بالىلار پارالىچ كېسىلى ۋە ۋاكسىنا

بالىلار پارالىچ كېسىلى يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى دەپمۇ ئاتىلىدۇ، ئۇ يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان بىر خىل يۇقۇملۇق كېسەللىك. بۇ خىل ۋىرۇس ئاساسلىقى ئادەم بەدىنىنىڭ مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسىغا، بولۇپمۇ يىلىكنىڭ ئالدى مۈڭگۈز ھۈجەيرىسىگە تەسىر كۆرسىتىپ، مۇسكۇللارنىڭ ماغدۇرسىزلىنىشى، يىگىلىشى ۋە پالەچلىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

ئۇيغۇرچە: بالىلار پارالىچ كېسىلى
ئۇيغۇرچە باشقا ئاتىلىشلىرى: يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى, پولىئو, بالىلار پالىچى, بالىلار پارالىچى, ئومۇرتقا كۈلرەك ماددا ياللۇغى, پولىيو, بالىلار پارالىچ كېسىلى
ئىنگىلىزچە: poliomyelitis
خەنزۇچە: 脊髓灰质炎, 急性灰白髓炎
تۈركچە: çocuk felci

بالىلار پارالىچى، يۇقۇملىنىشچانلىقى يۇقىرى ۋە خەتەرلىك كېسەللىكلەرنىڭ بىرى ھېساپلىنىدۇ. 1957-يىلىدىن تارتىپ مەزكۈر كېسەللىكنىڭ ۋاكسىنىسىنى ئەملەش باشلانغاندىن كېيىن، پۈتۈن دۇنيا مىقياسىدا مەزكۈر كېسەللىك كۆرۈلۈش نىسبىتى 99% تۆۋەنلىگەن بولسىمۇ ئەمما ئافرىقا ۋە ئاسىيادىكى بەزى دۆلەتلەردە ھېلىھەم كۆپ كۆرۈلۈۋاتىدۇ.

بالىلار پارالىچى دىگەن قانداق كېسەللىك؟

بۇ كېسەللىكنىڭ باشقا بىرقانچە ئاتىلىشلىرى بار، مەسىلەن ئىنگىلىزچىدىن ئۇدۇللا ئېلىپ پولىئومىيەلىتىس، پولىئو، پولىيو دەپمۇ ئاتايدۇ ۋەيا بالىلار پالەچ كېسىلى دەپمۇ ئاتايدۇ. پولىئو poliovirüs ئىسىملىق ۋىرۇسىنىڭ ئادەم نېرۋا سىستېمىسىغا ھۇجۇم قىلىشىدىن بۇ كېسەللىك پەيدا بولىدۇ. قۇرامىغا يەتمىگەن ياش ئۆسمۈرلەر ئىچىدە 5 ياشتىن تۆۋەن بالىلاردا ئەڭ كۆپ كۆرۈلىدۇ.

دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ سانلىق مەلۇماتىغا ئاساسلانغاندا ، مەزكۈر كېسەللىككە يۇقۇملانغان ھەر 200 بىمارنىڭ بىرى مەڭگۈلۈك پالەچلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىكەن. قانداقلا بولمىسۇن ، 1988-يىلدىكى يەرشارى خاراكتېرلىك بالىلار پارالىچ كېسىلىنى تۈپتىن يوقىتىش تەشەببۇسىنىڭ تۈرتكىسىدە ، ئامېرىكا قىتئەسى ، ياۋروپا ، غەربىي تىنچ ئوكيان ۋە شەرقىي جەنۇبىي ئاسىيا قاتارلىق رايونلار بۇ كېسەلنى تۈپتىن يوقىتىلدى دىسەكمۇ بولىدۇ. ئەمما، ئافغانىستان ، پاكىستان ۋە نىگېرىيە قاتارلىق بىر قىسىم دۆلەتلەردە بالىلار پارالىچ كېسىلى ھېلىھەم كۆرۈلۈۋاتىدۇ.

بالىلار كېسەللىكلىرىنىڭ قانداق ئالامەتلىرى بار؟

مۆلچەرلىنىشىچە ، پولى ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغانلارنىڭ 95 ~ 99% ىدە ھېچقانداق كېسەللىك ئالامىتى يوق (كېسەللىك ئالامىتى يوق). بۇ ئەھۋال ئىككىلەمچى باكتېرىيە دەپ ئاتىلىدۇ. كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلمىسىمۇ ، بالىلار ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان كىشىلەر يەنىلا ۋىرۇسنى تارقىتىپ ، ئۇنى سەزمەيلا باشقىلارغا تارقىتالايدۇ. پالەچلىنىش پالەچ بولمىغان (پالەچ بولمىغان) كېسەللىك ئالامەتلىرىگە ئىگە بولىدۇ ياكى نېرۋا سىستېمىسىغا يەتكەندە پالەچلىنىش (پالەچلىنىش) ئالامەتلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

بالىلار پارالىچ كېسىلىنىڭ ئالامەتلىرى:

1. قىزىش، باش ئاغرىش، گال ئاغرىش قاتارلىق زۇكامغا ئوخشاش كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ.

2. مۇسكۇللار ماغدۇرسىزلىنىش ياكى پالەچ بولۇپ قېلىش ئادەتتە پۇتتىن باشلىنىپ، ئاندىن تەدرىجىي يۇقىرىغا يامرايدۇ.

3. نەپەس قىيىنلىشىش، يۇتۇش قىيىنلىشىش قاتارلىق ئېغىر كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ.

4. بەزى ئەھۋاللاردا مېڭە پەردە ياللۇغى، ئۆپكە ياللۇغى قاتارلىق ئەگەشمە كېسەللىكلەر پەيدا بولۇشى مۇمكىن.

سەۋەب

بالىلار پارالىچ كېسىلىنى يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خىل ۋىرۇس ئاساسلىقى گەندە ئېغىزى يولى ئارقىلىق تارقىلىدۇ، يەنى يېمەكلىك، سۇ ياكى ۋىرۇس بىلەن بۇلغانغان جىسىملار بىلەن ئۇچرىشىش ئارقىلىق يۇقۇملىنىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، چاچراندىلارنىڭ تارقىلىشىمۇ بىر خىل مۇمكىن بولغان تارقىلىش يولى.

 كۆپ ئۇچرايدىغان كىشىلەر توپى ۋە ياش گۇرۇپپىسى

بالىلار پارالىچ كېسىلى ئاساسلىقى بالىلارغا تەسىر كۆرسىتىدۇ، بولۇپمۇ بەش ياشتىن تۆۋەن بالىلارغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. ۋاكسىنا ئومۇملىشىشتىن بۇرۇن، بۇ خىل كېسەللىك دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا يۈز بەرگەن، لېكىن ھازىر ۋاكسىنا ئەملەش پىلانى يولغا قويۇلغاچقا، كېسەللىك سانى زور دەرىجىدە ئازايدى.

تەكشۈرۈش ۋە دىئاگنوز قويۇش ئۇسۇلى

بالىلار پارالىچ كېسىلىگە دىئاگنوز قويۇش ئادەتتە كېسەللىك تارىخى ۋە بەدەن تەكشۈرۈشنى ئاساس قىلىدۇ. دوختۇر قان سىنىقى، مېڭە سۇيۇقلۇقىنى تەكشۈرۈش ۋە نېرۋىنى ئېلېكتروفىزىئولوگىيەلىك تەكشۈرۈش ئارقىلىق دىئاگنوزنى بېكىتىشى مۇمكىن. بەزى ئەھۋاللاردا دوختۇر مۇسكۇلدىن تىرىك توقۇلما ئېلىپ تەكشۈرۈش ياكى تەسۋىر ئىلمى بويىچە تەكشۈرۈش ( مەسىلەن ،MRI ) ئارقىلىق كېسەللىك ئەھۋالىنى مۆلچەرلىشى مۇمكىن.

بالىلار پارالىچ كېسىلىنى تەكشۈرۈش ۋە دىئاگنوز قويۇش ئۇسۇلى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

1. نېرۋا سىستېمىسىنى تەكشۈرۈش:دوختۇر بىمارنىڭ نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئىقتىدارىنى، جۈملىدىن مۇسكۇل كۈچى، رېفلېكس ۋە سېزىم قاتارلىقلارنى تەكشۈرىدۇ.

2. قان تەكشۈرۈش:دوختۇر قان تەكشۈرۈش ئارقىلىق ۋىرۇستىن يۇقۇملانغان-يۇقۇملانمىغانلىقىنى بېكىتىدۇ.

3. مېڭە سۇيۇقلۇقىنى تەكشۈرۈش:دوختۇر مېڭە سۇيۇقلۇقىنى تەكشۈرۈش ئارقىلىق ۋىرۇستىن يۇقۇملانغان-يۇقۇملانمىغانلىقىنى بېكىتىشى مۇمكىن.

4. MRI تەسۋىر كۆچۈرۈش:MRI تەسۋىر كۆچۈرۈش دوختۇرلارنىڭ كېسەللىك ئۆزگىرىشىنىڭ ئورنى ۋە دەرىجىسىنى بېكىتىشىگە ياردەم بېرىدۇ.

داۋالاش ئۇسۇلى

ھازىر بالىلار پارالىچ كېسىلىنى داۋالايدىغان ئالاھىدە ئۈنۈملۈك دورا يوق. داۋالاش ئاساسلىقى قوللاش خاراكتېرلىك بولۇپ، فىزىكىلىق داۋالاش، سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مەشىقى، سۈمۈرۈش ماشىنىسى ئارقىلىق قوشۇمچە سۈمۈرۈش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بەزى ئەھۋاللاردا، ئوپېراتسىيە ئارقىلىق مۇسكۇللارنىڭ ماغدۇرسىزلىقى ياكى پالەچلىكتىن كېلىپ چىققان غەيرىيلىكنى تۈزىتىشكە توغرا كېلىدۇ.

بالىلار پارالىچ كېسىلىنى داۋالاش ئۇسۇلى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

1. قوللاش خاراكتېرلىك داۋالاش:بىمارنىڭ نەپەس يولىنىڭ راۋانلىقىنى ساقلاش، سۇ ئېلېكترولىتنىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

2. فىزىكىلىق داۋالاش:سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مەشىقى، ئۇۋۇلاش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، بۇ مۇسكۇللارنىڭ ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ياردەم بېرىدۇ.

3. دورا بىلەن داۋالاش:ۋىرۇسقا قارشى دورىلار، ئىممۇنىتېت شارچە ئاقسىلى قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، كېسەللىك ئالامەتلىرىنى يېنىكلىتىش ۋە كېسەللىك ئەھۋالىنى كونترول قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.

ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلى

بالىلار پارالىچ كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنىڭ ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇلى يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋاكسىنىسىنى ئەملەش. دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ تەۋسىيەسىگە ئاساسلانغاندا، بوۋاقلار تۇغۇلۇپ ئالتە ھەپتە ئىچىدە بىرىنچى ۋاكسىنىنى ئەملىتىشى، ئاندىن ئىككى ئايلىق ۋە تۆت ئايلىق بولغاندا ئايرىم ئايرىم ئىككىنچى ۋە ئۈچىنچى ۋاكسىنىنى ئەملىتىشى كېرەك ئىكەن. ئۇنىڭدىن باشقا، ياخشى بولغان شەخسىي تازىلىق ئادىتىنى ساقلاش ( مەسىلەن، قولنى پات – پات يۇيۇش ) مۇ يۇقۇملىنىش خەۋپىنى تۆۋەنلىتىدۇ.

بالىلار پارالىچ كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇللىرى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

1. ۋاكسىنا ئەملەش:يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋاكسىنىسىنى ئەملىگەندە بۇ كېسەلنىڭ يۈز بېرىشىنىڭ ئۈنۈملۈك ئالدىنى ئالغىلى بولىدۇ.

2. شەخسىي تازىلىقنى ياخشى قىلىش:ياخشى بولغان شەخسىي تازىلىق ئادىتىنى ساقلاش، مەسىلەن، قولنى پات – پات يۇيۇش، بۇلغىمىلار بىلەن ئۇچرىشىشتىن ساقلىنىش قاتارلىقلار.

3. مۇھىت تازىلىقىنى كۈچەيتىش:مۇھىت تازىلىقىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ۋىرۇسنىڭ تارقىلىش پۇرسىتىنى ئازايتىش كېرەك.

بالىلار پارالىچ كېسىلى بىلەن ۋاكسىنىنىڭ مۇناسىۋىتى ئىنتايىن زىچ. نۆۋەتتە، يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى ۋاكسىنىسى بالىلار پارالىچ كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى.

ۋاكسىنا رولى

يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى ۋاكسىنىسى ئادەم بەدىنىنى غىدىقلاپ ئىممۇنىتېت رېئاكسىيەسى پەيدا قىلىپ، بەدەننى ۋىرۇسنىڭ ھۇجۇمىغا تاقابىل تۇرۇش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىدۇ. ئەگەر بىر ئادەم يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى ۋاكسىنىسىنى ئەملىسە، ئۇنىڭ ئىممۇنىتېت سىستېمىسى ئانتىتېلا ھاسىل قىلىپ ۋىرۇسقا ھۇجۇم قىلىدۇ ھەمدە كەلگۈسىدە بۇ خىل ۋىرۇس بىلەن يەنە بىر قېتىم ئۇچراشقاندا تېز ھەم ئۈنۈملۈك تاقابىل تۇرالايدۇ.

ۋاكسىنا ئۈنۈمى

دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ سانلىق مەلۇماتىغا ئاساسلانغاندا، يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى ۋاكسىنىسىنىڭ ئۈنۈملۈكلۈكى %99 تىن ئاشىدىكەن. بۇ، ئەگەر بىر بالا توغرا بولغان ۋاكسىنا ئەملەش پىلانى بويىچە يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى ۋاكسىنىسىنى ئەملەتسە، ئۇنىڭ بالىلار پارالىچ كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش خەۋپىنىڭ زور دەرىجىدە تۆۋەنلەيدىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ.

بۇنىڭدىن باشقا، يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ۋىرۇسى ۋاكسىنىسىنىڭ بىخەتەرلىكى يۇقىرى، ئەكس تەسىرى ئاز بولۇشتەك ئارتۇقچىلىقى بار. شۇڭا، نۇرغۇن دۆلەتلەر ئۇنى ئادەتتىكى بالىلار ۋاكسىنىسىنىڭ بىرى قاتارىغا كىرگۈزۈپ، بالىلارنى بالىلار پارالىچ كېسىلىنىڭ زىيىنىدىن قوغدايدۇ.