چىش داۋالاش ساھەسىدىكى ئىنقىلاب: ياپونىيە چىش قايتا ئۆستۈرۈش دورىسىنى ئىنسانلاردا سىناق قىلىشنى باشلىدى
ياپونىيەلىك تەتقىقاتچىلار چىش داۋالاش تارىخىنى قايتا يازىدىغان بىر بۆسۈش خاراكتېرلىك تەتقىقاتنى ئېلان قىلدى. ئۇلار ئىنسانلارنىڭ چۈشۈپ كەتكەن ياكى تۇغما كەمتۈك چىشلىرىنى قايتىدىن ئۆستۈرەلەيدىغان يېڭى بىر دورىنى ياساپ چىقىپ، 2024-يىلىدىن باشلاپ ئىنسانلاردا كلىنىكىلىق سىناق قىلىشنى رەسمىي باشلىدى. بۇ تەتقىقات مۇۋەپپەقىيەتلىك بولغاندا، چىش سېلىش ۋە چىش قوندۇرۇشتىن كېيىنكى ئۈچىنچى بىر ئۈنۈملۈك تاللاشنى بارلىققا كەلتۈرۈپ، دۇنيا مىقياسىدىكى مىليونلىغان كىشىلەرگە ئۈمىد ئېلىپ كېلىشى مۇمكىن.
تەتقىقاتنىڭ ئىلمىي ئاساسى: USAG-1 ئاقسىلىنى نىشانلاش
ھازىرقى زامان مېدىتسىنادا كەڭ تارقالغان ئۇقۇمدا ، بىر ئادەمگە پۈتۈن ئۆمرىدە ئىككى قېتىم چىش چىقىدۇ . بىرىنجىسى سۈت چىشى ، 20 تال ئەتراپىدا بولىدۇ. ئاندىن 6 ياشتىن باشلاپ ئاستا ئاستا سۈت چىشلىرى چۈشۈپ يېرىگە تۇراقلىق 28-32 غىچە بولغان تۇراقلىق چىش چىقىدۇ.
ئەمما بۇ يېڭى ئابىدە خاراكتېرلىك تەتقىقاتنىڭ يادروسى «USAG-1» دەپ ئاتىلىدىغان بىر گېنغا مەركەزلەشكەن. تەتقىقاتلارغا ئاساسلانغاندا، بۇ گېن چىشنىڭ ئۆسۈپ-يېتىلىشىنى چەكلەيدىغان بىر ئاقسىلنى ئىشلەپچىقىرىدىكەن. كىيوتو ئۇنىۋېرسىتېتى ۋە فۇكۇي ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئالىملىرىدىن تەشكىللەنگەن بىر گۇرۇپپا، دوكتور كاتسۇ تاكاھاشىنىڭ يېتەكچىلىكىدە، بۇ ئاقسىلنىڭ پائالىيىتىنى تورمۇزلايدىغان ئانتىتېلا (antibody) دورىسىنى ياساپ چىققان.
بۇ دورىنىڭ خىزمەت قىلىش پىرىنسىپى بەدەندە مەۋجۇت بولغان «چىش بىخى» (tooth bud) نى قايتا ئاكتىپلاشتۇرۇشقا ئاساسلانغان. ئىنسانلارنىڭ ئېغىز بوشلۇقىدا ئۈچىنچى بىر يۈرۈش چىشنىڭ بىخى ساقلانغان بولىدۇ، ئەمما USAG-1 ئاقسىلى ئۇلارنىڭ ئۆسۈشىنى چەكلەپ تۇرىدۇ. بۇ يېڭى دورا USAG-1 نىڭ چەكلەش رولىنى يوقىتىش ئارقىلىق، بۇ «ئۇخلاۋاتقان» چىش بىخلىرىنىڭ تەبىئىي ھالدا ئۆسۈپ يېڭى چىشقا ئايلىنىشىغا شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ.
ھايۋانلاردىكى سىناقتىن ئىنسانلاردىكى سىناققا
بۇ دورا ئىنسانلاردا سىناق قىلىنىشتىن ئىلگىرى، ھايۋانلاردا كۆرۈنەرلىك مۇۋەپپەقىيەت قازانغان. تەتقىقاتچىلار بۇ دورىنى چاشقان ۋە بۇلغۇن قاتارلىق ھايۋانلارغا ئىشلەتكەندە، ئۇلارنىڭ چۈشۈپ كەتكەن چىشلىرىنىڭ ئورنىغا يېڭى چىشلارنىڭ ئۆسۈپ چىققانلىقىنى كۆزەتكەن. بۇ ئىلھاملاندۇرغۇچى نەتىجىلەر تەتقىقات گۇرۇپپىسىنىڭ بۇ تېخنىكىنى ئىنسانلارغا ئىشلىتىش ئىشەنچىسىنى زور دەرىجىدە ئاشۇرغان.
بۇ تەتقىقاتنى ئەمەلىيەتكە ئايلاندۇرۇش ئۈچۈن، كىيوتو ئۇنىۋېرسىتېتىدىن ئايرىلىپ چىققان «Toregem Biopharma» ناملىق بىر شىركەت قۇرۇلغان بولۇپ، بۇ شىركەت دورىنى كلىنىكىلىق سىناقتىن ئۆتكۈزۈش ۋە كەلگۈسىدە بازارغا سېلىشقا مەسئۇل بولماقتا.
كلىنىكىلىق سىناقلارنىڭ تەپسىلاتى ۋە كەلگۈسى پىلانى
2024-يىلى 9-ئايدا كىيوتو ئۇنىۋېرسىتېتى دوختۇرخانىسىدا باشلانغان بىرىنچى باسقۇچلۇق كلىنىكىلىق سىناقنىڭ ئاساسلىق مەقسىتى دورىنىڭ ساغلام ئەرلەردىكى بىخەتەرلىكىنى باھالاش. بۇ باسقۇچقا 30 دىن 64 ياشقىچە بولغان، كەم دېگەندە بىر تال ئارقا چىشى كەم بولغان 30 نەپەر پىدائىي قاتناشقان.
بىرىنچى باسقۇچ مۇۋەپپەقىيەتلىك ئاخىرلاشقاندىن كېيىن، تەتقىقاتچىلار ئىككىنچى باسقۇچلۇق سىناقنى بالىلارغا قارىتا ئېلىپ بېرىشنى پىلانلىماقتا. بۇ باسقۇچتا ئاساسلىقى تۇغما چىش كەمتۈكلۈك (congenital anodontia) كېسىلىگە گىرىپتار بولغان 2 ياشتىن 7 ياشقىچە بولغان بالىلار نىشان قىلىنىدۇ. ئانودونتىيە كېسىلى بالىلارنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىگە ۋە يېمەك-ئىچمىكىگە ئېغىر تەسىر كۆرسىتىدىغان بولغاچقا، بۇ دورىنىڭ ئۇلارغا ئۈمىد ئېلىپ كېلىشىدىن زور ئۈمىدلەر كۈتۈلمەكتە.
ئەگەر بارلىق كلىنىكىلىق سىناقلار كۆزلىگەن نەتىجىنى بېرەلىسە، Toregem Biopharma شىركىتى بۇ دورىنى 2030-يىلىغا بارغاندا بازارغا سېلىپ، ئادەتتىكى چىش دوختۇرخانىلىرىدا ئىشلىتىشكە سۇنۇشنى نىشان قىلماقتا.
چىش داۋالاش ساھەسىگە بولغان تەسىرى
بۇ يېڭى دورىنىڭ بارلىققا كېلىشى پەقەتلا چىشسىز كىشىلەر ئۈچۈنلا ئەمەس، بەلكى پۈتكۈل چىش داۋالاش ساھەسى ئۈچۈن غايەت زور ئەھمىيەتكە ئىگە.
- تەبىئىي ئەسلىگە كەلتۈرۈش: سۈنئىي چىش ۋە تىكىلگەن چىشلارغا سېلىشتۇرغاندا، قايتا ئۆسۈپ چىققان چىش ئۆزىنىڭ تەبىئىي يىلتىزىغا ۋە قۇرۇلمىسىغا ئىگە بولۇپ، چىش ئەتراپىدىكى توقۇلمىلار بىلەن مۇكەممەل بىرلىشىپ كېتىدۇ.
- كەڭ دائىرىلىك ئىشلىتىلىشى: بۇ دورا تۇغما چىش كەمتۈكلۈكتىن سىرت، ياشانغانلار، كېسەللىك ياكى ھادىسە سەۋەبىدىن چىشىدىن ئايرىلىپ قالغانلار ئۈچۈنمۇ ئىشلىتىلىشى مۇمكىن.
- ئەنئەنىۋى ئۇسۇللارغا تولۇقلىما: بۇ تېخنىكا كەلگۈسىدە چىش سېلىش ۋە چىش تىكىشنىڭ ئورنىنى ئالىدىغان ئۈچىنچى بىر مۇھىم تاللاش بولۇپ قېلىشى مۇمكىن.
ياپونىيەنىڭ چىش قايتا ئۆستۈرۈش دورىسى ھەققىدىكى بۇ تەتقىقاتى زامانىۋى تېبابەتچىلىكتىكى مۇھىم بىر بۆسۈش ھېسابلىنىدۇ. USAG-1 ئاقسىلىنى نىشانلاپ، بەدەندىكى تەبىئىي چىش ئۆسۈش يوشۇرۇن كۈچىنى ئويغىتىشنى مەقسەت قىلغان بۇ دورا، ھازىر ئىنسانلاردا كلىنىكىلىق سىناق باسقۇچىغا كىرگەن بولۇپ، 2030-يىلغا بارغاندا ئومۇمىي خەلققە يېتىپ بېرىشى كۈتۈلمەكتە. ئەگەر بۇ تەتقىقات مۇۋەپپەقىيەتلىك بولسا، ئۇ چىش سېلىش ۋە چىش تىكىشتىن كېيىنكى ئۈچىنچى بىر ئىنقىلاب خاراكتېرلىك تاللاشنى يارىتىپ، تۇغما چىش كەمتۈكلۈكى، ياشىنىش ياكى باشقا سەۋەبلەر تۈپەيلى چىشىدىن ئايرىلغان مىليونلىغان كىشىلەرگە ئۆز چىشىنى قايتا ئۆستۈرۈشتەك يېڭى بىر ئۈمىدنى ئاتا قىلىدۇ.
مەنبە: بۇ خەۋەر 2024-يىلى كىيوتو ئۇنىۋېرسىتېتى، فۇكۇي ئۇنىۋېرسىتېتى ۋە Toregem Biopharma شىركىتى تەرىپىدىن ئېلان قىلىنغان ئىلمىي تەتقىقات ۋە ئاخباراتلارغا ئاساسەن تەييارلاندى.
