1- كۇن نۇرى
كۇن نۇرى ئادەم تىنىنىڭ ساغلام بولۇشىدىكى مۇھىم ئامىل. ئوزۇقلۇق قىممىتى يۇقىرى بولغان ھەر خىل تائاملارنى تەڭشەپ يىگەندىمۇ، كۇن نۇرى بولمىسا، ئادەم بەدىنىنىڭ كالتىسىي، فوسفور، تۆمۇر، سىنىك، مىس، قاتارلىق مىنىرال ماددىلارنى سۇمۇرۇشى ياخشى بولۇپلا قالماي يەنە ھەرخىل ۋىتامىنلارنىڭ بەدەنگە سۇمۇرۇلۇشى دەخلىگە ئۇچرايدۇ. شۇنىڭ بىلەن ئاياللاردا بولسا كەم قانلىق، ئادەت قالايمىقانلىشىش، رىماتىزىم، بۆرەك ئاجىزلىق ئەھۋاللىرى كۆرۇلسە، ئەرلەردە جىنسىي ئاجىزلىق، مەنىي ئازىيىپ كىتىش كىسەللىكلىرى كۆرۇلىدۇ، ئىسسىق جايلاردا يۇرگەن ياكى كۇن نۇرىدا ئەمگەك قىلىدىغان كىشىلەردە بۇنىڭ ئەكسىچە بولۇپ، تىنى ئاساسەن ساغلام كىلىدۇ، ئۇلارنىڭ بۇنداق بولۇشىنى تۆۋەندىكى ئامىللار كەلتۇرۇپ چىقارغان.
1) ئادەمنىڭ پۇتىدىن دائىم ئىسسىق ئۆتۇپ تۇرسا، ئاسانلىقچە رېماتىزىم كىسەللىكى بولمايدۇ، ماددا ئالمىشىش ياخشى بولسا، جىنسىي قۇۋەت كۇن نۇرى كۆرمىگەنلەرگە قارىغاندا ئارتۇق بولىدۇ، چۇنكى تىبابىتىمىزدىمۇ تۇپراق تەركىبىدىكى مىنىرال ماددىلارمۇ جىنسىي ھەۋەسنى قوزغاش رولى بار دەپ قارايدۇ.
2) قۇرغاق ياكى ئىسسىق (ئىسسىق بەلۋاغ رايونلىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) رايونلاردا ياشلارنىڭ بالاغەتكە يىتىشى تىزلىشىدۇ؛ ئادەمنى روھلاندۇرىدۇ؛ جخنسىي ھەۋەسنى قوزغايدۇ. ئىسسىق رايونلار ياكى تەبئىيتى قۇرغاق رايونلاردا ئوزۇقلۇق قىممىتى يۇقىررىراق تاماقلارنى ئىستىمال قىلسا، دەرھال ئۇنىمى كۆرىلىدۇ، ئەلۋەتتە بۇنداق قىلىشتىن ئاۋال ئالدى بىلەن ئۆزىنىڭ تەبئىي مىزاجىنىڭ قانداق ئىكەنلىكىنى بىلىۋىلىپ يىمەكلىكلەرنى ئىستىمال قىلىشى زۆرۇر.
3) قەدىمكى ئۇيغۇر تىبابەت كىلاسسىك كىتاپلىرىمىزدا « دائىم بەلنى باغلاپ يۇرۇش شەھۋەتنى قوزغايدۇ، ئىككى پۇتنى ئىسسىق تۇتۇشمۇ جىنسىي قۇۋەتنى ئاشۇرىدۇ» دەپ ئىنىق كۆرسىتىلگەن.
2- مۇۋاپىق ئوزۇقلىنىش:
ھەممىزگە مەلۇم خەلىقىمىز ئىستىمال قىلىدىغان تاماق تۇرلىرى ناھايتى كۆپ ۋە خىلمۇ- خىل تەييارلاش ئۇسۇلى ئاددىي ۋە ئوزۇقلۇق قىممىتى يۇقىرى، مىزىلىك، سىڭىشلىك، بۇ خىل تاماقلار كىشىلەرنىڭ مىجەز-خۇلقى ۋە بەدەن ھالىتىگە مۇۋاپىق كىلىدۇ. ھەمدە بەدەننىڭ ئوزۇقلۇققا بولغان ئىھتىياجىنى قامداشتىن تاشقىرى كىسەللىكنىڭ ئالدىنى ئىلىش،ئومۇمىي بەدەننى قۇۋەتلەش ۋە ساقايتىش مەقسىتىگىمۇ يەتكىلى بولىدۇ.
بىرقىتىم مۇۋاپىق بولغان ئوزۇقلىنىش تەن سالامەتلىككە پايدىلىق بولسىمۇ، لىكىن ئوزۇقلىنىشنىڭ قالايمىقان تەكرار، مىقدارى كۆپ بولىشىمۇ تەن سالامەتلىك ئۇچۇن پايدىسىز شۇنىڭ ئۇچۇن تاماق ئىستىمال قىلغاندا ئەتىگەنلىك، چۇشلۇك، كەچلىك تاماقنىڭ ئايرىمىسى بولۇش ئەتىگەنلىك تاماق بىلەن چۇشلۇك تاماقنى چوقۇم ۋاقتىدا ئىستىمال قىلىپ كەچلىك تاماقنى زىيادە تويۇنۇپ ئىستىمال قىلغاندا ئوزۇقلىنىش ئارقىلىق جىسنىي قۇۋەتنىڭ تەبئىي كۆپىيىشىگە پايدىلىق.
مەسلەن: باچكا شورپىسى، يۇمشاق پىشقان پاقلان گۆشى شورپىسى، ھەرخىل مىۋە- چىۋە سۇلىرى، ئاسان سىڭىدىغان سۇيۇق سەلەڭ تاماقلار قاتارلىقلار.
زىيادە ئاچچىق بولغان يىمەكلىكلەر جىنسىي قۇۋەتنى زور دەرىجىدە تۆۋەنلىۋىتىدۇ، ئۇيغۇر تىبباىتىمىزدىمۇ جىنسىي قۇۋەتنى كۇچەيتىش ئۇچۇن ئىسسىق تەبئىەتلىك دورا- دەرمەكلەرنى كۆپرەك ئىستىمال قىلىشنى بۇيرۇيدۇ.
3- مۇۋاپىق بولغان بەدەن چىنىقتۇرۇش:
مۇۋاپىق بولغان بەدەن چىنىقتۇرۇش ياشلار، ئوتتۇرا ياشلىقلار، ياشانغانلارنىڭ بەدىنىدىكى ماددا ئالمىشىشنى ياخشىلاپ، روھنى ئۇرغىتىدۇ. مۇۋاپىق ھەرىكەت، مۇۋاپىق ئوزۇقلىنىش، مۇۋاپىق ئارام ئىلىش، ئاتىلىق ۋە ئانىلىق گورمۇنلىرىنىڭ داۋاملىق ئىشلىنىشىنى قامداپ، پەي- موسكۇللارنى چىڭىتىدۇ، روھىنى ئۇرغىتىدۇ. ياشلار ۋە ئوتتۇرا ياشلىقلاردا جىسنىي ھەۋەسنى قوزغايدۇ.
