دۇنيا زىققە كۈنى ھەر يىلى ماي ئېيىنىڭ بىرىنچى سەيشەنبە كۈنى ئۆتكۈزۈلىدىغان خەلقئارالىق پائالىيەت بولۇپ، ئۇ دۇنيا زىققە تەشەببۇسى (Global Initiative for Asthma, GINA) تەرىپىدىن ئۇيۇشتۇرۇلىدۇ. بۇ كۈننى تەسىس قىلىشنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا مىقياسىدا زىققە كېسىلىگە بولغان تونۇشنى ئۆستۈرۈش، بىمارلار ۋە ئۇلارنىڭ ئائىلە-تاۋابىئاتلىرىغا توغرا بىلىم ۋە ياردەم بېرىش، شۇنداقلا ھەر قايسى دۆلەتتىكى سەھىيە خادىملىرى ۋە ئورگانلىرىنى زىققە كېسىلىنى ئۈنۈملۈك باشقۇرۇش ۋە كونترول قىلىشقا چاقىرىشتىن ئىبارەت. ھەر يىلى بۇ كۈندە دۇنيانىڭ 80 دىن ئارتۇق دۆلىتىدە ھەر خىل شەكىلدىكى خاتىرىلەش ۋە تەشۋىقات پائالىيەتلىرى ئۆتكۈزۈلىدۇ.
دۇنيا زىققە كۈنى
World Asthma Day
世界哮喘日
زىققە توغرىلىق بىلىۋالىدىغانلىرىمىز
زىققە ( Asthma ) بىر خىل كۆپ ئۇچرايدىغان سوزۇلما خاراكتېرلىك نەپەس يولى كېسەللىكى بولۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق ئالاھىدىلىكى نەپەس يولىنىڭ قايتا-قايتا يۈز بېرىدىغان ياللۇغلىنىشى ۋە نەپەس يولى تارىيىشىدۇر. كېسەللىك قوزغالغاندا، بىمارلاردا نەپەس سىقىلىش، كۆكرەك قىسىلىش، يۆتىلىش ۋە خىرقىراش (نەپەس ئالغاندا غىژغىژ ئاۋاز چىقىش) قاتارلىق ئالامەتلەر كۆرۈلىدۇ. بۇ ئالامەتلەر كۆپىنچە كېچىدە ياكى ئەتىگەندە تېخىمۇ ئېغىرلىشىدۇ.
زىققە كېسىلى ھەر قانداق ياشتىكى كىشىلەردە كۆرۈلۈشى مۇمكىن، ئەمما كۆپىنچە بالىلىق دەۋرىدە باشلىنىدۇ. ئۇنىڭ كېلىپ چىقىش سەۋەبى مۇرەككەپ بولۇپ، ئىرسىيەت ۋە مۇھىت ئامىللىرىنىڭ ئورتاق تەسىرىدىن بولىدۇ. ئەگەر ئاتا-ئانىدا زىققە ياكى باشقا سەزگۈرلۈك كېسەللىكلىرى بولسا، بالىلىرىنىڭ زىققە كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش نىسبىتى يۇقىرى بولىدۇ.
زىققە كېسىلىنىڭ قوزغىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان نۇرغۇن ئامىللار بار. بۇلار ئاساسلىقى گۈل چاڭ توزىنى ، ئۆي توزانلىرى، ھايۋانلارنىڭ يۇڭى ۋە تۈكى قاتارلىق سەزگۈرلۈك پەيدا قىلغۇچى ماددىلار؛ سوغۇق ھاۋا، تاماكا ئىسى، ھاۋانىڭ بۇلغىنىشى؛ نەپەس يولى يۇقۇملىنىشى (زۇكام قاتارلىقلار)؛ بەزى دورىلار (مەسىلەن، ئاسپىرىن)؛ ۋە جىددىي ھەرىكەت قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بىمارلار ئۆزىنىڭ كېسىلىنى قوزغايدىغان ئامىللارنى بىلىۋېلىشى ۋە ئۇنىڭدىن ساقلىنىشى كېرەك.
ھازىرغا قەدەر زىققە كېسىلىنى غەرپ مېدىتسىناسىدا پۈتۈنلەي ساقايتىدىغان ئۇسۇل يوق، ئەمما توغرا ۋە سىستېمىلىق داۋالاش ئارقىلىق كېسەللىك ئالامەتلىرىنى ئۈنۈملۈك كونترول قىلغىلى بولىدۇ. داۋالاش ئاساسلىقى ئىككى خىل دورىغا تايىنىدۇ: بىرى، ئۇزۇن مۇددەتلىك كونترول قىلىش دورىلىرى (مەسىلەن، نەپەس ئارقىلىق سۈمۈرۈلىدىغان كورتىكوستېروئىدلار)، بۇ دورىلار نەپەس يولىدىكى ياللۇغنى پەسەيتىپ، كېسەللىك قوزغىلىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ. يەنە بىرى، تېز تەسىر قىلىدىغان قۇتقۇزۇش دورىلىرى (مەسىلەن، سالبۇتامول سۈمۈرگۈچلەر)، بۇ دورىلار كېسەللىك قوزغالغاندا تارىيىپ كەتكەن نەپەس يولىنى تېزلىكتە كېڭەيتىپ، ئالامەتلەرنى يېنىكلىتىدۇ.
دۇنيا زىققە تەشەببۇسى (GINA) ھەر يىلى دۇنيا زىققە كۈنى ئۈچۈن بىر باش تېما ئوتتۇرىغا قويىدۇ. يېقىنقى يىللاردىكى تېمىلار «زىققە كېسىلىدىكى بوشلۇقنى تولدۇرۇش»، «زىققە ھەققىدىكى خاتا قاراشلارنى تۈگىتىش» ۋە «زىققە مائارىپى كۈچ-قۇدرەتتۇر» قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ، بۇلار داۋالاشتىكى باراۋەرسىزلىكنى ھەل قىلىش، ئاممىنىڭ توغرا بىلىمگە ئىگە بولۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈش ۋە بىمارلارنىڭ ئۆز كېسىلىنى باشقۇرۇش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشنى مەقسەت قىلىدۇ.
زىققە بىمارلىرى ئۈچۈن دوختۇرنىڭ يېتەكچىلىكىدە «زىققە ھەرىكەت پىلانى» (asthma action plan) تۈزۈۋېلىش ئىنتايىن مۇھىم. بۇ پىلاندا كېسەللىك ئالامەتلىرىنىڭ ئېغىرلىق دەرىجىسىگە ئاساسەن قايسى دورىنى قانداق ئىشلىتىش، قاچان دوختۇرغا بېرىش ياكى جىددىي قۇتقۇزۇشقا مۇراجىئەت قىلىش كېرەكلىكى ئېنىق يېزىلغان بولىدۇ.
بۇ كېسەلنى توغرا باشقۇرۇش ئارقىلىق، زىققە كېسىلىگە گىرىپتار بولغان كىشىلەرنىڭ كۆپىنچىسى نورمال، ئاكتىپ ۋە تولۇق مەنىلىك ھايات كەچۈرەلەيدۇ. ئۇلارمۇ باشقىلارغا ئوخشاش تەنتەربىيە بىلەن شۇغۇللىنالايدۇ (دوختۇرنىڭ يېتەكچىلىكىدە)، ئۆگىنىش ۋە خىزمەت قىلالايدۇ.
جەمئىيەتنىڭ زىققە كېسىلىگە بولغان توغرا تونۇشىنى ئۆستۈرۈش، بىمارلارغا بولغان چۈشەنچە ۋە قوللاشنى كۈچەيتىش، تاماكا چەكلەش ۋە مۇھىتنى ئاسراش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىش ئارقىلىق، بىز زىققە بىمارلىرى ئۈچۈن تېخىمۇ ياخشى ياشاش مۇھىتى يارىتىپ بېرەلەيمىز.
تېخىمۇ كۆپ تىببىي ساغلاملىق خاتىرە كۈنلىرى ۋە بايراملارنى چۈشەنمەكچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:
دۇنيا ساغلام كېسەل خاتىرە كۈنلىرى بايراملار تىزىملىكى
https://dohturlar.com/dunya-saghlam-kesel-xatire-kunliri-tizimliki
 تەرىپىدىن ئۇيۇشتۇرۇلىدۇ. بۇ كۈننى تەسىس قىلىشنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دۇنيا مىقياسىدا زىققە كېسىلىگە بولغان تونۇشنى ئۆستۈرۈش، بىمارلار ۋە ئۇلارنىڭ ئائىلە-تاۋابىئاتلىرىغا توغرا بىلىم ۋە ياردەم بېرىش، شۇنداقلا ھەر قايسى دۆلەتتىكى سەھىيە خادىملىرى ۋە ئورگانلىرىنى زىققە كېسىلىنى ئۈنۈملۈك باشقۇرۇش ۋە كونترول قىلىشقا چاقىرىشتىن ئىبارەت. ھەر يىلى بۇ كۈندە دۇنيانىڭ 80 دىن ئارتۇق دۆلىتىدە ھەر خىل شەكىلدىكى خاتىرىلەش ۋە تەشۋىقات پائالىيەتلىرى ئۆتكۈزۈلىدۇ.){kind=link}