سۈت چىشى ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

بالىلارنىڭ ساغلاملىق ئاساسى: سۈت چىشلىرىنىڭ ئاناتومىيىسى ۋە ئاسراش ئۇسۇللىرى

بالىلارنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىش جەريانىدىكى ھەر بىر ئۆزگىرىش ئۇلارنىڭ كەلگۈسى ساغلاملىقى ئۈچۈن مۇھىم ئاساس سالىدۇ. سۈت چىشلىرى دەل مۇشۇ مۇھىم باسقۇچلارنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇلار بوۋاقلارنىڭ تۇنجى يۈرۈش چىشلىرى ھېسابلىنىدۇ. گەرچە سۈت چىشلىرى ۋاقىتلىق بولسىمۇ، ئۇلارنىڭ رولىنى سەل چاغلاشقا بولمايدۇ. ئۇلار پەقەت يېمەكلىكلەرنى چايناشقىلا ياردەم بېرىپ قالماستىن، بەلكى بالىلارنىڭ توغرا تەلەپپۇز قىلىشى، يۈز تۈزۈلۈشىنىڭ نورمال يېتىلىشى ۋە كەلگۈسىدىكى تۇراقلىق چىشلارنىڭ ساغلام ئۆسۈشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بوشلۇقنى ساقلاپ بېرىدۇ.

ئادەتتە بوۋاقلار 6 ئايلىق بولغاندا تۇنجى سۈت چىشى چىقىشقا باشلايدۇ ۋە 2-3 ياش ئەتراپىدا 20 تال سۈت چىشى تولۇق چىقىپ بولىدۇ. بۇ چىشلارنىڭ ساغلاملىقى كېيىنچە چىقىدىغان تۇراقلىق چىشلارنىڭ ساغلاملىقىغا بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ. شۇڭلاشقا، ئاتا-ئانىلار سۈت چىشلىرىنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى، ئىقتىدارى ۋە ئۇلارنى قانداق قوغداش كېرەكلىكى توغرىسىدا ئىلمىي چۈشەنچىگە ئىگە بولۇشى زۆرۈر.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

سۈت چىشلىرىنىڭ ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

• سۈت چىش (Deciduous Teeth / 乳牙)
  بالىلارنىڭ تۇنجى يۈرۈش چىشى بولۇپ، «بوۋاق چىشى» ياكى «ۋاقىتلىق چىش» دەپمۇ ئاتىلىدۇ. جەمئىي 20 تال بولۇپ، يۇقىرىقى ۋە تۆۋەنكى ئىڭەكنىڭ ھەر بىرىدە 10 تالدىن تەڭ تارقالغان. سۈت چىشلىرىنىڭ ساغلاملىقى بالىلارنىڭ ئوزۇقلۇق قوبۇل قىلىشى ۋە كەلگۈسىدىكى تۇراقلىق چىشلارنىڭ تەرتىپلىك ئۆسۈشى ئۈچۈن ھالقىلىق رول ئوينايدۇ. ئۇلارنىڭ چىش تاجى نىسبەتەن كىچىك، مىنە ماددىسى ۋە چىش سۆڭىكى نىسبەتەن نېپىز بولغاچقا، چىرىشكە ئاسان ئۇچرايدۇ.
• ئوتتۇرا ئۇدۇل چىش (Central Incisor / 中切牙)
  ئالدى تەرەپتىكى ئىككى چىش بولۇپ، ئاساسلىقى يېمەكلىكلەرنى كېسىش ۋەزىپىسىنى ئۆتەيدۇ. بوۋاقلاردا ئادەتتە ئەڭ ئاۋۋال تۆۋەنكى ئىڭەكتىكى ئوتتۇرا ئۇدۇل چىشلار چىقىدۇ.
• يان ئۇدۇل چىش (Lateral Incisor / 侧切牙)
  ئوتتۇرا ئۇدۇل چىشنىڭ يېنىغا جايلاشقان بولۇپ، يېمەكلىكلەرنى كېسىشكە ياردەملىشىدۇ. ئۇلار كۆلىمى جەھەتتە ئوتتۇرا ئۇدۇل چىشتىن سەل كىچىكرەك بولىدۇ.
• قوزۇق چىش (Canine / 尖牙)
  ئۇدۇل چىشلار بىلەن ئېزىق چىشلار ئارىسىدىكى ئۇچلۇق چىش بولۇپ، يېمەكلىكلەرنى يىرتىش ۋە پارچىلاشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئۇلارنىڭ يىلتىزى نىسبەتەن مۇستەھكەم بولۇپ، ئېغىز بوشلۇقىنىڭ بۇلۇڭىنى شەكىللەندۈرىدۇ.
• 1-ئېزىق چىش (First Molar / 第一磨牙)
  قوزۇق چىشنىڭ كەينىدىكى چىش بولۇپ، يېمەكلىكلەرنى ئاساسلىق چايناش ۋە يەنچىش ئىقتىدارىنى ئۆتەيدۇ. ئۇلارنىڭ چايناش يۈزى كەڭرەك بولۇپ، بالىلارنىڭ ھەزىم قىلىشى ئۈچۈن يېمەكلىكلەرنى تولۇق ئۇششىتىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
• 2-ئېزىق چىش (Second Molar / 第二磨牙)
  چىش رېتىنىڭ ئەڭ ئارقىسىغا جايلاشقان سۈت چىشى بولۇپ، چايناش ئىقتىدارى ئەڭ كۈچلۈك. ئۇلار تۇراقلىق ئېزىق چىشلار چىقىشتىن بۇرۇن ئۇزۇن مۇددەت ئىشلىتىلىدىغان بولغاچقا، ئۇلارنى ئاسراش ئىنتايىن مۇھىم.

سۈت چىشلىرىنى ئاسراشنىڭ مۇھىملىقى

نۇرغۇن ئاتا-ئانىلار سۈت چىشلىرى قانداقتىمۇ چۈشۈپ كېتىدۇ، شۇڭا ئۇلارنى ئاسراشنىڭ ھاجىتى يوق دەپ قارايدۇ. بۇ تامامەن خاتا چۈشەنچە. سۈت چىشلىرىنىڭ بالدۇر چىرىپ كېتىشى ياكى چۈشۈپ كېتىشى بىر قاتار ئېغىر ئاقىۋەتلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بىرىنچىدىن، چىرىگەن چىش ئاغرىق پەيدا قىلىپ، بالىنىڭ تاماق يېيىشىگە ۋە ئۇيقۇسىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ، بۇ ئارقىلىق ئوزۇقلۇق قوبۇل قىلىش ۋە ئۆسۈپ يېتىلىشىنى چەكلەيدۇ. ئىككىنچىدىن، سۈت چىشلىرى تۇراقلىق چىشلار ئۈچۈن «ئورۇن ساقلىغۇچى» رولىنى ئوينايدۇ. ئەگەر سۈت چىشى بالدۇر چۈشۈپ كەتسە، ياندىكى چىشلار بوشلۇققا قىيىپ كىرىپ، كېيىن چىقىدىغان تۇراقلىق چىشلارنىڭ ئورنىنى ئىگىلەپ، چىشلارنىڭ تەرتىپسىز ئۆسۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

ئۇنىڭدىن باشقا، سۈت چىشلىرى بالىلارنىڭ تەلەپپۇزىنىڭ راۋان بولۇشى ئۈچۈنمۇ زۆرۈر. ئالدىنقى چىشلار بولمىسا، بەزى تاۋۇشلارنى توغرا تەلەپپۇز قىلىش قىيىنغا توختايدۇ. شۇڭا، سۈت چىشلىرىنى قوغداش بالىلارنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي ساغلاملىقى ئۈچۈن ئوخشاشلا مۇھىم.

ئاتا-ئانىلار ئۈچۈن سۈت چىشلىرىنى ئاسراش تەۋسىيەلىرى

بالىلارنىڭ سۈت چىشلىرىنى ساغلام ساقلاش ئۈچۈن، ئاتا-ئانىلار تۆۋەندىكى نۇقتىلارغا دىققەت قىلىشى كېرەك:

• تۇنجى چىش چىققاندىن باشلاپ تازىلاش: بوۋاقنىڭ تۇنجى سۈت چىشى چىققاندىن باشلاپ، ھەر قېتىم سۈت ئىچىپ بولغاندىن كېيىن، پاكىز، ھۆل لۆڭگە ياكى دوكا بىلەن چىش ۋە چىش مىلىكىنى ئاستا سۈرتۈپ بېرىش كېرەك.
• يېشىغا ماس كېلىدىغان چىش چوتكىسى ۋە مەلھىمى تاللاش: بالا 1 ياشقا كىرگەندىن كېيىن، يۇمشاق تۈكلۈك بالىلار چىش چوتكىسى ئىشلىتىپ چىشىنى چوتكىلاشقا ئادەتلەندۈرۈش لازىم. 3 ياشتىن بۇرۇن گۈرۈچ تالچىسىدەك چوڭلۇقتىكى فتورلۇق چىش مەلھىمى، 3 ياشتىن كېيىن نوقۇت چوڭلۇقىدا ئىشلىتىش تەۋسىيە قىلىنىدۇ.
• «بوۋاق بوتۇلكىسى چىش چىرىش» نىڭ ئالدىنى ئېلىش: بالىنى بوتۇلكىنى ئېغىزىغا سېلىپ ئۇخلاشقا ئادەتلەندۈرمەسلىك كېرەك، بولۇپمۇ بوتۇلكىدا سۈت، مېۋە شەربىتى قاتارلىق شېكەرلىك سۇيۇقلۇклар بولسا.
• ساغلام يېمەك-ئىچمەك ئادىتىنى يېتىلدۈرۈش: شېكەرلىك يېمەكلىكلەر ۋە ئۇششاق-چۈششەك يېمەكلىكلەرنى كونترول قىلىش، كۆپرەك كۆكتات، مېۋە ۋە كالتسىي مول يېمەكلىكلەرنى بېرىش كېرەك.
• قەرەللىك ئېغىز بوشلۇقى تەكشۈرتۈش: بالىنىڭ تۇنجى چىشى چىققاندىن كېيىنكى 6 ئاي ئىچىدە ياكى 1 ياشقا كىرگەندە تۇنجى قېتىم چىش دوختۇرىغا ئاپىرىپ تەكشۈرتۈش ۋە كېيىن قەرەللىك ھالدا تەكشۈرتۈپ تۇرۇش لازىم.

خۇلاسىلىگەندە، سۈت چىشلىرى بالىلارنىڭ ساغلام ئۆسۈپ يېتىلىشىدىكى مۇھىم بىر قىسىم. ئۇلارنىڭ ئاناتومىيىلىك رولىنى ۋە ئاسراشنىڭ مۇھىملىقىنى تولۇق چۈشىنىش، ھەمدە بالدۇرلا ياخشى ئېغىز بوشلۇقى تازىلىقى ئادەتلىرىنى يېتىلدۈرۈشكە ياردەم بېرىش، ھەر بىر ئاتا-ئانىنىڭ مەسئۇلىيىتىدۇر.