يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلار تۇغۇلغاندىن باشلاپلا ئانىنى پەرق ئېتىش ۋە تونۇش ئىقتىدارىغا ئىگە بولىدۇ، بۇ جەريان كۆپ خىل سەزگۈ ئەزالىرىنىڭ ئورتاق رولى ئارقىلىق ئەمەلگە ئاشىدۇ، ئاساسلىقى پۇراش سېزىمى، ئاڭلاش سېزىمى، كۆرۈش سېزىمى ۋە تېگىش سېزىمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
1. پۇراش سېزىمى
پۇراش سېزىمى يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ ئانىسىنى پەرقلەندۈرۈشتىكى ئەڭ بالدۇر ھەم ئەڭ كۈچلۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى. تەتقىقاتلاردىن مەلۇم بولۇشىچە، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاق تۇغۇلۇپ بىر نەچچە كۈن ئىچىدىلا ئانىسىنىڭ پۇرىقى ئارقىلىق ئۇنى پەرقلەندۈرەلەيدىكەن، بولۇپمۇ ئانىسىنىڭ سۈتى ۋە بەدىنىدىكى ئۆزگىچە پۇراقنى پەرقلەندۈرەلەيدىكەن. تۇغۇت جەريانىدا، ئانىنىڭ ئەمچەك توپچىسى بىر خىل ئالاھىدە پۇراق ئاجرىتىپ چىقىرىپ، يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنى جەلپ قىلىپ، ئۇلارنى ئانا سۈتى بىلەن بېقىشقا تېخىمۇ تايىنىدىغان قىلىدۇ.
2. ئاڭلاش سېزىمى
يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلار بالىياتقۇدا يېتىلىش جەريانىدا، سىرتقى دۇنيانىڭ ئاۋازىنى، بولۇپمۇ ئانىنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىيالايدۇ. تۇغۇلغاندىن كېيىن، بوۋاق ئانىسىنىڭ ئاۋازىغا قىزىقىدۇ. ئانا بوۋاق بىلەن پىكىر ئالماشتۇرغاندا، بوۋاق تېخىمۇ تىنچ-مۇقىم ۋە تونۇش ھېس قىلىدۇ. بۇ خىل ھامىلە تەربىيەسى ۋە تۇغۇتتىن كېيىنكى تاۋۇشلارنىڭ ئۆزئارا تەسىر كۆرسىتىشى ئارقىلىق قۇرۇلغان ئالاقە بوۋاقنىڭ ئانىسىنى تېخىمۇ تېز تونۇشىغا ياردەم بېرىدۇ.
3. كۆرۈش سېزىمى
يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ كۆرۈش سېزىمى گەرچە دەسلەپكى بىر نەچچە ھەپتىدە ئانچە تەرەققىي قىلمىغان بولسىمۇ، لېكىن ئۇلار تەخمىنەن 20 – 30 سانتىمېتىر ئارىلىقنى كۆرەلەيدۇ، بۇ دەل ئانا ئېمىتكەندە بوۋاقنىڭ يۈزى بىلەن بولغان ئارىلىقى. تەتقىقاتلاردىن بايقىلىشىچە، بوۋاق تۇغۇلۇشىدىنلا ئادەمنىڭ يۈزىگە، بولۇپمۇ ئانىنىڭ يۈزىگە ئامراق ئىكەن. ئانا بىلەن بوۋاق كۆز بىلەن پىكىر ئالماشتۇرغاندا، بوۋاق ئانىنىڭ چىراي ئالاھىدىلىكىنى تەدرىجىي پىششىق بىلىپ، كۆرۈش سېزىمىنى پەرقلەندۈرۈشنى بەرپا قىلىدۇ.
4. تېگىش سېزىمى
تېگىش سېزىمىمۇ يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ ئانىسىنى تونۇشىدىكى مۇھىم سەزگۈ ئەزالىرىنىڭ بىرى. يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلار ئانىنىڭ تېرىسى بىلەن ئۇچرىشىش، قۇچىقىنىڭ ئىللىقلىقى ۋە ئانىنىڭ ئېمىتكەندىكى ھالىتىگە ئىنتايىن سەزگۈر كېلىدۇ. بۇ خىل تېرە بىلەن تېرىنىڭ ئۇچرىشىشى ئارقىلىق، بوۋاق بىخەتەرلىك تۇيغۇسى ۋە يېقىنلىق تۇيغۇسىنى ھېس قىلالايدۇ، بۇ ھېسسىياتنىڭ باغلىنىشىغا پايدىلىق بولۇپلا قالماستىن، يەنە بوۋاقنىڭ ئانىسىنىڭ مەۋجۇتلۇقىنى تېخىمۇ ياخشى بىلىشى ۋە ئەستە تۇتۇشىغا ياردەم بېرىدۇ.
5. ھېسسىيات باغلىنىش ۋە رىشتە
يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىش جەريانىدا، ئانىنىڭ تەسەللى بېرىش، بېقىش ۋە ھالىدىن خەۋەر ئېلىش ھەرىكىتى بوۋاقلاردا تەدرىجىي ھالدا ئانىسىغا بولغان مېھرىنى شەكىللەندۈرىدۇ. بۇ خىل رىشتە فىزىيولوگىيەلىك ئېھتىياجنى قاندۇرۇپلا قالماي، يەنە پىسخىكا ۋە ھېسسىيات قاتلىمىدىكى بىر خىل چوڭقۇر باغلىنىش. كۆپ قېتىملىق تەكرار ئۆزئارا تەسىر كۆرسىتىش ئارقىلىق، بوۋاق ئانىنىڭ بىخەتەرلىك تۇيغۇسى، تەسەللى ۋە ئوزۇقلۇق بىلەن تەمىنلەيدىغان ئاساسلىق مەنبە ئىكەنلىكىنى تەدرىجىي تونۇپ يېتىپ، ئانا – بالا ئوتتۇرىسىدا چوڭقۇر مۇناسىۋەت ئورنىتىدۇ.
يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلار پۇراش سېزىمى، ئاڭلاش سېزىمى، كۆرۈش سېزىمى ۋە تېگىش سېزىمىدىن ئىبارەت كۆپ خىل سەزگۈ ئەزالىرىنىڭ ماسلىشىش رولى ئارقىلىق ئانىسىنى تەدرىجىي تونۇيدۇ، ئانا بىلەن بالا ئوتتۇرىسىدىكى ھېسسىيات باغلىنىشى دەسلەپكى شەكىللىنىش جەريانىدا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ.
بۇ بىلىش جەريانى بوۋاقلارنىڭ ھېسسىيات تەرەققىياتىغا پايدىلىق بولۇپلا قالماي، ئۇلارنىڭ كەلگۈسىدىكى ئىجتىمائىي ئالاقىسى ۋە ھېسسىيات ئىقتىدارىغا ئاساس سالىدۇ.
