ئابسورپسىيىلىك سپېكترومېتىر ئۇسۇلى
Absorption spectrometry
吸收光谱法
ئابسورپسىيە سپېكتىر ئۇسۇلى سپېكتروفوتومېتىر ئۇسۇلى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئۇ بىر خىل ئانالىز تېخنىكىسى بولۇپ، ئۇ ئەۋرىشكىنىڭ ئالاھىدە دولقۇن ئۇزۇنلۇقى ئاستىدا سۈمۈرگەن يورۇقلۇق كۈچىنىشىنى ئۆلچەشنى ئاساس قىلىدۇ. بۇ خىل تېخنىكا خىمىيە ۋە ھاياتلىق ئىلمى ساھەسىدە، بولۇپمۇ كۆرگىلى بولىدىغان نۇر ۋە ئۇلترا بىنەپشە نۇر سپېكترى دائىرىسىدە كەڭ قوللىنىلىدۇ.
تۆۋەندىكىسى ئابسورپسىيە سپېكترى ئۇسۇلىنىڭ مۇھىم نۇقتىلىرى:
1. ئاساسىي پىرىنسىپى:يورۇقلۇق مەلۇم ماتېرىيالدىن ئۆتكەندە، ماتېرىيالدىكى ئاتوم ياكى مولېكۇلا يورۇقلۇق بىلەن ئۆزئارا تەسىر كۆرسىتىپ، يورۇقلۇقنىڭ سۈمۈرۈلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئەگەر فوتوننىڭ ئېنېرگىيەسى ماتېرىيالدىكى ئېلېكتىرون ترانزىتسىيەسىگە ئېھتىياجلىق بولغان ئېنېرگىيە بىلەن ماس كەلسە، ئۇ ھالدا ئېلېكتىرون بۇ فوتوننى سۈمۈرىدۇ، شۇنىڭ بىلەن سپېكتر جەھەتتە ئالاھىدە سۈمۈرۈش ئالاھىدىلىكى شەكىللىنىدۇ.
2. قوللىنىش دائىرىسى:ئابسورپسىيە سپېكتىر ئۇسۇلى ئېرىتمىدىكى خىمىيەلىك ماددىلارنىڭ قويۇقلۇقىنى مىقدارلىق ئانالىز قىلىشقا، شۇنداقلا مولېكۇلا قۇرۇلمىسى ۋە خىمىيەلىك رېئاكسىيە دىنامىكىسىنى تەتقىق قىلىشقا ئىشلىتىلىدۇ. ئۇ مۇھىتنى ئۆلچەپ تەكشۈرۈش، دورا ئانالىزى، بىئولوگىيە تەتقىقاتى ۋە باشقا نۇرغۇن ساھەلەردە مۇھىم قوللىنىلىدۇ.
3. تېخنىكا تۈرلىرى:تەتقىق قىلىدىغان سپېكتر دائىرىسى ۋە ئانالىز مەقسىتىگە ئاساسەن، ئابسورپسىيە سپېكتىر ئۇسۇلىنى ئوخشاش بولمىغان تېخنىكىلارغا ئايرىشقا بولىدۇ، مەسىلەن:ئۇلترا بىنەپشە نۇر – كۆرۈنىدىغان سپېكتروفوتومېتىر ئۇسۇلى ( UV – Vis )، ئاتوم ئابسورپسىيە سپېكتىر ئۇسۇلى ( AAS ) قاتارلىقلار.
4. ئانالىز جەريانى:ئابسورپسىيە سپېكترى ئانالىزى ئېلىپ بارغاندا، ئادەتتە بىر يورۇقلۇق مەنبەسى ئارقىلىق ئالاھىدە دولقۇن ئۇزۇنلۇقىدىكى نۇر تارقىتىلىدۇ، ئاندىن ئەۋرىشكە ئارقىلىق، ئەڭ ئاخىرىدا ئەۋرىشكىدىن ئۆتكەندىن كېيىنكى يورۇقلۇق كۈچىنىشى ئۆلچىنىدۇ. ئىپتىدائىي نۇرنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسى ۋە ئەۋرىشكىدىن ئۆتكەندىن كېيىنكى نۇرنىڭ كۈچلۈكلۈك دەرىجىسىنى سېلىشتۇرۇش ئارقىلىق، ئەۋرىشكىنىڭ ئالاھىدە دولقۇن ئۇزۇنلۇقىدىكى نۇرنى سۈمۈرۈش دەرىجىسىگە ئېرىشكىلى بولىدۇ.
5. ئۈسكۈنىلەرنىڭ تۈزۈلۈشى:ئابسورپسىيە سپېكتروسكوپى ئادەتتە يورۇقلۇق مەنبەسى، ئەۋرىشكە قاچىسى، يەككە رەڭلىك ئەسۋاب ( ئالاھىدە دولقۇن ئۇزۇنلۇقىدىكى نۇرنى تاللاشقا ئىشلىتىلىدۇ ) ۋە تەكشۈرۈش ئەسۋابى ( يورۇقلۇق كۈچىنىشىنى ئۆلچەشكە ئىشلىتىلىدۇ ) نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
6. سانلىق مەلۇماتنى چۈشەندۈرۈش:ئابسورپسىيە سپېكتر دىئاگراممىسىدىكى چوققا قىممەت ياكى جىلغا قىممىتى ئەۋرىشكىدىكى ئالاھىدە تەركىبنىڭ ئابسورپسىيە ئالاھىدىلىكىگە ماس كېلىدۇ، بۇ ئالاھىدىلىكلەر ئارقىلىق ئەۋرىشكىدىكى ئوخشاش بولمىغان تەركىبلەرنى پەرقلەندۈرگىلى ۋە مىقدارلىق ئانالىز قىلغىلى بولىدۇ.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، سۈمۈرۈش سپېكتىر ئۇسۇلى بىر خىل كۈچلۈك ئانالىز قورالى بولۇپ، ئۇ ماددىنىڭ نۇرنى سۈمۈرۈش ئالاھىدىلىكىدىن پايدىلىنىپ، ماددىنىڭ تەركىبى ۋە قۇرۇلمىسىغا مۇناسىۋەتلىك ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلەيدۇ. بۇ خىل ئۇسۇل ئارقىلىق، ئالىملار ۋە تەتقىقاتچىلار مولېكۇلا سەۋىيەسىدە ماددىنىڭ خاراكتېرى ۋە ھەرىكىتىنى چۈشىنەلەيدۇ.
تەييارلىغۇچى: ئابلەتجان مۇسا
