يۈرەكنىڭ ئورنى ۋە ئەتراپىدىكى مۇھىم ئەزالار

كىرىش سۆز

ئادەم بەدىنىدىكى ئەڭ مۇھىم ئەزالارنىڭ بىرى بولغان يۈرەك، ھاياتلىقنىڭ مەركىزى. ئۇ پۈتۈن بەدەنگە قان تەمىنلەش بىلەن بىللە، باشقا ئەزالار بىلەن زىچ مۇناسىۋەتتە بولىدۇ. يۈرەكنىڭ توغرا ئورنىنى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى قۇرۇلمىلارنى چۈشىنىش، ئادەم بەدىنىنىڭ فىزىئولوگىيەلىك ئىقتىدارىنى چۈشىنىشتە ئىنتايىن مۇھىم. بۇ ماقالىدە، يۈرەكنىڭ بەدەندىكى ئورنى، ئۇنىڭغا يېقىن بولغان قان تومۇرلار، نېرۋىلار ۋە باشقا ئەزالار تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ.

بۇ رەسىم يۈرەكنىڭ كۆكرەك بوشلۇقىدىكى دەل ئورنىنى، شۇنداقلا ئۇنىڭغا قوشنا بولغان ئاساسلىق قان تومۇرلار، نېرۋىلار ۋە باشقا ئەزالارنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ. ھەر بىر بەلگە (label) ئارقىلىق، يۈرەكنىڭ مۇرەككەپ قۇرۇلمىسىنى ۋە ئۇنىڭ پۈتۈن بەدەن سىستېمىسى بىلەن بولغان ئۆز-ئارا باغلىنىشىنى چوڭقۇر چۈشەنگىلى بولىدۇ. يۈرەك ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى قۇرۇلمىلارنىڭ ۋەزىپىسىنى چۈشىنىش، تېببىي بىلىملەرنى ئىگىلەش ۋە ساغلاملىقنى قوغداشتا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ.

يۈرەك ( Heart / 心脏 )
يۈرەك بولسا تۆت خالتىلىق مۇسكۇل ئەزاسى بولۇپ، ئوتتۇرا كۆكرەك قىسمىغا، ئۆپكىنىڭ ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان. ئۇ بىر پومپىغا ئوخشاش توختىماي قىسقىرىپ، ئوكسىگېنلىق قاننى پۈتۈن بەدەنگە تارقىتىدۇ ھەمدە ئوكسىگېنى يوق قاننى ئۆپكىگە يەتكۈزۈپ، كاربون تۆت ئوكسىدنى چىقىرىپ تاشلاپ، ئوكسىگېننى قوبۇل قىلىدۇ. نورمال چوڭلۇقتىكى ئادەم يۈرىكى ئادەتتە مۇشتىنىڭ چوڭلۇقىدەك بولىدۇ، ئۇ ئادەم ھاياتىنى ساقلايدىغان ئاساسلىق ئەزا ھېسابلىنىدۇ.

بويۇن ئىچكى ۋېناسى ( Internal Jugular Vein / 颈内静脉 )
بۇ ۋېنا باش ۋە بويۇن قىسمىدىكى ئوكسىگېنى ئاز قېنىنى يىغىپ، يۈرەككە قايتۇرىدىغان ئاساسلىق قان تومۇر. ئۇ مېڭە ۋە بويۇن رايونىدىكى قان ئايلىنىشىدا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ.

ئوقۇرەك سۆڭەك ئاستى ئارتېرىيەسى ( Subclavian Artery / 锁骨下动脉 )
بۇ ئارتېرىيە قول ۋە مۈرىلەرگە قان يەتكۈزۈپ بېرىدىغان ئاساسلىق قان تومۇر. ئۇ يۈرەكتىن چىقىپ، ئوقۇرەك سۆڭەكنىڭ ئاستىدىن ئۆتۈپ، قول-پۇت قاتارلىق ئەزالارنىڭ قانتەمىنلەيدۇ.

بىلەك چىگىشى ( Brachial Plexus / 臂丛 )
بۇ بويۇن ۋە مۈرىدىن چىققان نېرۋىلارنىڭ بىر توپلىمى بولۇپ، قول ۋە مۈرە مۇسكۇللىرىنى كونترول قىلىدۇ. ئۇ قول ھەرىكەتلىرى ۋە تۇيغۇلىرى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

ئاداشقان نېرۋا ( Vagus Nerve / 迷走神经 )
بۇ نېرۋا يۈرەك سوقۇشى، ھەزىم قىلىش ۋە باشقا ئىچكى ئەزالارنىڭ ئىقتىدارىنى كونترول قىلىدىغان ئاساسلىق نېرۋا. ئۇ نېرۋا سىستېمىسىنىڭ مۇھىم بىر قىسمى بولۇپ، بەدەننىڭ ئىچكى تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

ئائورتا يايى ( Aortic Arch / 主动脉弓 )
بۇ يۈرەكتىن چىققان ئاساسلىق ئارتېرىيە بولغان ئائورتانىڭ ياي شەكلىدىكى قىسمى. ئۇنىڭدىن باش ۋە قوللارغا قان يەتكۈزۈپ بېرىدىغان چوڭ ئارتېرىيەلەر ئايرىلىدۇ.

ئۆپكە ئارتېرىيە غولى ( Pulmonary Artery Trunk / 肺动脉弓 )
بۇ ئارتېرىيە يۈرەكنىڭ ئوڭ قېرىنچىسىدىن ئوكسىگېنى يوق قاننى ئۆپكىگە توشۇيدۇ. ئۇ يۈرەك-ئۆپكە قان ئايلىنىش سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق بىر قىسمى.

يۈرەك سول قۇلىقى ( Left Auricle / 左心耳 )
بۇ يۈرەكنىڭ سول يۇقىرى يۈرەكچىسىگە ياندىشىپ تۇرىدىغان كىچىك خالتا شەكىللىك قۇرۇلما. ئۇ سول يۈرەكچىگە كىرگەن قاننىڭ بىر قىسمىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

يۈرەك قېپى ( Pericardium / 心包 )
بۇ يۈرەكنى ئوراپ تۇرغان قوش قەۋەتلىك خالتا بولۇپ، يۈرەكنى قوغداش ۋە ئۇنىڭ سۈركىلىشسىز ھەرىكەت قىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ. ئۇ يۈرەكنىڭ توغرا ئورنىدا تۇرۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

ئۆپكە ( Lung / 肺 )
ئۆپكە كۆكرەك بوشلۇقىغا جايلاشقان، نەپەسلىنىش سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق ئەزاسى. ئۇ كاربون تۆت ئوكسىدنى بەدەندىن چىقىرىپ تاشلاپ، ئوكسىگېننى قوبۇل قىلىپ قانغا يەتكۈزىدۇ.

يۈرەك ئۇچى ( Apex of Heart / 心尖 )
بۇ يۈرەكنىڭ ئەڭ تۆۋەنكى، سول تەرەپكە قاراپ يانتۇراق جايلاشقان ئۇچ قىسمى. ئۇ ئادەتتە سول 5-قوۋۇرغا ئارىلىقىغا توغرا كېلىدۇ.

يۈرەك سول قېرىنچىسى ( Left Ventricle / 左心室 )
بۇ يۈرەكنىڭ ئەڭ چوڭ ۋە ئەڭ كۈچلۈك خالتىسى بولۇپ، ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى پۈتۈن بەدەنگە پومپىلايدۇ. ئۇ بەدەننىڭ قان ئايلىنىش سىستېمىسىدىكى ئاساسلىق قىسمى.

يۈرەك ئوڭ قېرىنچىسى ( Right Ventricle / 右心室 )
بۇ يۈرەكنىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى خالتا بولۇپ، ئوكسىگېنى يوق قاننى ئۆپكە ئارتېرىيەسى ئارقىلىق ئۆپكىگە پومپىلايدۇ. ئۇ ئۆپكە قان ئايلىنىشىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى.

قالقان بەز ( Thyroid Gland / 甲状腺 )
بۇ بويۇنغا جايلاشقان ئىچكى ئاجراتما بېزى بولۇپ، بەدەننىڭ مېتابولىزىمىنى، ئۆسۈشنى ۋە تەرەققىياتىنى كونترول قىلىدىغان ھورمونلارنى ئاجرىتىپ چىقىرىدۇ.

دىئافراگما نېرۋىسى ( Phrenic Nerve / 膈神经 )
بۇ نېرۋا دىئافراگمىنى كونترول قىلىدۇ، دىئافراگما بولسا نەپەسلىنىش جەريانىدىكى ئاساسلىق مۇسكۇل. ئۇنىڭ توغرا ئىقتىدارى نەپەسلىنىشنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

باش بىلەك غولى ( Brachiocephalic Trunk / 头臂干 )
بۇ ئائورتا يايىدىن ئايرىلىپ چىققان تۇنجى چوڭ ئارتېرىيە بولۇپ، باش، بويۇن ۋە ئوڭ قولغا قان يەتكۈزىدۇ.

باش بىلەك ۋېناسى ( Brachiocephalic Vein / 头臂静脉 )
بۇ ۋېنا باش، بويۇن ۋە قوللاردىن كەلگەن ئوكسىگېنى يوق قاننى يۇقىرىقى كاۋاك ۋېناسىغا يەتكۈزىدۇ.

يۇقىرىقى كاۋاك ۋېناسى ( Superior Vena Cava / 上腔静脉 )
بۇ بەدەننىڭ يۇقىرى قىسمىدىن، يەنى باش، بويۇن ۋە قوللاردىن كەلگەن ئوكسىگېنى يوق قاننى يۈرەكنىڭ ئوڭ يۈرەكچىسىگە قايتۇرىدىغان چوڭ ۋېنا.

يۈرەك قېپى دىئافراگما ئارتېرىيەسى ( Pericardiacophrenic Artery / 心包膈动脉 )
بۇ ئارتېرىيە يۈرەك قېپى ۋە دىئافراگمىغا قان يەتكۈزۈپ بېرىدىغان كىچىك قان تومۇر.

ئائورتا يۇقىرىلىغۇچى قىسمى ( Ascending Aorta / 主动脉升部 )
بۇ يۈرەكنىڭ سول قېرىنچىسىدىن چىققان، ئائورتانىڭ باشلىنىش قىسمى. ئۇ ئوكسىگېنغا تويۇنغان قاننى ئائورتا يايىغا يەتكۈزىدۇ.

تاجىسىمان ئېرىقچە ( Coronary Sulcus / 冠状沟 )
بۇ يۈرەكنىڭ ئۈستۈنكى يۈرەكچىسى بىلەن تۆۋەنكى قېرىنچىسىنى ئايرىپ تۇرىدىغان ئېرىقچە بولۇپ، تاجىسىمان ئارتېرىيەلەر ۋە ۋېنىلار مۇشۇ ئېرىقچىدە جايلاشقان.

يۈرەك ئوڭ قۇلىقى ( Right Auricle / 右心耳 )
بۇ يۈرەكنىڭ ئوڭ يۇقىرى دالانچىسىگە ياندىشىپ تۇرىدىغان كىچىك خالتا شەكىللىك قۇرۇلما. ئۇ ئوڭ دالانچىگە كىرگەن قاننىڭ بىر قىسمىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

دىئافراگما ( Diaphragm / 膈 )
دىئافراگما كۆكرەك بوشلۇقى بىلەن قورساق بوشلۇقىنى ئايرىپ تۇرىدىغان تۈز مۇسكۇل. ئۇ نەپەسلىنىش جەريانىدا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.

ئومۇمىي مەزمۇن تونۇشتۇرۇش

يۈرەك، ئادەم بەدىنىدىكى ھاياتلىقنى ساقلاشتا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدىغان مۇھىم ئەزا. ئۇنىڭ ئورنى، تۈزۈلۈشى ۋە ئەتراپىدىكى باشقا ئەزالار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى تېببىي ساھەدىكى ئۆگىنىشنىڭ ئاساسىي قىسمىنى تەشكىل قىلىدۇ. بۇ رەسىم يۈرەكنىڭ كۆكرەك بوشلۇقىدىكى دەل ئورنىنى ۋە ئۇنىڭغا قوشنا قان تومۇر، نېرۋا ۋە باشقا ئورگانلارنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ.

• يۈرەكنىڭ ئاناتومىيىسى: يۈرەك كۆكرەك قىسمىنىڭ ئوتتۇرىسىغا، ئازراق سول تەرەپكە يانتۇ ھالەتتە جايلاشقان. ئۇنىڭ تۆت خالتىسى (ئىككى دالانچە، ئىككى قېرىنچە) بار بولۇپ، قاننى ئايلاندۇرۇش سىستېمىسىنىڭ ئاساسلىق پومپا ۋەزىپىسىنى بېجىرىدۇ. يۈرەك قېپى (Pericardium) يۈرەكنى قوغداش ۋە سۈركىلىشسىز ھەرىكەت قىلىشىنى تەمىنلەيدۇ.

• قان تومۇر سىستېمىسى: يۈرەكتىن چىققان ئاساسلىق قان تومۇرلار (ئائورتا يايى، ئۆپكە ئارتېرىيە غولى، باش بىلەك غولى) ۋە يۈرەككە قايتقان چوڭ ۋېنىلار (يۇقىرىقى كاۋاك ۋېناسى، بويۇن ئىچكى ۋېناسى، باش بىلەك ۋېناسى) بەدەننىڭ ھەر قايسى قىسىملىرىغا قان يەتكۈزۈش ۋە قاننى قايتۇرۇشتا ئىنتايىن مۇھىم.

• نېرۋا سىستېمىسى: ئاداشقان نېرۋا ۋە دىئافراگما نېرۋىسى يۈرەك سوقۇشى، نەپەسلىنىش قاتارلىق مۇھىم ئىقتىدارلارنى كونترول قىلىدۇ. بۇ نېرۋىلارنىڭ ئىقتىدارى نورمال بولمىغاندا، بەدەننىڭ ئاساسلىق فونكسىيەلىرىدە مەسىلە كېلىپ چىقىشى مۇمكىن.

• قوشنا ئەزالارنىڭ رولى: ئۆپكە نەپەسلىنىش جەريانىدا ئوكسىگېن ئالماشتۇرۇشنى تەمىنلىسە، قالقان بەز ھورمون ئاجرىتىش ئارقىلىق مېتابولىزىمنى كونترول قىلىدۇ. دىئافراگما بولسا نەپەسلىنىش مۇسكۇلى سۈپىتىدە ئۆپكىنىڭ كېڭىيىپ كىچىكلەشىنى باشقۇرىدۇ.

• كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى: بۇ قۇرۇلمىلارنى چۈشىنىش يۈرەك كېسەللىكلىرى، نەپەس يولى كېسەللىكلىرى ۋە باشقا ئىچكى ئەزا كېسەللىكلىرىنى دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم. مەسىلەن، يۈرەك كېسەللىكلىرىدە تاجىسىمان ئارتېرىيەلەرنىڭ (تاجىسىمان ئېرىقچىدە جايلاشقان) توسۇلۇپ قېلىشى كۆپ ئۇچرايدۇ.

بۇ ماقالە ئارقىلىق، يۈرەكنىڭ بەدەندىكى ئورنى ۋە ئۇنىڭ ئەتراپىدىكى مۇھىم ئەزالار ھەققىدە كەسپىي ھەم چۈشىنىشلىك بىلىمگە ئىگە بولدىڭىزمۇ؟ بۇ بىلىملەر تېببىي ساھەدىكىلەر ۋە ئومۇمىي خەلق ئۈچۈن ساغلاملىقنى چۈشىنىش ۋە قوغداشتا ئىنتايىن قىممەتلىك.