ئوشۇق ۋە پۇتنىڭ رېنتىگېنى ياندىن كۆرۈنۈشى

ئوشۇق ۋە پۇت ئىنسانلارنىڭ تىك تۇرۇشى ۋە ھەرىكەتلىنىشىدىكى ئاساسلىق تىرەك بولۇپ، 26 دانە سۆڭەك، 30 دىن ئارتۇق بوغۇم ۋە يۈزدىن ئارتۇق مۇسكۇل، كىرپىك، نېرۋا ۋە قان تومۇرلىرىدىن تەركىب تاپقان ئىنتايىن مۇرەككەپ بىئولوگىيەلىك مېخانىزم ھېسابلىنىدۇ. ئۇلار بەدەن ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈپلا قالماي، يەنە يەر يۈزىدىن كەلگەن زەربىنى سۈمۈرۈپ، مېڭىش، يۈگۈرۈش ۋە سەكرەش قاتارلىق ھەرىكەتلەرنىڭ راۋان بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. پۇتنىڭ ساغلاملىقى پۈتۈن بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقى ۋە ھەرىكەت ئىقتىدارى ئۈچۈن ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە.

رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئوشۇق ۋە پۇت سۆڭەكلىرىدىكى سۇنۇش، بوغۇم ياللۇغى، سۆڭەك شەكلى ئۆزگىرىش ۋە باشقا كېسەللىكلەرگە دىئاگنوز قويۇشتىكى ئاساسلىق ۋاسىتە. بولۇپمۇ يان تەرەپتىن تارتىلغان رېنتىگېن سۈرىتى، ئوشۇق، پاشنا ۋە تاپان سۆڭەكلىرىنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتى، پۇت تېگى ئەگمىسىنىڭ ئېگىز-پەسلىكى ۋە بوغۇملارنىڭ ھالىتىنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرەلەيدۇ. بۇ ماقالە ئارقىلىق، ئوشۇق ۋە پۇتنىڭ يان تەرەپ رېنتىگېن كۆرۈنۈشىدىكى ھەر بىر مۇھىم ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىنى تونۇشتۇرۇپ، ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسى ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتىنى چوڭقۇرلايمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

ئوشۇق ۋە پۇتنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى

• ئوشۇق بوغۇمى (Ankle Joint, 踝关节)
  ئوشۇق بوغۇمى پاقالچاق، يان پاقالچاق ۋە ئوشۇق سۆڭىكىدىن تەركىب تاپقان بولۇپ، پۇتنىڭ يۇقىرى-تۆۋەن ھەرىكىتىنى (ئېگىلىش ۋە يېزىلىش) ئىشقا ئاشۇرىدىغان ھالقىلىق بوغۇم ھېسابلىنىدۇ. ئۇ بەدەن ئېغىرلىقىنى پۇتقا ئۆتكۈزۈپ بېرىدىغان كۆۋرۈك بولۇپ، ئۇنىڭ تۇراقچانلىقى ۋە جانلىقلىقى كۈندىلىك ھەرىكەت ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم. رېنتىگېن تەكشۈرۈشى ئارقىلىق ئوشۇق بوغۇمى سۇنۇقى، بوغۇم بوشلۇقىنىڭ تارىيىشى ۋە باشقا كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرىنى ئېنىق دىئاگنوز قىلغىلى بولىدۇ.
• 1-تاپان سۆڭىكى (First Metatarsal, 第一跖骨)
  بۇ پۇتنىڭ باش بارمىقىغا تۇتىشىدىغان ئەڭ توم ۋە كۈچلۈك تاپان سۆڭىكى بولۇپ، بەدەن ئېغىرلىقىنى كۆتۈرۈش ۋە ئالغا ئىلگىرىلەش كۈچىنى ھاسىل قىلىشتا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ. ئۇ پۇتنىڭ ئىچكى تەرەپ ئەگمىسىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى ھېسابلىنىدۇ.
• تاپان ئارقا سۆڭەك تاپان بوغۇمى (Tarsometatarsal Joint, 跗跖关节)
  بۇ بوغۇم تاپان ئارقا سۆڭەكلىرى (شىنىسىمان سۆڭەك ۋە كۇبىكسىمان سۆڭەك) بىلەن بەش دانە تاپان سۆڭىكىنىڭ ئاساسىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ پۇتنىڭ ئوتتۇرا قىسمىغا تۇراقلىقلىق ئاتا قىلىپ، ئېغىرلىقنى تاپان سۆڭەكلىرىگە تەكشى تەقسىملەشكە ياردەم بېرىدۇ.
• ئوتتۇرا شىنىسىمان سۆڭەك (Intermediate Cuneiform, 中间楔骨)
  ئۈچ شىنىسىمان سۆڭەكنىڭ ئوتتۇرىسىغا جايلاشقان بۇ سۆڭەك، ئىككىنچى تاپان سۆڭىكى بىلەن بوغۇم ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ پۇتنىڭ كۆلەڭگىسىمان ئەگمىسىنى (transverse arch) ساقلاشقا ياردەم بېرىپ، پۇتنىڭ ئوتتۇرا قىسمىنىڭ پۇختىلىقىنى ئاشۇرىدۇ.
• پۇت قىيىقسىمان سۆڭەك (Navicular Bone, 足舟骨)
  پۇتنىڭ ئىچكى تەرىپىگە جايلاشقان بۇ قىيىق شەكىللىك سۆڭەك، ئوشۇق سۆڭىكى بىلەن ئۈچ شىنىسىمان سۆڭەكنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ پۇتنىڭ ئىچكى ئۇزۇنىسىغا ئەگمىسىنىڭ (medial longitudinal arch) ئەڭ يۇقىرى نۇقتىسى بولۇپ، پۇتنىڭ ئېلاستىكىلىقىنى ساقلاشتا ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.
• ئوشۇق سۆڭىكى (Talus, 距骨)
  ئوشۇق سۆڭىكى پۇت بىلەن كىچىك تەرەت سۆڭەكلىرىنى تۇتاشتۇرىدىغان ئۆزگىچە سۆڭەك بولۇپ، ئۇنىڭغا ھېچقانداق مۇسكۇل چاپلانمايدۇ. ئۇ پۈتۈن بەدەننىڭ ئېغىرلىقىنى قوبۇل قىلىپ، پاشنا ۋە باشقا پۇت سۆڭەكلىرىگە تارقىتىدىغان مۇھىم تۈگۈن ھېسابلىنىدۇ.
• پاشنا سۆڭىكى (Calcaneus, 跟骨)
  ئادەتتە «تاپان سۆڭىكى» دەپ ئاتىلىدىغان بۇ سۆڭەك، پۇتتىكى ئەڭ چوڭ سۆڭەك بولۇپ، پۇتنىڭ ئارقا قىسمىنى شەكىللەندۈرىدۇ. ئۇ تىك تۇرغاندا ۋە ماڭغاندا بەدەن ئېغىرلىقىنى كۆتۈرىدىغان ئاساسلىق نۇقتا، شۇنداقلا ئاخىللېس كىرپىكىنىڭ چاپلىنىش ئورنى ھېسابلىنىدۇ.
• كۇبىكسىمان سۆڭەك (Cuboid Bone, 骰骨)
  پۇتنىڭ سىرتقى تەرىپىگە جايلاشقان بۇ كۇب شەكىللىك سۆڭەك، پاشنا سۆڭىكى بىلەن تۆتىنچى ۋە بەشىنچى تاپان سۆڭەكلىرىنى تۇتاشتۇرىدۇ. ئۇ پۇتنىڭ سىرتقى تەرەپ قۇرۇلمىسىنىڭ تۇراقلىقلىقىنى ساقلاش ۋە ھەرىكەتنى ماسلاشتۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• 5-تاپان سۆڭەك (Fifth Metatarsal, 第五跖骨)
  پۇتنىڭ چىقان بارمىقىغا تۇتىشىدىغان بۇ سۆڭەك، پۇتنىڭ سىرتقى تەرىپىنىڭ تۇراقلىقلىقىنى ساقلاش ۋە تەڭپۇڭلۇقنى كونترول قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ. ئۇنىڭ ئاساسى قىسمىغا مۇھىم مۇسكۇل ۋە كىرپىكلەر چاپلىنىدىغان بولغاچقا، دائىم زەخىملىنىدىغان ئورۇنلارنىڭ بىرى ھېسابلىنىدۇ.

ئوشۇق ۋە پۇت ساغلاملىقىنىڭ مۇھىملىقى

ئوشۇق ۋە پۇتنىڭ ساغلاملىقى كۈندىلىك تۇرمۇشىمىزنىڭ ھالقىلىق بىر قىسمى. ئۇلارنىڭ مۇرەككەپ قۇرۇلمىسى ھەر بىر قەدىمىمىزنىڭ ئوڭۇشلۇق بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ. ئەمما تەنتەربىيە زەخىملىنىشى، ئۇزۇن مۇددەت خاتا قىياپەتتە مېڭىش، نامۇۋاپىق ئاياغ كىيىش ۋە بەزى سىستېمىلىق كېسەللىكلەر (مەسىلەن، دىئابېت، بوغۇم ياللۇغى) ئوشۇق ۋە پۇتنىڭ ئىقتىدارىغا ئاسانلا تەسىر كۆرسىتىدۇ.

يان تەرەپتىن چېكىلگەن رېنتىگېن سۈرىتى كلىنىكىدا تۆۋەندىكىدەك ئەھۋاللارغا دىئاگنوز قويۇشتا ئىنتايىن مۇھىم:

• سۇنۇش (Fractures): ئوشۇق، پاشنا ۋە تاپان سۆڭەكلىرىنىڭ سۇنۇشى، بولۇپمۇ بېسىملىق سۇنۇش (stress fracture) ۋە ئورنىدىن سىيرىلىپ كەتكەن سۇنۇشلارنى ئېنىق كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
• پۇت تېگى ئەگمىسىنىڭ ئۆزگىرىشى (Arch Abnormalities): ياپىلاق تاپان (flatfoot) ياكى ئېگىز تاپان (high arch) قاتارلىق ئەگمە ئۆزگىرىشلىرىنى باھالاشقا ياردەم بېرىدۇ.
• بوغۇم ياللۇغى (Arthritis): بوغۇم بوشلۇقىنىڭ تارىيىشى، سۆڭەك ئۆسۈپ قېلىش ۋە بوغۇم ئەتراپىدىكى سۆڭەك ماددىسىنىڭ ئۆزگىرىشىنى كۆزىتىش ئارقىلىق، بوغۇم ياللۇغىنىڭ دەرىجىسىگە ھۆكۈم قىلغىلى بولىدۇ.
• چاتما سۆڭەك (Accessory Ossicles): بەزى كىشىلەردە تۇغما بولىدىغان قوشۇمچە كىچىك سۆڭەكلەرنىڭ بار-يوقلۇقىنى ۋە ئۇلارنىڭ ئاغرىق پەيدا قىلىش-قىلماسلىقىنى ئېنىقلاشقا ياردەم بېرىدۇ.

ئەگەر ئوشۇق ياكى پۇتىڭىزدا داۋاملىق ئاغرىق، ئىششىق، ھەرىكەتتە قىينىلىش ياكى شەكلى ئۆزگىرىش قاتارلىق ئەھۋاللار كۆرۈلسە، دەرھال دوختۇرغا مۇراجىئەت قىلىپ، زۆرۈر تەكشۈرۈشلەرنى ئېلىپ بېرىش تەۋسىيە قىلىنىدۇ. بالدۇر دىئاگنوز قويۇش ۋە توغرا داۋالاش ئارقىلىق، پۇتنىڭ فۇنكسىيەسىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈپ، كەلگۈسىدىكى تېخىمۇ ئېغىر ئاقىۋەتلەرنىڭ ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.