بۆرەك بىئولوگىيىلىك ئىنژېنېرلىقنىڭ ھەقىقىي مۆجىزىسىدۇر. گەرچە ئۇنىڭ تاشقى شەكلى ئاددىي پۇرچاققا ئوخشىسىمۇ، ئۇنىڭ كەسمە يۈزىنى كۆزەتكەندە، قاننى سۈزۈش ۋە بەدەننىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقىنى ساقلاشتىكى ھالقىلىق رولىنى ئوينايدىغان يۈكسەك تەشكىللەنگەن ۋە مۇرەككەپ ئىچكى قۇرۇلمىنى بايقايمىز. سىرتقى پوستلاق قەۋىتىدىن تارتىپ مەركىزىدىكى بۆرەك جامىغىچە بولغان بۇ ئىچكى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشنى چۈشىنىش، بۇ ھاياتىي مۇھىم ئەزانىڭ ئۆزىنىڭ ياشاشنى كاپالەتلەندۈرىدىغان فۇنكسىيەلىرىنى قانداق ئورۇندايدىغانلىقىنى قەدىرلەشتىكى ئاچقۇچتۇر.
- بۆرەك پوستلاق ماددىسى (Renal Cortex, 肾皮质)
بۇ بۆرەكنىڭ ئەڭ سىرتقى قىسمى بولۇپ، قاننى سۈزۈشتىكى ئاساسلىق بىرلىك بولغان نېفرونلارنىڭ كۆپ قىسمى مۇشۇ يەرگە جايلاشقان. ئۇنىڭ رەڭگى بۆرەك يىلىك قەۋىتىگە قارىغاندا قېنىقراق كۆرۈنىدۇ.
- بۆرەك پىرامىدىسى (Renal Pyramid, 肾锥体)
بۇ بۆرەكنىڭ يىلىك قەۋىتىدىكى كونۇس شەكىللىك توقۇلمىلار بولۇپ، ئاساسلىقى سۈيدۈك يىغىش نەيچىلىرىدىن تەركىب تاپىدۇ. ئۇلار سۈيدۈكنى يىغىپ، بۆرەك شورىغۇچىسىغا يەتكۈزۈش رولىنى ئوينايدۇ.
- بۆرەك كىچىك چاشكىسى (Minor Calyx, 肾小盏)
بۇ ھەر بىر بۆرەك پىرامىدىسىنىڭ ئۇچىدىكى شورىغۇچىنى ئوراپ تۇرىدىغان لوڭقىسىمان قۇرۇلما. ئۇ بۆرەك پىرامىدىسىدىن كەلگەن سۈيدۈكنى بىۋاسىتە قوبۇل قىلىدىغان تۇنجى بوشلۇق ھېسابلىنىدۇ.
- بۆرەك كاۋىكى (Renal Sinus, 肾窦)
بۇ بۆرەكنىڭ مەركىزىدىكى بىر بوشلۇق بولۇپ، ئۇنىڭ ئىچىدە بۆرەك جامى، قان تومۇرلار، نېرۋىلار ۋە ماي توقۇلمىلىرى بار. ئۇ بۆرەكنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىلىرىنى سىغدۇرۇپ تۇرىدىغان ئاساسلىق «ئۆي» ھېسابلىنىدۇ.
- بۆرەك ئارتېرىيىسى (Renal Artery, 肾动脉)
بۇ غول تومۇردىن ئايرىلىپ چىقىپ، بۆرەككە ئوكسىگېنغا باي قاننى ئېلىپ كېلىدىغان ئاساسلىق قان تومۇردۇر. ئۇ ئېلىپ كەلگەن قان بۆرەكتە سۈزۈلۈپ تازىلىنىدۇ.
- بۆرەك ۋېناسى (Renal Vein, 肾静脉)
بۇ بۆرەكتە سۈزۈلۈپ تازىلانغان ئوكسىگېنسىز قاننى يىغىپ، تۆۋەنكى بوشلۇق ۋېناسىغا ئېلىپ ماڭىدىغان تومۇر. ئۇنىڭدىكى قاندا كېرەكسىز ماددىلارنىڭ مىقدارى ئىنتايىن تۆۋەن بولىدۇ.
- بۆرەك جامى (Renal Pelvis, 肾盂)
بۇ سۈيدۈك نەيچىسىنىڭ بۆرەك ئىچىدىكى كېڭەيگەن، يەلپۈگۈچسىمان قىسمىدۇر. ئۇ بۆرەك چوڭ چاشكىلىرىدىن كەلگەن سۈيدۈكنى يىغىپ، سۈيدۈك نەيچىسىگە يۆتكەيدۇ.
- سۈيدۈك نەيچىسى (Ureter, 输尿管)
بۇ بۆرەك جامىدىن باشلىنىپ، دوۋساققا تۇتىشىدىغان ئىنچىكە، مۇسكۇللۇق نەيچە. ئۇنىڭ ۋەزىپىسى بۆرەكتە ھاسىل بولغان سۈيدۈكنى دوۋساققا يەتكۈزۈشتۇر.
- بۆرەك تۈۋرۈكى (Renal Column, 肾柱)
بۇ پوستلاق قەۋەت توقۇلمىلىرىنىڭ ئىچكى قىسىمدىكى بۆرەك پىرامىدلىرى ئارىسىغا سوزۇلۇپ كىرگەن قىسمىدۇر. ئۇ پىرامىدلارنى بىر-بىرىدىن ئايرىپ تۇرىدۇ ھەمدە قان تومۇرلارنىڭ ئۆتۈشىگە يول ھازىرلايدۇ.
- بۆرەك شورىغۇچىسى (Renal Papilla, 肾乳头)
بۇ ھەر بىر بۆرەك پىرامىدىسىنىڭ ئەڭ ئۇچلۇق قىسمى بولۇپ، بۆرەك كىچىك چاشكىسى ئىچىگە تۇتىشىپ تۇرىدۇ. سۈيدۈك يىغىش نەيچىلىرىدىكى سۈيدۈك مۇشۇ جاي ئارقىلىق كىچىك چاشكىگە تامچىلايدۇ.
- بۆرەك چوڭ چاشكىسى (Major Calyx, 肾大盏)
بۇ ئىككى ياكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق كىچىك چاشكىنىڭ ئۆزئارا بىرلىشىشىدىن ھاسىل بولغان چوڭراق بوشلۇقتۇر. ئۇ كىچىك چاشكىلاردىن كەلگەن سۈيدۈكنى يىغىپ، بۆرەك جامىغا يەتكۈزىدۇ.
- سىرتقى تەرەپ گىرۋىكى (Lateral Margin, 外侧缘)
بۇ بۆرەكنىڭ تاشقى، گۈپپە كەلگەن قىرىنى كۆرسىتىدۇ. ئۇ ئادەتتە سىلىق ۋە يۇمىلاق شەكىلدە بولىدۇ.
- تالالىق خالتا (Fibrous Capsule, 纤维囊)
بۇ بۆرەكنىڭ سىرتقى يۈزىنى قاپلاپ تۇرغان نېپىز ئەمما چىڭ تالالىق پەردە. ئۇ بۆرەكنى تاشقى زەربىلەردىن قوغداش ۋە شەكلىنى ساقلاش رولىنى ئوينايدۇ.
بۆرەكنىڭ ئاساسلىق فۇنكسىيەسى قان يۇقىرى بېسىم ئاستىدا بۆرەك ئارتېرىيىسى ئارقىلىق كىرگەندە باشلىنىدۇ. بۇ ئارتېرىيە تومۇرى بۆرەك تۈۋرۈكلىرى ئارقىلىق ئۆتۈپ، بۆرەك پوستلاق قىسمىغا يېتىپ بارىدىغان كىچىكرەك ۋە كىچىكرەك تومۇرلارغا تارماقلىنىدۇ. دەل مۇشۇ پوستلاق قەۋىتى ئىچىدە مىليونلىغان مىكروسكوپىك سۈزگۈچ بىرلىكلىرى يەنى نېفرونلار، كېرەكسىز ماددىلار ۋە ئارتۇق سۇنى قاندىن ئايرىشتىن ئىبارەت ھالقىلىق جەرياننى باشلايدۇ، ئاندىن تازىلانغان قان بۆرەك ۋېناسى ئارقىلىق بەدەنگە قايتىپ چىقىپ كېتىدۇ.
دەسلەپكى سۈزۈلمە سۇيۇقلۇق پوستلاق قەۋىتىدە ھاسىل بولغاندىن كېيىن، ئۇ مېڭە ماددىسىغا جايلاشقان بۆرەك پىرامىدلىرى ئارقىلىق بىر مۇساپىنى باشلايدۇ. بۇ يەردە، بەدەنگە زۆرۈر بولغان سۇ ۋە تۇزلار قايتىدىن قانغا سۈمۈرۈلۈپ، قالغان سۇيۇقلۇق قويۇلدۇرۇلۇپ سۈيدۈككە ئايلىنىدۇ. بۇ ئاخىرقى سۈيدۈك مەھسۇلاتى ھەر بىر پىرامىدنىڭ ئۇچى، يەنى بۆرەك شورىغۇچىسىدىن لوڭقىسىمان كىچىك چاشكىگە تامچىلايدۇ. بىر قانچە كىچىك چاشكا ئۆزئارا بىرلىشىپ چوڭ چاشكىنى ھاسىل قىلىدۇ، بۇلارمۇ ئۆز نۆۋىتىدە مەركىزىي يىغىش ئۆستىңы بولغان بۆرەك جامىغا قۇيۇلىدۇ. بۆرەك جامىدىن كېيىن، سۈيدۈك سۈيدۈك نەيچىسى ئارقىلىق دوۋساققا قاراپ ئىتتىرىلىدۇ.
پۈتكۈل يىغىش سىستېمىسى، يەنى بۆرەك جامى ۋە ئاساسلىق قان تومۇرلار، بۆرەك كاۋىكى ئىچىگە بىخەتەر ھالدا ئورۇنلاشتۇرۇلغان بولۇپ، بۇ ماي بىلەن تولغان بوشلۇق بۇ نازۇك قۇرۇلمىلارنى ياستۇق رولىنى ئويناپ قوغدايدۇ. پۈتكۈل ئەزا ئاندىن چىڭ، تالالىق خالتا بىلەن ئورالغان. بۇ خالتا پەقەت ئەتراپتىكى توقۇلمىلاردىن كېلىدىغان يۇقۇملىنىشنىڭ تارقىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلىپلا قالماي، يەنە بۆرەكنىڭ شەكلىنى ۋە ئىچكى بېسىمىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ، بۇ سۈزۈش جەريانىنىڭ ئۈنۈملۈك ئىشلىشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.
خۇلاسىلىگەندە، بۆرەك ئىچكى قۇرۇلمىسىنىڭ ھەر بىر تەركىبىي قىسمى، يەنى سۈزگۈچى پوستلاق قەۋىتىدىن تارتىپ يىغقۇچى چاشكىلار ۋە قوغدىغۇچى خالتىغىچە، ئىنتايىن ئېنىق ۋە كەم بولسا بولمايدىغان رول ئوينايدۇ. بۇ مۇرەككەپ ئاناتومىيىلىك ئورۇنلاشتۇرۇش بۆرەكنىڭ بەدەننىڭ سۇيۇقلۇق تەڭپۇڭلۇقى، قان بېسىمى ۋە كېرەكسىز ماددىلارنى چىقىرىشنى ئىنچىكىلىك بىلەن تەڭشىشىگە شارائىت ھازىرلايدۇ. شۇڭلاشقا، بۇ مۇرەككەپ ئەزانىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاش ئومۇمىي تەن ساغلاملىقىمىز ئۈچۈن تۈپ ئاساس ھېسابلىنىدۇ.
