مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى كېسىلى

مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى كېسەللىك ئالامىتى، چۈشەندۈرۈش ۋە دەسلەپكى پەرقلەندۈرۈش

مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى ( Cerebrovascular Thrombosis or Embolism ) قان نۆكچىسى ياكى باشقا يات ماددا چوڭ مېڭىنى تەمىنلەيدىغان قان تومۇرنى توسۇۋېلىپ، قىسمەن مېڭە توقۇلمىلىرىنىڭ قان بىلەن تەمىنلىنىشى ئۈزۈلۈپ قېلىپ، مېڭىگە قان يېتىشمەسلىك ياكى مېڭە تىقىلمىسىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشنى كۆرسىتىدۇ. بۇ بىر خىل جىددىي، خەتەرلىك پاتولوگىيىلىك ھالەت بولۇپ، تېز پەرقلەندۈرۈش ۋە جىددىي داۋالاشقا توغرا كېلىدۇ. تۆۋەندە مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغان كېسەللىك ئالامەتلىرى، ئۇلارنىڭ ئارقىسىدىكى پاتولوگىيەلىك مېخانىزم ۋە دەسلەپكى پەرقلەندۈرۈش ئاچقۇچلۇق نۇقتىلىرىنى تەپسىلىي تونۇشتۇرىمىز.

ئۇيغۇرچە ئىسمى: مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى
ئىنگىلىزچە ئىسمى: Cerebrovascular Thrombosis or Embolism
تۈركچە ئىسمى: Beyinde damar tıkanıklığı
خەنزۇچە ئىسمى: ,脑血栓 脑栓塞

مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى ئالامەتلىرى

1. بىر تەرەپ پۇت – قولى ماغدۇرسىزلىنىش ياكى ئۇيۇشۇش

كېسەللىك ئالامەتلىرى : بىمار تۇيۇقسىز بىر تەرەپتىكى بىلىكى ياكى پۇتىنىڭ ماغدۇرسىزلانغانلىقىنى ھېس قىلىشى، ھەتتا مىدىرلىيالماسلىقى ياكى شۇ تەرەپتىكى پۇت – قوللىرى ئۇيۇشۇپ قېلىشى مۇمكىن.

پاتولوگىيەلىك مېخانىزمى: بۇ خىل كېسەللىك ئالامىتى ئادەتتە كەپلەشمە چوڭ مېڭە يېرىم شارىنى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان ئارتېرىيەنى توسۇۋالغانلىقتىن، بۇ يېرىم شار كونترول قىلىدىغان قارشى تەرەپتىكى پۇت – قوللارنىڭ ئىقتىدارىنى زىيانغا ئۇچرىتىدۇ. بۇ خىل ئەھۋال چوڭ مېڭە ئوتتۇرا ئارتېرىيىسى ( Middle Cerebral Artery ،MCA ) كەپلەشمىسىدە كۆپ كۆرۈلىدۇ.

2. تىل توسالغۇسى

كېسەللىك ئالامەتلىرى: بىماردا تۇيۇقسىز تىلى ئېنىق بولماسلىق، ئىپادىلەش تەس بولۇش ياكى تىلنى چۈشىنىش تەس بولۇش، بەزىدە ھەتتا پۈتۈنلەي سۆزلىيەلمەسلىك كۆرۈلۈشى مۇمكىن.

پاتولوگىيەلىك مېخانىزمى: تىل ئىقتىدارىنى ئاساسلىقى چوڭ مېڭە سول يېرىم شاردىكى تىل مەركىزى كونترول قىلىدۇ ( كۆپ ساندىكى ئوڭ قولى چاققان كىشىلەر ). بۇ رايونلارنى تەمىنلەيدىغان ئارتېرىيە ( مەسىلەن MCA ) كەپلەشمىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغاندا ،تىل توسالغۇسىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

3. كۆرۈش قۇۋۋىتىنىڭ ئۆزگىرىشى

كېسەللىك ئالامەتلىرى: بىماردا تۇيۇقسىز كۆرۈش قۇۋۋىتى غۇۋالىشىش، كۆرۈش دائىرىسى كەمتۈك بولۇش، ھەتتا كۆرۈش قۇۋۋىتىنى پۈتۈنلەي يوقىتىش ئەھۋالى كۆرۈلۈشى مۇمكىن، ئادەتتە بىر تەرەپتىكى كۆرۈش قۇۋۋىتىدە مەسىلە كۆرۈلىدۇ.

پاتولوگىيەلىك مېخانىزمى: مېڭىنىڭ ئارقا قىسمىدىكى گەجگە بۆلىكى كۆرۈش سېزىمى ئۇچۇرلىرىنى بىر تەرەپ قىلىشقا مەسئۇل رايون. بۇ رايوننى تەمىنلەيدىغان ئارتېرىيە ( مەسىلەن، ئارقا قاتناش ئارتېرىيىسى ياكى چوڭ مېڭە ئارقا ئارتېرىيىسى ) دا توسۇلۇش كۆرۈلگەندە، كۆرۈش سېزىمى توسقۇنلۇققا ئۇچرايدۇ.

4. تۇيۇقسىز قاتتىق باش ئاغرىش

كېسەللىك ئالامەتلىرى: بىمار تۇيۇقسىز، قاتتىق باش ئاغرىغاندەك ھېس قىلىشى مۇمكىن، بەزىدە كۆڭلى ئېلىشىش ياكى قۇسۇش ئەگىشىپ كېلىدۇ.

پاتولوگىيەلىك مېخانىزمى: باش قاتتىق ئاغرىش دائىم چوڭراق ئارتېرىيە كەپلەشمىسى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولىدۇ، بولۇپمۇ ئارتېرىيە ئۆسمىسى يېرىلغان ياكى قاناش خاراكتېرلىك سەكتە بولغان ئەھۋالدا. لېكىن قان يېتىشمەسلىكتىن بولغان سەكتە ( كەپلەشمىدىن كېلىپ چىقىدۇ ) دە باش ئاغرىقىمۇ مېڭە توقۇلمىلىرىغا تۇيۇقسىز قان يېتىشمەسلىكتىن كېلىپ چىققان سېزىمچانلىق رېئاكسىيەسى بولۇشى مۇمكىن.

5. ئەس – ھوشى توسقۇنلۇققا ئۇچراش ياكى ھوشىدىن كېتىش

كېسەللىك ئالامەتلىرى: بىمار تۇيۇقسىز ئېسىنى يوقىتىش، چارچاش، ئىنكاسى ئاستىلاش ھېس قىلىشى مۇمكىن، ئېغىر بولغاندا دەرھال ھوشىدىن كېتىشى مۇمكىن.

پاتولوگىيەلىك مېخانىزمى: بىر قەدەر چوڭ دائىرىدىكى مېڭە توقۇلمىلىرىغا قان يېتىشمىگەندە ياكى مېڭە غولى چارچىغاندا، بىمارنىڭ ئاڭ سەۋىيەسى تەسىرگە ئۇچرايدۇ. بۇ بەلكىم چوڭ مېڭىدىكى مۇھىم قان بىلەن تەمىنلەش ئارتېرىيىسىنى توسۇۋالغانلىقتىن، مېڭە توقۇلمىلىرىغا كەڭ كۆلەمدە ئوكسىگېن يېتىشمەسلىكنى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇشى مۇمكىن.

6. باش قېيىش ۋە تەڭپۇڭلۇق ساقلىيالماسلىق

كېسەللىك ئالامەتلىرى: بىماردا تۇيۇقسىز قاتتىق باش قېيىش، مەزمۇت تۇرالماسلىق ياكى ماڭالماسلىق، دائىم كۆڭلى ئېلىشىش ۋە قۇسۇش ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ.

پاتولوگىيەلىك مېخانىزمى: باش قېيىش ۋە تەڭپۇڭلۇقنىڭ بۇزۇلۇشى كۆپىنچە كېيىنكى قان ئايلىنىشتىكى قان بىلەن تەمىنلەش ( مەسىلەن، كىچىك مېڭە ياكى مېڭە غولى رايونى ) نىڭ تەسىرگە ئۇچرىشى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. بۇ رايونلاردىكى قان بىلەن تەمىنلەش ئارتېرىيىسى كەپلەشكەندە، ماسلاشتۇرۇش ۋە تەڭپۇڭلاشتۇرۇش ئىقتىدارىنىڭ قالايمىقانلىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

دەسلەپكى پەرق ئېتىش ۋە بىر تەرەپ قىلىش

مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسىنىڭ ئالامەتلىرىنى ۋاقتىدا پەرقلەندۈرۈش بىمارنىڭ ئاقىۋىتىگە نىسبەتەن ئىنتايىن مۇھىم. جىددىي خاراكتېرلىك مېڭە تىقىلمىسىنى داۋالاش كۆزنىكى ئىنتايىن چەكلىك بولۇپ، ئادەتتە كېسەللىك ئالامىتى كۆرۈلگەندىن كېيىنكى 3 − 4.5 سائەت ئىچىدە، ئەگەر نوكچا ئېرىتىپ داۋالانسا، ئاقىۋىتىنى كۆرۈنەرلىك ياخشىلىغىلى بولىدۇ.

تۆۋەندىكىسى دەسلەپكى پەرقلەندۈرۈشنىڭ ئاچقۇچلۇق قەدەم باسقۇچلىرى:

تېز باھالاش: FAST پرىنسىپى ( F يۈز قىسمى ساڭگىلاش ، A بىلەك ماغدۇرسىزلىنىش ، S تىل توسالغۇسى ، T ۋاقىت ) نى ئىشلىتىپ دەسلەپكى قەدەمدە باھالاش. ھەرقانداق بىر مۇسبەت دەرھال داۋالاش ياردىمى تەلەپ قىلىشى كېرەك. FAST ئىسمى ، بۇ تۆت خىل ئەھۋالنىڭ ئىنگىلىزچە سۆزىنىڭ بىرىنجى ھەرىپىنىڭ بىرلەشتۈرۈلۈشى بولۇپ، بۇ ھەم تېز ، چاپسان مەنىسىدە بولىدۇ.

جىددىي قۇتقۇزۇش ياردىمى چاقىرىش: مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى بارلىقىدىن گۇمانلانغان ھامان، دەرھال جىددىي قۇتقۇزۇش ماشىنىسى چاقىرىش كېرەك. ۋاقىت چوڭ مېڭە، قانچە بالدۇر داۋالىسا ئۈنۈمى شۇنچە ياخشى بولىدۇ.

ئېغىر – بېسىق بولۇش ۋە كۆزىتىش: داۋالاش ياردىمىنى كۈتۈش جەريانىدا، بىمارنىڭ تىنچلىقى ۋە بىخەتەرلىكىنى ساقلاپ، كېسەللىك ئالامەتلىرىنىڭ ئۆزگىرىشىنى كۆزىتىش كېرەك.

مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسى بىر خىل يوشۇرۇن ئەجەللىك جىددىي كېسەللىك بولۇپ، ئۇنىڭ كېسەللىك ئالامەتلىرى بىر تەرەپتىكى پۇت – قوللار ماغدۇرسىزلىنىش ياكى ئۇيۇشۇش، تىل توسالغۇسى، كۆرۈش قۇۋۋىتى ئۆزگىرىش، تۇيۇقسىز قاتتىق باش ئاغرىش، ئاڭ – سېزىمى توسقۇنلۇققا ئۇچراش، باش قېيىش ۋە تەڭپۇڭلۇق بۇزۇلۇش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ كېسەللىك ئالامەتلىرىنى تېز پەرقلەندۈرۈش ھەمدە ۋاقتىدا ھەرىكەت قوللىنىش بىمارنىڭ ھاياتىنى قۇتقۇزۇش ۋە مېيىپلىقنى ئازايتىشنىڭ ئاچقۇچى. بۇ كېسەللىك ئالامەتلىرى ۋە ئۇنىڭ ئارقىسىدىكى مېخانىزمنى چۈشىنىش مېڭە قان تومۇر كەپلەشمىسىنى بالدۇر بايقاش ۋە تەسىر قىلىشقا پايدىلىق.