چاۋا ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

قورساق بوشلۇقىدىكى قوغدىغۇچى — چاۋىنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسى

قورساق بوشلۇقى ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ چوڭ بوشلۇق بولۇپ، ئۇنىڭدا ھەزىم قىلىش، سۈمۈرۈش، ئاجرىتىپ چىقىرىش ۋە مېتابولىزم قاتارلىق ھاياتلىق ھەرىكەتلىرىنى ئۆتەيدىغان نۇرغۇن مۇھىم ئەزالار بار. بۇ ئەزالارنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنى قوغداش ۋە ئۇلارنىڭ ئۆزئارا مۇناسىۋىتىنى ماسلاشتۇرۇشتا، قورساق پەردىسى ۋە ئۇنىڭدىن ھاسىل بولغان ئالاھىدە قۇرۇلما — چاۋا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدۇ. چاۋا پەقەت ياغ توقۇلمىسى يىغىلغان جاي بولۇپلا قالماستىن، بەلكى يەنە ئىممۇنىتېت فۇنكسىيەسىگە ئىگە مۇھىم قۇرۇلما ھېسابلىنىدۇ. چاۋا بەزى يەرلەردە يەنە قورساق پەردىسى ، قورساق تورى دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

چاۋا قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى ئوراپ، ئۇلارنى مۇقىملاشتۇرۇپ ۋە قوغداپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭدا مول قان تومۇر، لىمفا تومۇرلىرى ۋە نېرۋىلار بار بولۇپ، «قورساق بوشلۇقىدىكى ساقچى» دەپ تەرىپلىنىدۇ. چۈنكى قورساق بوشلۇقىدا ياللۇغلىنىش ياكى زەخىملىنىش يۈز بەرگەندە، چاۋا دەرھال شۇ جايغا يۆتكىلىپ، ياللۇغنىڭ تارقىلىشىنى چەكلەيدۇ ۋە زەخىملەنگەن توقۇلمىلارنى رېمونت قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ. بۇ ماقالىدە، چاۋا ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك قورساق بوشلۇقى ئەزالىرىنىڭ ئاناتومىيىلىك ئورنى ۋە فۇنكسىيەسى رەسىمگە بىرلەشتۈرۈلۈپ تەپسىلىي تونۇشتۇرۇلىدۇ.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

چاۋا
(Omentum, 网膜)

چاۋا قورساق پەردىسىنىڭ ئىككى قەۋىتى بىرلىشىپ ھاسىل قىلغان، قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان پەردىسىمان قۇرۇلما. ئۇ ئاساسلىقى چوڭ چاۋا ۋە كىچىك چاۋا دەپ ئىككىگە بۆلۈنىدۇ. چوڭ چاۋا ئاشقازاننىڭ چوڭ ئەگمىسىدىن باشلىنىپ، قورساق بوشلۇقىنىڭ ئالدىدا فارتۇكقا ئوخشاش تۆۋەنگە ساڭگىلاپ تۇرىدۇ ھەمدە ياغ زاپاس ساقلاش، ئىممۇنىتېت ئىنكاسىغا قاتنىشىش ۋە ئەزالارنى قوغداش قاتارلىق مۇھىم فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ. كىچىك چاۋا بولسا جىگەر بىلەن ئاشقازاننىڭ كىچىك ئەگمىسى ۋە ئون ئىككى بارماق ئۈچەينى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ.

• جىگەر سول قانىتى (Left Lobe of Liver, 肝左叶): جىگەرنىڭ ئىككى چوڭ قىسمىنىڭ بىرى بولۇپ، ئورغاقسىمان تارىمۇشنىڭ سول تەرىپىگە جايلاشقان. ئۇ ئۆت سۇيۇقلۇقى ئىشلەپچىقىرىش، مېتابولىزمنى تەڭشەش ۋە زەھەرلىك ماددىلارنى پارچىلاش قاتارلىق فۇنكسىيەلەرگە قاتنىشىدۇ.
• جىگەر ئاشقازان تارىمۇش (Hepatogastric Ligament, 肝胃韧带): بۇ كىچىك چاۋىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، جىگەر بىلەن ئاشقازاننىڭ كىچىك ئەگمىسىنى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئىچىدە ئاشقازاننى قان بىلەن تەمىنلەيدىغان مۇھىم قان تومۇرلار بار.
• سول ئۈچ بۇلۇڭ تارىمۇش (Left Triangular Ligament, 左三角韧带): بۇ تارىمۇش جىگەرنىڭ سول قانىتىنى دىئافراگمىغا بېكىتىپ تۇرىدۇ. ئۇ جىگەرنىڭ ئورنىنى مۇقىملاشتۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.
• دىئافراگما (Diaphragm, 膈): كۆكرەك بوشلۇقى بىلەن قورساق بوشلۇقىنى ئايرىپ تۇرىدىغان گۈمبەز شەكىللىك مۇسكۇل. ئۇ نەپەسلىنىشتىكى ئاساسلىق مۇسكۇل بولۇپ، قىسقارغاندا كۆكرەك بوشلۇقىنى كېڭەيتىپ، ئۆپكىنىڭ كېڭىيىشىگە ياردەم بېرىدۇ.
• ئاشقازان تۈۋى (Fundus of Stomach, 胃底): ئاشقازاننىڭ قىزىلئۆڭگەچ كىرىش ئېغىزىنىڭ ئۈستىدىكى گۈمبەزسىمان قىسمى. ئۇ ئاساسلىقى ھەزىم قىلىش جەريانىدا ھاسىل بولغان گازلارنى يىغىش ۋە ساقلاش رولىنى ئوينايدۇ.
• تال (Spleen, 脾): قورساق بوشلۇقىنىڭ سول يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان لىمفا ئەزاسى. ئۇ قېرىغان قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنى تازىلاش، قان زاپاس ساقلاش ۋە ئىممۇنىتېت ئىنكاسىغا قاتنىشىش قاتارلىق فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ.
• ئاشقازان كىچىك ئەگمىسى (Lesser Curvature of the Stomach, 胃小弯): ئاشقازاننىڭ ئوڭ تەرىپىدىكى قىسقا، ئىچىگە ئولتۇرغان گىرۋىكى. كىچىك چاۋا مۇشۇ جايغا تۇتىشىدۇ.
• دىئافراگما بوغماق ئۈچەي تارىمۇش (Phrenicocolic Ligament, 膈结肠韧带): بۇ قورساق پەردىسى قاتلىمى بولۇپ، تالنىڭ سول ئەگمىسىنى دىئافراگمىغا تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئۇ تالنى تىرەپ تۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• ئاشقازان چوڭ ئەگمىسى (Greater Curvature of the Stomach, 胃大弯): ئاشقازاننىڭ سول تەرىپىدىكى ئۇزۇن، تېشىغا چىققان گىرۋىكى. چوڭ چاۋا مۇشۇ جايدىن باشلىنىدۇ.
• چوڭ چاۋا (Greater Omentum, 大网膜): قورساق بوشلۇقىدا فارتۇكقا ئوخشاش ساڭگىلاپ تۇرىدىغان چوڭ پەردە. ئۇ ياغ زاپاس ساقلاش، ياللۇغلىنىشنى چەكلەش ۋە قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنى قوغداش قاتارلىق كۆپ خىل فۇنكسىيەگە ئىگە.
• دوۋساق (Urinary Bladder, 膀胱): داس بوشلۇقىغا جايلاشقان، سۈيدۈكنى ۋاقىتلىق ساقلايدىغان مۇسكۇللۇق ئەزا. ئۇنىڭ سىغىمى كېڭىيىشچان بولۇپ، مەلۇم مىقداردا سۈيدۈك يىغىلغاندا، سىيىش ھېسسىياتىنى پەيدا قىلىدۇ.
• كىچىك ئۈچەي (Small Intestine, 小肠): ئاشقازان بىلەن چوڭ ئۈچەي ئارىسىغا جايلاشقان ھەزىم قىلىش يولىنىڭ بىر قىسمى. ئۇ ئوزۇقلۇق ماددىلارنى ھەزىم قىلىش ۋە سۈمۈرۈشتىكى ئاساسلىق ئورۇن ھېسابلىنىدۇ.
• قارغۇ ئۈچەي (Cecum, 盲肠): چوڭ ئۈچەينىڭ باشلىنىش قىسمى بولۇپ، خالتىسىمان كېلىدۇ. كىچىك ئۈچەي بىلەن چوڭ ئۈچەي مۇشۇ جايدا تۇتىشىدۇ، ئۇنىڭغا سوقۇر ئۈچەي ئۇلىنىپ تۇرىدۇ.
• يۇقىرىلىغۇچى بوغماق ئۈچەي (Ascending Colon, 升结肠): چوڭ ئۈچەينىڭ قارغۇ ئۈچەيدىن يۇقىرىغا قاراپ جىگەرنىڭ ئاستىغىچە سوزۇلغان قىسمى. ئۇنىڭ ئاساسلىق رولى سۇ ۋە ئېلېكترولىتلارنى سۈمۈرۈپ، تەرەتنى شەكىللەندۈرۈش.
• ئاشقازان چاۋا ئوڭ ئارتېرىيىسى (Right Gastro-omental Artery, 胃网膜右动脉): بۇ قان تومۇر ئاشقازاننىڭ چوڭ ئەگمىسى ۋە چوڭ چاۋىنى قان بىلەن تەمىنلەيدۇ. ئۇ ئاشقازان-ئون ئىككى بارماق ئۈچەي ئارتېرىيەسىدىن تارمىقىلىپ چىقىدۇ.
• ئون ئىككى بارماق ئۈچەي يۇقىرىقى قىسمى (Superior Part of Duodenum, 十二指肠上部): كىچىك ئۈچەينىڭ ئەڭ باشلىنىش قىسمى بولۇپ، ئاشقازانغا تۇتىشىدۇ. ئاشقازاندىن كەلگەن يېمەكلىك خىلىتى مۇشۇ جايدا ئۆت سۇيۇقلۇقى ۋە ئاشقازان ئاستى بېزى سۇيۇقلۇقى بىلەن ئارىلىشىدۇ.
• جىگەر ئون ئىككى بارماق ئۈچەي تارىمۇش (Hepatoduodenal Ligament, 肝十二指肠韧带): بۇ كىچىك چاۋىنىڭ يەنە بىر قىسمى بولۇپ، جىگەر بىلەن ئون ئىككى بارماق ئۈچەينى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدۇ. ئۇنىڭ ئىچىدە جىگەرگە كىرىدىغان-چىقىدىغان ئىنتايىن مۇھىم قۇرۇلمىلار، يەنى جىگەر ئارتېرىيەسى، دەرۋازا ۋېناسى ۋە ئومۇمىي ئۆت يولى بار.
• جىگەر ئوڭ قانىتى (Right Lobe of Liver, 肝右叶): جىگەرنىڭ ئەڭ چوڭ قىسمى بولۇپ، قورساق بوشلۇقىنىڭ ئوڭ يۇقىرى قىسمىغا جايلاشقان. ئۇ جىگەرنىڭ كۆپ قىسىم فۇنكسىيەلىرىنى ئۆتەيدۇ.
• ئۆت خالتىسى (Gallbladder, 胆囊): جىگەرنىڭ ئاستىغا چاپلىشىپ تۇرىدىغان، ئامۇت شەكىللىك كىچىك ئەزا. ئۇ جىگەر ئىشلەپچىقارغان ئۆت سۇيۇقلۇقىنى ساقلايدۇ ۋە قويۇلدۇرىدۇ ھەمدە ياغلىق يېمەكلىكلەرنى ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.
• جىگەر يۇمىلاق تارىمۇش (Round Ligament of the Liver, 肝圆韧带): بۇ تۆرەلمە دەۋرىدىكى كىندىك ۋېناسىنىڭ قالدۇقى بولۇپ، جىگەرنى قورساقنىڭ ئالدىنقى تېمىغا تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان ئورغاقسىمان تارىمۇشنىڭ تۆۋەنكى گىرۋىكىگە جايلاشقان.

ئومۇمىي خۇلاسە ۋە كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

چاۋا قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالارنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنى قوغداشتا كەم بولسا بولمايدىغان قۇرۇلما. ئۇنىڭ مول قان تومۇرلىرى ۋە لىمفا توقۇلمىلىرى ئۇنى قورساق بوشلۇقىدىكى ئىممۇنىتېت مۇداپىئە سىستېمىسىنىڭ مۇھىم بىر قىسمىغا ئايلاندۇرغان. ياللۇغلىنىش يۈز بەرگەندە، ئۇ ياللۇغلانغان ئورۇننى ئوراپ، ياللۇغنىڭ تارقىلىشىنى توسىدۇ ۋە يەرلىك قان ئايلىنىشنى ياخشىلاپ، رېمونت قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.

بىراق، چاۋىنىڭ بۇ ئالاھىدىلىكى بەزىدە كېسەللىكلەرنىڭ تارقىلىشىغا سەۋەب بولۇپ قېلىشىمۇ مۇمكىن. مەسىلەن، قورساق بوشلۇقىدىكى راك ھۈجەيرىلىرى (مەسىلەن، تۇخۇمدان راكى، ئاشقازان راكى) ئاسانلا چاۋىغا يۆتكىلىپ، ئۇنىڭدا يىلتىز تارتىپ كۆپىيىدۇ. شۇڭلاشقا، كلىنىكىدا قورساق بوشلۇقىدىكى راكلارنى ئوپېراتسىيە قىلغاندا، چاۋىنى بىرلىكتە كېسىپ ئېلىۋېتىش كۆپ ئۇچرايدۇ.

چاۋىنىڭ يەنە بىر مۇھىم كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى ئۇنىڭ قايتا ھاسىل بولۇش ۋە توقۇلما رېمونت قىلىش ئىقتىدارىدۇر.

• توقۇلما كۆچۈرۈش: ئوپېراتسىيەدە، قان تەمىناتى ياخشى بولمىغان ياكى زەخىملەنگەن توقۇلمىلارنى رېمونت قىلىش ئۈچۈن، چاۋىدىن بىر قىسىم كېسىپ ئېلىنىپ، شۇ جايغا يۆتكىلىپ تىكىلىدۇ. چاۋىنىڭ مول قان تومۇرلىرى يېڭى قان تومۇرلارنىڭ شەكىللىنىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، توقۇلمىلارنىڭ ساقىيىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
• ياللۇغنى كونترول قىلىش: ئۈچەي يېرىلىش ياكى باشقا يۇقۇملىنىشلار يۈز بەرگەندە، چاۋا دەرھال شۇ جاينى ئوراپ، يىرىڭلىق ئىششىقنىڭ پۈتۈن قورساق بوشلۇقىغا تاراپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ.

قورساق بوشلۇقى ئەزالىرىنىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاش ئۈچۈن، ساغلام تۇرمۇش ئادىتىنى يېتىلدۈرۈش ئىنتايىن مۇھىم. تەڭپۇڭ ئوزۇقلىنىش، مۇنتىزىم چېنىقىش، تاماكا چېكىش ۋە ھاراق ئىچىشتىن ساقلىنىش، روھىي بېسىمنى ئازايتىش قاتارلىقلار ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ نورمال فۇنكسىيەسىنى ساقلاپ، ھەر خىل كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا ياردەم بېرىدۇ. قورساقتا دائىم ئىسسىش، ئاغرىش ياكى باشقا غەلىتە ئەھۋاللار كۆرۈلسە، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ، تەكشۈرتۈش زۆرۈر.