ئازوتنى مۇستەقىل تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيە
自生固氮菌
Free living nitrogen fixing bacteria
ئازوتنى مۇستەقىل تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيە ئاتموسفېرادىكى ئازوتنى مۇستەقىل تۇراقلاشتۇرالايدىغان مىكرو ئورگانىزملارنى كۆرسىتىدۇ، ئۇلار ئېكولوگىيەلىك سىستېمىدىكى ئازوتنىڭ ئايلىنىشىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
تۆۋەندىكىسى بىر قىسىم كۆپ ئۇچرايدىغان مۇستەقىل ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيىلەر:
1. ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيە ئۇرۇقدىشى ( Azotobacter ):بۇ خىل باكتېرىيە بولسا خىمىيىلىك ئۇسۇلدا چەتتىن ئوزۇقلىنىدىغان، ئوكسىگېنلىق ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى مىكرو ئورگانىزملاردۇر.
2. كلېبسيېللا باكتېرىيىسى ئۇرۇقدىشى ( Klebsiella ):بۇ باكتېرىيىلەر خىمىيىۋى ئېنېرگىيىلىك چەتتىن ئوزۇقلىنىدىغان، قوش خۇسۇسىيەتلىك ئوكسىگېنسىز ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى مىكرو ئورگانىزملاردۇر.
3. پاستېر موكىسىمان باكتېرىيىسى ( Clostridium pasteurianum ):بۇ بىر خىل خىمىيىۋى ئېنېرگىيىلىك چەتتىن ئوزۇقلىنىدىغان، مەخسۇس ئوكسىگېن خالىمايدىغان ئازوت تۇراقلاشتۇرغۇچى مىكرو ئورگانىزم.
4. تەسۋىسىمان كۆك باكتېرىيە ئۇرۇقدىشى ( Nostoc ):بۇ خىل كۆك باكتېرىيە نۇر ئارقىلىق ئۆزىنى ئوزۇقلاندۇرىدىغان، ئوكسىگېنلىق ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى مىكرو ئورگانىزملاردۇر.
5. قىزىل بۇرما باكتېرىيە ئۇرۇقدىشى ( Rhodospirillum ):بۇ باكتېرىيىلەر يورۇقلۇق ئېنېرگىيىسى ئارقىلىق چەتتىن ئوزۇقلىنىدىغان، قوشۇمچە ئوكسىگېن خالىمايدىغان ئازوت تۇراقلاشتۇرغۇچى مىكرو ئورگانىزملاردۇر.
6. رەڭ بەرگۈچى باكتېرىيە ئۇرۇقدىشى ( Chromatium ):بۇ خىل باكتېرىيە نۇر ئارقىلىق ئۆزىدىن ئوزۇقلىنىدىغان، مەخسۇس ئوكسىگېن خالىمايدىغان ئازوت تۇراقلاشتۇرغۇچى مىكرو ئورگانىزملاردۇر.
مۇستەقىل ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيە ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى ئېنزىم كومپلېكسى ھاسىل قىلىش ئارقىلىق ئاتموسفېرادىكى ئازوت گازىنى ئۆسۈملۈكلەر سۈمۈرۈپ پايدىلىنالايدىغان ئاممىياك ياكى باشقا شەكىلدىكى ئازوت بىرىكمىسىگە ئايلاندۇرىدۇ. بۇ جەريان ئازوتنى بىئولوگىيىلىك تۇراقلاشتۇرۇش دەپ ئاتىلىدۇ، ئۇ ئېكولوگىيىلىك سىستېمىدىكى ئازوتنىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاشتا ئىنتايىن مۇھىم. مۇستەقىل ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيە بىلەن بىللە ياشايدىغان ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيە ۋە بىرلىشىپ ياشايدىغان ئازوتنى تۇراقلاندۇرغۇچى باكتېرىيە ئوخشىمايدۇ، ئۇلار ئۆسۈملۈكلەر بىلەن ئالاھىدە بىللە ياشاش مۇناسىۋىتى شەكىللەندۈرمەيلا ئازوتنى تۇراقلاشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ.
ئومۇمەن ئېيتقاندا، ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى باكتېرىيەنى مۇستەقىل تەتقىق قىلىش يەر شارىدىكى ئازوتنىڭ ئايلىنىشىنى چۈشىنىش، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش كۈچىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ۋە ئىمكانىيەتلىك سىجىل بولغان بىئولوگىيىلىك ئوغۇتنى ئېچىش قاتارلىق جەھەتلەردە مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە. مولېكۇلا بىئولوگىيەسى ۋە بىرىكمە بىئولوگىيەنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، ئازوتنى تۇراقلاشتۇرغۇچى بۇ مىكرو ئورگانىزملار ئۈستىدىكى تەتقىقات ئۈزلۈكسىز چوڭقۇرلىشىپ، كەلگۈسىدە تېخىمۇ كۆپ ئىشلىتىلىش ئىستىقبالىغا ئىگە بولۇشى مۇمكىن.
