بالاغەت مەزگىلى : قىز ۋە ئوغۇللار ئارىسىدىكى پەرقلەر

بالاغەتكە يېتىش (Puberty): ئوغۇللار ۋە قىزلار ئوتتۇرىسىدىكى ئۆزگىچە سەپەر

بالاغەتكە يېتىش (Puberty) ئىنسان ھاياتىدىكى بالىلىق دەۋرىدىن قۇرامىغا يەتكەنلەر قاتارىغا ئۆتۈشتىكى مۇھىم بىر باسقۇچتۇر. بۇ جەرياندا ئادەم بەدىنىدە بىر قاتار زور فىزىكىلىق، پسىخىكىلىق ۋە ھورمون ئۆزگىرىشلىرى يۈز بېرىپ، ئاخىرىدا جىنسىي جەھەتتىن يېتىلىپ، كۆپىيىش ئىقتىدارىغا ئىگە بولىدۇ. گەرچە بالاغەتكە يېتىش ھەممە ئادەم باشتىن كەچۈرىدىغان تەبىئىي بىر ھادىسە بولسىمۇ، ئەمما ئۇنىڭ ئوغۇللار ۋە قىزلاردىكى ئىپادىلىنىشى، باشلىنىش ۋاقتى ۋە جەريانىدا كۆرۈنەرلىك پەرقلەر مەۋجۇت.

بالاغەتكە يېتىش دېگەن نېمە؟

ئاددىي قىلىپ ئېيتقاندا، بالاغەتكە يېتىش چوڭ مېڭىدىكى تۆۋەنكى دۆڭچە مېڭە (Hypothalamus) نىڭ بەدەنگە «چوڭ بولۇش ۋاقتى كەلدى» دېگەن سىگنالنى بېرىشىدىن باشلىنىدۇ. بۇ سىگنال بىر خىل ھورمون (GnRH) ئارقىلىق يەتكۈزۈلۈپ، بەدەننىڭ جىنسىي ھورمونلارنى ئىشلەپچىقىرىشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. ئوغۇللاردا ئاساسلىقى ئۇرۇقدان  تەرىپىدىن ئىشلەپچىقىرىلىدىغان ئەرلىك ھورمون (Testosterone)، قىزلاردا بولسا تۇخۇمدان تەرىپىدىن ئىشلەپچىقىرىلىدىغان ئاياللىق ھورمونى (Estrogen) ئاساسلىق رول ئوينايدۇ. مانا بۇ ھورمونلار بالاغەتلىك دەۋرىدىكى بارلىق جىسمانىي ۋە ھېسسىيات ئۆزگىرىشلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

ئوغۇللار بىلەن قىزلارنىڭ بالاغەتكە يېتىشىدىكى ئاساسلىق پەرقلەر

1. باشلىنىش ۋاقتى:

ئادەتتە، قىزلارنىڭ بالاغەتكە يېتىش ۋاقتى ئوغۇللارغا قارىغاندا بالدۇر باشلىنىدۇ.

• قىزلار: كۆپىنچە قىزلار 8 ياشتىن 13 ياشقىچە بولغان ئارىلىقتا بالاغەتكە يېتىشكە باشلايدۇ.
• ئوغۇللار: كۆپىنچە ئوغۇللار 9 ياشتىن 14 ياشقىچە بولغان ئارىلىقتا بالاغەتكە يېتىشكە باشلايدۇ.

2. تۇنجى جىسمانىي ئۆزگىرىشلەر:

بالاغەتلىكنىڭ تۇنجى ئالامەتلىرى ئوغۇللار بىلەن قىزلاردا ئوخشاش بولمايدۇ.

• قىزلار: ئەڭ دەسلەپكى كۆرۈنەرلىك ئۆزگىرىش كۆكرەكنىڭ يېتىلىشى ، يەنى ئەمچەك ئۇچى ئاستىدا كىچىك، قاتتىق دۆڭچىلەرنىڭ پەيدا بولۇشىدۇر.
• ئوغۇللار: تۇنجى ئۆزگىرىش ئۇرۇقدان ۋە ئۇرۇقدان خالتىسىنىڭ چوڭىيىشىدۇر .

3. بوي ئېگىزلىكىنىڭ تېز ئۆسۈش مەزگىلى :

ھەر ئىككى جىنس بالاغەتلىك دەۋرىدە بوي جەھەتتە تېز ئۆسىدۇ، ئەمما بۇنىڭ ۋاقتىدا پەرق بار.

• قىزلار: بوي ئېگىزلىكىنىڭ تېز ئۆسۈش مەزگىلى ئادەتتە بالاغەتلىكنىڭ دەسلەپكى مەزگىلىدە يۈز بېرىدۇ. ئۇلار تۇنجى ھەيىز كۆرۈشتىن بىر-ئىككى يىل بۇرۇن ئەڭ تېز ئۆسىدۇ.
• ئوغۇللار: بوي ئېگىزلىكىنىڭ تېز ئۆسۈش مەزگىلى قىزلارغا قارىغاندا كېيىنرەك، يەنى بالاغەتلىكنىڭ ئوتتۇرا مەزگىللىرىدە يۈز بېرىدۇ. شۇڭلاشقا، باشلانغۇچنىڭ ئاخىرقى يىللىرى ۋە تولۇقسىز ئوتتۇرىنىڭ باشلىرىدا قىزلارنىڭ بويى ئوغۇللاردىن ئېگىز بولۇپ كېتىشى نورمال ئەھۋال.

4. بەدەن شەكلى ۋە تۈزۈلۈشىدىكى ئۆزگىرىشلەر:

• قىزلار: بەدەن شەكلى S شەكىل ئېلىشقا باشلايدۇ، يوتا ۋە كۆكرەك قىسىملىرىغا ياغ يىغىلىشقا باشلايدۇ، يانپاشلىرى كەڭىيىدۇ.
• ئوغۇللار: مۇسكۇللار تەرەققىي قىلىپ، مۈرىلىرى كەڭىيىدۇ، بەدەن تېخىمۇ كۈچلۈك ۋە چىڭ بولىدۇ.

5. جىنسىي يېتىلىشنىڭ ئاساسلىق ئالامەتلىرى:

• قىزلار: كۆكرەكنىڭ يېتىلىشىدىن تەخمىنەن ئىككى يىل كېيىن, تۇنجى ھەيىزكېلىدۇ. بۇ ئۇلارنىڭ تۇغۇش ئىقتىدارىغا ئىگە بولۇشقا باشلىغانلىقىنىڭ بەلگىسىدۇر.
• ئوغۇللار: ئاۋازى توملايدۇ، بۇغدىيەك چىقىدۇ. شۇنداقلا، تۇنجى قېتىم ئىھتىلام بولۇش ( مەنىي كېلىش ) يۈز بېرىدۇ، بۇ ھادىسە بەزىدە ئۇخلاۋاتقاندا كۆرۈلىدۇ.

6. تۈك ئۆسۈشى:

• قىزلار: جىنسىي ئەزا ئەتراپىدا ۋە قولتۇق ئاستىدا تۈكلەر ئۆسۈشكە باشلايدۇ. پۇت-قولدىكى تۈكلەرمۇ قېلىنلىشىدۇ.
• ئوغۇللار: جىنسىي ئەزا ئەتراپى، قولتۇق ئاستى، كۆكرەك ۋە يۈز قىسىملىرىدا (ساقال-بۇرۇت) تۈكلەر ئۆسۈشكە باشلايدۇ.

7. تېرە ئۆزگىرىشلىرى:

ھەر ئىككى جىنسدا بالاغەتلىك دەۋرىدە ھورمونلارنىڭ تەسىرىدىن تېرە ياغلىشىپ، دانىخورەك چىقىش ئەھۋاللىرى كۆپىيىدۇ. تەر بەزلىرىنىڭ پائالىيىتى كۈچىيىپ، بەدەن پۇرىقى پەيدا بولىدۇ.

بۇ جىسمانىي ئۆزگىرىشلەردىن باشقا، بالاغەتكە يېتىۋاتقان ئۆسمۈرلەردە ھېسسىيات جەھەتتىن تۇراقسىزلىق، كەيپىياتنىڭ ئاسان ئۆزگىرىشى، مۇستەقىل بولۇشقا ئىنتىلىش ۋە قارشى جىنسقا بولغان قىزىقىشنىڭ ئېشىشى قاتارلىق پسىخىكىلىق ئۆزگىرىشلەرمۇ كۆرۈلىدۇ.

بالاغەتكە يېتىش ئوغۇللار ۋە قىزلار ئۈچۈن ئوخشىمىغان ۋاقىتتا ۋە ئوخشىمىغان شەكىلدە يۈز بېرىدىغان مۇرەككەپ جەرياندۇر. بۇ پەرقلەرنى چۈشىنىش ئاتا-ئانىلار، ئوقۇتقۇچىلار ۋە ئۆسمۈرلەرنىڭ ئۆزى ئۈچۈن ناھايىتى مۇھىم. بۇ ئارقىلىق ئۇلار بۇ ئالاھىدە مەزگىلدە يۈز بېرىدىغان ئۆزگىرىشلەرگە تېخىمۇ ياخشى تەييارلىق قىلالايدۇ ۋە ئۇنى توغرا چۈشەنچە بىلەن قارشى ئالالايدۇ.