چىشنى قۇرت يېيىش بىر خىل كۆپ ئۇچرايدىغان ئېغىز بوشلۇقى كېسەللىكى بولۇپ، چىشنى قۇرت يېيىش دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇ چىش يۈزىدىكى باكتېرىيەلەرنىڭ يېمەكلىك قالدۇقلىرىنى پارچىلىغاندا كىسلاتالىق ماددا ھاسىل قىلىپ، چىش يۈزىدىكى مىنېرال ماددىلارنىڭ ئېرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشىدىن شەكىللەنگەن.
ئۇيغۇرچە: چىشنى قۇرۇت يىيىش، چىش چىرىش
ئىنگىلىزچە: caries
خەنزۇچە: 龋齿
تۈركچە: çürük diş
ئەگەر ۋاقتىدا داۋالانمىسا، چىرىگەن چىش تەدرىجىي چوڭقۇرلىشىدۇ ھەم چىش يىلىكى ۋە چىش يىلتىزى قىسمىغىچە كېڭىيىپ، ئاغرىق ۋە باشقا ئەگەشمە كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
غەرب تېبابىتى نۇقتىسىدىن قارىغاندا، چىشنى قۇرت يېيىشنىڭ سەۋەبى تۆۋەندىكى بىر قانچە جەھەتتە بولۇشى مۇمكىن:
1. باكتېرىيىلىك يۇقۇملىنىش ئېغىز بوشلۇقىدىكى باكتېرىيەلەر چىشنى قۇرت يېيىشتىكى ئاساسلىق سەۋەبلەرنىڭ بىرى. يېمەكلىك قالدۇقلىرى ئېغىز بوشلۇقىدا تۇرۇپ قالغاندا، باكتېرىيەلەر ئۇلاردىن پايدىلىنىپ كىسلاتالىق ماددا ھاسىل قىلىدۇ، بۇ كىسلاتالىق ماددىلار چىش يۈزىدىكى مىنېرال ماددىلارنى چىرىتىپ، ئاخىرىدا چىشنى قۇرت يېيىشنىڭ شەكىللىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
2. يېمەك ئىچمەك ئادىتى يۇقىرى قەنتلىك، يۇقىرى كاربون سۇ بىرىكمىلىك يېمەكلىكلەر باكتېرىيەلەر تەرىپىدىن ئاسانلا كىسلاتالىق ماددىلارغا پارچىلىنىپ، چىشنى قۇرت يېيىشنىڭ شەكىللىنىشىنى تېزلىتىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا كالتسىي ۋە ۋىتامىن D قاتارلىق ئوزۇقلۇق ماددىلارنىڭ كەمچىل بولۇشىمۇ چىشنىڭ ساغلاملىقىغا تەسىر يەتكۈزىدۇ.
3. ئېغىز بوشلۇقى تازىلىقى ياخشى بولماسلىق قەرەلسىز چىش چوتكىلاش، چىش يىپى ئىشلىتىش ۋە ئېغىز چايقاش قاتارلىق تازىلاش تەدبىرلىرى يېتەرلىك بولمىسا، ئېغىز بوشلۇقىدىكى باكتېرىيەلەرنىڭ سانى كۆپىيىپ، چىشنى قۇرت يېيىش خەۋپىنى ئاشۇرۇۋېتىدۇ.
چىرىگەن چىشنى داۋالاش چىرىگەن چىش توقۇلمىلىرىنى تازىلاش، تولدۇرما ماتېرىياللار ئارقىلىق چىشنىڭ كەمتۈكلۈكىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق ئۇسۇللارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. چىش چىرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇللىرى قەرەللىك چىش چوتكىلاش، چىش يىپى ئىشلىتىش ۋە ئېغىز چايقاش قاتارلىق تازىلاش تەدبىرلىرىنى قوللىنىش، يۇقىرى قەنتلىك، يۇقىرى كاربون سۇ بىرىكمىلىك يېمەكلىكلەرنى قوبۇل قىلىشنى ئازايتىش، تەركىبىدە كالتسىي ۋە ۋىتامىن مول بولغان D يېمەكلىكلىرىنى قوبۇل قىلىشنى كۆپەيتىش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
