاقىتلىق ھەرىكەتلەرنى «ئۇششاق-چۈششەك ھەرىكەتلەر» دەپ ئاتاپ، كىشىلەرنى بۇ ئادەتنى كۈندىلىك تۇرمۇشىغا سىڭدۈرۈشكە تەۋسىيە قىلغان. مەسىلەن، خىزمەت ئارىلىقىدا تېلېفوندا سۆزلەشكەندە ئۆرە تۇرۇپ مېڭىش، ھۆججەت ئاپارغاندا پەلەمپەكتىن چىقىپ-چۈشۈش، ياكى سائەتكە قاراپ ھەر يېرىم سائەتتە ئورۇندۇقتىن تۇرۇپ ئىشخانا ئىچىدە بىر ئايلىنىپ كېلىش قاتارلىق ئاددىي ئۇسۇللار ئارقىلىق بۇ مەقسەتكە يەتكىلى بولىدۇ.
بۇ تەتقىقات بىزگە ساغلاملىقنى ساقلاش ئۈچۈن چوقۇم كۆپ ۋاقىت سەرپ قىلىپ چېنىقىش ئۆيىگە بېرىشنىڭ ھاجىتى يوقلۇقىنى، بەلكى كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى كىچىك ئۆزگەرتىشلەرنىڭمۇ غايەت زور رول ئوينايدىغانلىقىنى يەنە بىر قېتىم ئەسكەرتتى. ئۇزۇن ۋاقىت ئولتۇرۇپ خىزمەت قىلىدىغان ھەر بىر كىشى بۇ ئاددىي ئۇسۇلنى سىناپ بېقىش ئارقىلىق ئۆز ساغلاملىقىغا مەبلەغ سالالايدۇ.
مەنبە:
كولۇمبىيە ئۇنىۋېرسىتېتى ئىرۋىڭ تېببىي مەركىزى (Columbia University Irving Medical Center) تەتقىقاتى، «تەنتەربىيە ۋە چېنىقىشتىكى تېبابەت ۋە ئىلىم» (Medicine & Science in Sports & Exercise®) ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان.
