مۈرە بوغۇمى ئاناتومىيەلىك تۈزۈلۈشى ئالدى كۆرۈنۈشى

مۈرە بوغۇمى: ئىنسان تېنىدىكى ئەڭ جانلىق بوغۇملارنىڭ بىرى

مۈرە بوغۇمى (Shoulder Joint) ئىنسان تېنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ئەڭ جانلىق بوغۇملارنىڭ بىرى بولۇپ، قولىمىزنىڭ كەڭ دائىرىدە ھەرىكەتلىنىشىنى، يۇقىرىغا كۆتۈرۈشىنى، يانغا سوزۇلۇشىنى ۋە ئوخشىمىغان يۆنىلىشلەردە پىرقىرىشىنى تەمىنلەيدۇ. ئۇ يۈگۈرۈش، ئېغىرلىق كۆتۈرۈش، يۇقىرىغا يېتىش ۋە كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى نۇرغۇن ھەرىكەتلەر ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. مۈرە بوغۇمى ئۈچ ئاساسلىق سۆڭەكنىڭ ئۆز-ئارا باغلىنىشىدىن شەكىللەنگەن بولۇپ، بۇلار يۇقىرى بىلەك سۆڭىكى (Humerus)، تاغاق سۆڭىكى (Scapula) ۋە ئوقۇرەك سۆڭىكى (Clavicle) قاتارلىقلاردۇر.

مۈرە بوغۇمىنىڭ جانلىقلىقى بىلەن بىرگە، ئۇ يەنە تۈرلۈك زەخىملىنىشلەرگە دۇچار بولۇش ئېھتىماللىقى يۇقىرى بولغان رايون ھېسابلىنىدۇ. سەۋەبى، ئۇنىڭ تۈزۈلۈشى نۇرغۇنلىغان مۇسكۇللار، تارىمۇشلار ۋە بوغۇم خالتىسى تەرىپىدىن قوغدىلىدۇ، ئەمما مۇرەككەپ ھەرىكەت دائىرىسى تۈپەيلىدىن، ئارتۇقچە يۈك ياكى خاتا ھەرىكەتلەر ئاسانلا زەخىملىنىش پەيدا قىلىدۇ. بۇ ماقالىدە، مۈرە بوغۇمىنىڭ ئاساسلىق قۇرۇلمىلىرىنى، ھەر بىر قۇرۇلمىنىڭ فۇنكسىيەسىنى ۋە ئۇنىڭ ئومۇمىي ئەھمىيىتىنى تەپسىلىي چۈشەندۈرۈپ ئۆتىمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

مۈرە بوغۇمىنىڭ ئاساسلىق قۇرۇلما ئەزالىرى

مۈرە بوغۇمى ئالدى كۆرۈنۈشى (肩关节前面观 , Shoulder Joint Anterior View)
مۈرە بوغۇمى ئىنسان تېنىدىكى ئەڭ جانلىق توپ ۋە چاپان بوغۇمى (ball-and-socket joint) بولۇپ، ئاساسلىقى يۇقىرى بىلەك سۆڭىكىنىڭ بېشى بىلەن تاغاق سۆڭىكىنىڭ بوغۇم ئۆڭكۈچى ئوتتۇرىسىدا شەكىللىنىدۇ. ئۇنىڭ ئاساسلىق فۇنكسىيەسى قولنىڭ كەڭ دائىرىدە ئالدى-كەينى، يۇقىرى-تۆۋەن ۋە يان تەرەپلەرگە ھەرىكەتلىنىشىنى، شۇنداقلا قولنى ئۆز ئوقىدا ئايلاندۇرۇشنى تەمىنلەش. بۇ بوغۇم ھەرىكەتچانلىقى يۇقىرى بولغاچقا، ئۇنى مۇقىملاشتۇرۇش ئۈچۈن بىر قاتار تارىمۇشلار، مۇسكۇللار ۋە بوغۇم خالتىسى بىرلىكتە خىزمەت قىلىدۇ. مۈرە بوغۇمىنىڭ ساقلىقى كۈندىلىك تۇرمۇش ۋە تەنھەرىكەت پائالىيەتلىرى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

ئوقۇرەك سۆڭەك (锁骨 , Clavicle)
ئوقۇرەك سۆڭەك ئارقا مۈرە تەرەپتە تاغاق سۆڭىكى بىلەن، ئالدى تەرەپتە كۆكرەك سۆڭىكى بىلەن تۇتىشىدۇ. ئۇ مۈرە تۇتقۇسىنى كۆكرەك قىسمىغا تۇتاشتۇرىدىغان بىردىنبىر سۆڭەك بولۇپ، قولنى بەدەندىن يىراقلاشتۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.

تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك (喙突 , Coracoid Process)
تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك تاغاق سۆڭىكىنىڭ ئالدى تەرىپىدىن چىققان بىر سۆڭەك ئۆسۈكى بولۇپ، نۇرغۇنلىغان مۇسكۇللار ۋە تارىمۇشلارنىڭ يېپىشىش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ. ئۇ مۈرە بوغۇمىنى مۇقىملاشتۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.

تاغاق ئۈستى كۆندىلەڭ تارىمۇشى (肩胛上横韧带 , Superior Transverse Scapular Ligament)
بۇ تارىمۇش تاغاق سۆڭىكىنىڭ ئۈستۈنكى تەرىپىگە جايلاشقان بولۇپ، نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنىڭ ئۆتۈشىگە يول قويىدۇ. ئۇ تاغاق سۆڭىكىنىڭ ھەرىكىتىنى مۇقىملاشتۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.

تاغاق سۆڭىكى (肩胛骨 , Scapula)
تاغاق سۆڭىكى ئۈچبۇلۇڭ شەكىللىك ياپىلاق سۆڭەك بولۇپ، دۈمبىمىزنىڭ يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان. ئۇ يۇقىرى بىلەك سۆڭىكى ۋە ئوقۇرەك سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىپ، قولنىڭ ھەرىكەتچانلىقىنى تەمىنلەيدۇ.

تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك-ئوقۇرەك تارىمۇشى (喙锁韧带 , Coracoclavicular Ligament)
بۇ تارىمۇش تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك بىلەن ئوقۇرەك سۆڭىكىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ ئوقۇرەك-تاغاق بوغۇمىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشتا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ ۋە بوغۇمنىڭ يۇقىرىغا كۆتۈرۈلۈشىنى چەكلەيدۇ.

تاغاق-ئوقۇرەك بوغۇمى (肩锁关节 , Acromioclavicular Joint)
بۇ بوغۇم تاغاق سۆڭىكىنىڭ چوققىسى بىلەن ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ تاشقى ئۇچى ئوتتۇرىسىدا شەكىللىنىدۇ. ئۇ مۈرە تۇتقۇسىنىڭ ئومۇمىي ھەرىكىتىگە ياردەم بېرىدۇ.

تاغاق چوققىسى (肩峰 , Acromion)
تاغاق چوققىسى تاغاق سۆڭىكىنىڭ ئەڭ يۇقىرى قىسمىدىكى سۆڭەك ئۆسۈكى بولۇپ، ئوقۇرەك سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ يەنە بەزى مۇسكۇللارنىڭ يېپىشىش نۇقتىسى ھېسابلىنىدۇ.

تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك-تاغاق تارىمۇشى (喙肩韧带 , Coracoacromial Ligament)
بۇ تارىمۇش تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك بىلەن تاغاق چوققىسىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ يۇقىرى بىلەك سۆڭىكىنىڭ بېشىنى يۇقىرىغا بېسىم قىلىشتىن قوغداشقا ياردەم بېرىدۇ.

تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك-يۇقىرى بىلەك تارىمۇشى (喙肱韧带 , Coracohumeral Ligament)
بۇ تارىمۇش تۇمشۇقسىمان ئۆسۈك بىلەن يۇقىرى بىلەك سۆڭىكىنىڭ بېشىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ مۈرە بوغۇمىنىڭ ئالدى تەرىپىدىكى مۇقىملىقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

يۇقىرى بىلەك 2 باشلىق مۇسكۇلنىڭ ئۇزۇن بېشى (肱二头肌长头 , Long Head of Biceps Brachii)
يۇقىرى بىلەك 2 باشلىق مۇسكۇلنىڭ ئۇزۇن بېشى مۈرە بوغۇمى ئارقىلىق ئۆتۈپ، تاغاق سۆڭىكىگە چاپلىشىدۇ. ئۇ قولنى پۈكلەش ۋە ئاستىنقى قولنى ئۆرۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ، شۇنداقلا مۈرە بوغۇمىنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

يۇقىرى بىلەك سۆڭىكى (肱骨 , Humerus)
يۇقىرى بىلەك سۆڭىكى بىلەكنىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى بىر تال سۆڭەك بولۇپ، مۈرە بوغۇمى بىلەن تىرناق بوغۇمىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇنىڭ باش قىسمى مۈرە بوغۇمىنى ھاسىل قىلىدۇ.

بۇغۇم خالتىسى (关节囊 , Joint Capsule)
بۇغۇم خالتىسى مۈرە بوغۇمىنى ئوراپ تۇرىدىغان پىلاستىنكىغا ئوخشاش قۇرۇلما بولۇپ، بوغۇم سۇيۇقلۇقىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى ساقلاشقا ۋە سۈركىلىشنى ئازايتىشقا ياردەم بېرىدۇ.

مۈرە بوغۇمىنىڭ ئەھمىيىتى ۋە ساقلاش ئۇسۇللىرى

مۈرە بوغۇمى ئىنسان تېنىدىكى ئەڭ ھەرىكەتچان ۋە ئەڭ كۆپ ئىشلىتىلىدىغان بوغۇملارنىڭ بىرى بولغاچقا، ئۇنىڭ ساقلىقى ئىنتايىن مۇھىم. ئۇنىڭ مۇرەككەپ قۇرۇلمىسى قولنىڭ ئوخشىمىغان يۆنىلىشلەردە ئەركىن ھەرىكەتلىنىشىنى تەمىنلەيدۇ. بۇ ھەرىكەتچانلىق كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى پائالىيەتلەردىن تارتىپ، تەنھەرىكەت مۇسابىقىلىرىگىچە بولغان نۇرغۇن ئىشلار ئۈچۈن زۆرۈر. ئەمما بۇ ھەرىكەتچانلىق بىلەن بىرگە، مۈرە بوغۇمى يەنە زەخىملىنىشكە ئاسان ئۇچرايدۇ.

مۈرە بوغۇمىنىڭ زەخىملىنىشىنى ئەڭ تۆۋەن چەككە چۈشۈرۈش ئۈچۈن بىر قانچە مۇھىم نۇقتىلارغا دىققەت قىلىش كېرەك:

• چېنىقىشنى كۈچەيتىش : مۈرە بوغۇمىنى ئوراپ تۇرغان مۇسكۇللارنى كۈچەيتىش، ئالاھىدە «ئارقا ئايلىنىش مۇسكۇللىرى» (Rotator Cuff Muscles)نى مەشىق قىلدۇرۇش بوغۇمنىڭ مۇقىملىقىنى ئاشۇرىدۇ.
• سوزۇلۇش مەشىقلىرى : دائىملىق سوزۇلۇش مەشىقلىرى بوغۇمنىڭ ھەرىكەتچانلىق دائىرىسىنى ساقلاشقا ۋە مۇسكۇللارنىڭ ئېلاستىكىلىقىنى ئاشۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• خاتا ھەرىكەتلەردىن ساقلىنىش : ئېغىرلىق كۆتۈرگەندە ياكى باشقا تەنھەرىكەت پائالىيەتلىرى بىلەن شۇغۇللانغاندا توغرا تېخنىكىنى قوللىنىش ئىنتايىن مۇھىم. مەسىلەن، قولنى بىر تەرەپكە ئېغىر يۈك بىلەن چۆرۈۋېتىش ياكى تۇيۇقسىز، قاتتىق ھەرىكەتلەر مۈرە زەخىملىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
• تېمپېراتۇرىنى تەڭشەش : مەشىقتىن ئىلگىرى يېتەرلىك دەرىجىدە تېنىقىش ۋە مەشىقتىن كېيىن سوۋۇتۇش ھەرىكەتلىرىنى قىلىش مۇسكۇللارنىڭ ۋە بوغۇمنىڭ زەخىملىنىش خەۋپىنى ئازايتىدۇ.
• ياخشى ئورۇن ھالىتىنى ساقلاش : ئۇزۇن ۋاقىت خاتا ئورۇن ھالىتىدە ئولتۇرۇش ياكى تۇرۇش مۈرە مۇسكۇللىرىغا ئارتۇقچە بېسىم سېلىپ، ئاغرىق ۋە زەخىملىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
• بەدەن ئېغىرلىقنى تىزگىنلەش : بەدەندىكى ئارتۇقچە ئېغىرلىق بوغۇملارغا، جۈملىدىن مۈرە بوغۇمىغىمۇ ئارتۇقچە بېسىم سېلىپ، زەخىملىنىش خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ.

مۈرە بوغۇمى ئاغرىقى ياكى زەخىملىنىش ئەھۋاللىرى كۆرۈلگەندە، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ، كەسپىي داۋالاش ۋە مەسلىھەت ئېلىش ئىنتايىن مۇھىم. بالدۇر دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش ئۇزۇن مۇددەتلىك زىيانلارنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ياردەم بېرىدۇ.

ئاخىرىدا، مۈرە بوغۇمىنىڭ مۇرەككەپلىكى ۋە ئەھمىيىتىنى چۈشىنىش ئارقىلىق، ئۇنى قانداق قوغداش ۋە ساقلاش توغرىسىدا تېخىمۇ ياخشى قارار چىقىرالايمىز. ساغلام مۈرە بوغۇمى تېنىمىزنىڭ ئومۇمىي ساغلاملىقى ۋە ھەرىكەتچانلىقى ئۈچۈن ئاساس ھېسابلىنىدۇ.