قاتما ( تېتانۇس ) كېسىلى ۋە ۋاكسىنىسى

قاتما (تېتانۇس) دېگەن نېمە؟ ئۇنىڭ ئالامەتلىرى، سەۋەبلىرى ۋە ۋاكسىنىسى

قاتما ( Tetanus )، يەنە «ئېڭەك قېتىشىش، قېتىشىپ قېلىش» كېسىلى دەپمۇ ئاتىلىدىغان بولۇپ، نېرۋا سىستېمىسىغا تەسىر قىلىدىغان ئېغىر، ئەمما ئالدىنى ئالغىلى بولىدىغان كېسەللىكتۇر. بۇ كېسەللىكنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغىنى قاتما كېسىلى تاياقچە باكتىرىيىسى ( Clostridium tetani ) دەپ ئاتىلىدىغان باكتېرىيە بولۇپ، بۇ باكتېرىيە تۇپراق، توپا-چاڭ ۋە ھايۋانات تېزەكلىرىدە كۆپ ئۇچرايدۇ. جاراھەت ئارقىلىق بەدەنگە كىرگەندە، ئۇ ئېغىر مۇسكۇل تارتىشىشلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. خوش خەۋەر شۇكى، بىخەتەر ۋە ئۈنۈملۈك ۋاكسىنا ئارقىلىق قاتما كېسەللىكىدىن پۈتۈنلەي ساقلانغىلى بولىدۇ.

قاتما كېسەللىكى دېگەن نېمە؟

قاتما كېسەللىكى Clostridium tetani باكتېرىيەسى ئىشلەپچىقارغان كۈچلۈك زەھەرلىك ماددا  تەرىپىدىن كېلىپ چىقىدۇ. بۇ باكتېرىيەنىڭ ئۇرۇقلىرى (سپورلىرى) تەبىئەتنىڭ ھەممە يەردە مەۋجۇت بولۇپ، ئادەتتە تېرە ئۈستىدە زىيانسىز ھالەتتە ياشايدۇ. ئەمما، تېرىدە چوڭقۇر يارا، كېسىلگەن ياكى تېشىلگەن جاراھەت پەيدا بولغاندا، بۇ سپورلار بەدەننىڭ ئىچىگە كىرىپ، ئوكسىگېن كەمچىل مۇھىتتا ئاكتىپلىنىپ كۆپىيىشكە باشلايدۇ. كۆپىيىش جەريانىدا، ئۇلار نېرۋا سىستېمىسىغا ھۇجۇم قىلىدىغان تېتانوسپازمىن (tetanospasmin) ناملىق زەھەرلىك ماددىنى ئىشلەپچىقىرىدۇ. بۇ زەھەرلىك ماددا نېرۋىلارنىڭ مۇسكۇللارغا سىگنال ئەۋەتىشىنى توسۇپ، مۇسكۇللارنىڭ ئاغرىقلىق ھالدا قېتىشىپ قېلىشىنى ۋە تارتىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

ئۇيغۇرچە: قاتما كېسەللىكى، تېتانۇس كېسىلى
ئىنگىلىزچە: Tetanus
خەنزۇچە: 破伤风
تۈركچە: Tetanos

قاتما كېسەللىكىنىڭ ئالامەتلىرى

قاتما كېسەللىكىنىڭ يوشۇرۇن دەۋرى ئادەتتە 3 كۈندىن 21 كۈنگىچە بولىدۇ. كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆپىنچە جاراھەتنىڭ چوڭقۇرلۇقى ۋە باكتېرىيەنىڭ مىقدارىغا قاراپ پەيدا بولىدۇ. كۆپ ئۇچرايدىغان ئالامەتلەر تۆۋەندىكىچە:

• ئېڭەك قېتىشىش (Lockjaw): بۇ ئەڭ دەسلەپكى ۋە ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان ئالامەت بولۇپ، ئېڭەك مۇسكۇللىرى تارتىشىپ، ئېغىزنى ئېچىش قىيىنلىشىدۇ.
• مۇسكۇللارنىڭ تارتىشىشى ۋە قېتىشى: بويۇن، دۈمبە ۋە قورساق مۇسكۇللىرى قېتىشىپ، ئاغرىيدۇ.
• يۇتۇش قىيىنلىشىش.
• يۈز ئىپادىسىنىڭ ئۆزگىرىشى: يۈز مۇسكۇللىرىنىڭ تارتىشىشى سەۋەبىدىن دائىملىق «كۈلۈمسىرەش» ياكى «غەزەپلەنگەندەك» ئىپادە پەيدا بولىدۇ.
• پۈتۈن بەدەن تارتىشىشى: كېسەللىك ئېغىرلاشقاندا، ئازراق شاۋقۇن، نۇر ياكى تېگىنىش قاتارلىق غىدىقلاشلارمۇ پۈتۈن بەدەننىڭ قاتتىق، ئاغرىقلىق تارتىشىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. بۇ تارتىشىشلار بەزىدە سۆڭەكلەرنى سۇندۇرۇۋېتىدىغان دەرىجىدە كۈچلۈك بولىدۇ.
• باشقا ئالامەتلەر: قىزىش، تەرلەش، يۇقىرى قان بېسىمى ۋە يۈرەك سوقۇشىنىڭ تېزلىشىشى قاتارلىقلار.

كېسەللىك سەۋەبى ۋە خەۋپ ئامىللىرى

قاتما كېسەللىكىنىڭ بىۋاسىتە سەۋەبى تاياقچە باكتېرىيە جاراھەت ئارقىلىق بەدەنگە كىرىشىدۇر. تۆۋەندىكى ئەھۋاللار يۇقۇملىنىش خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ:

• قاتما ۋاكسىنىسىنى ئەملەتمىگەن ياكى قەرەللىك كۈچەيتمە ۋاكسىنىنى ئالدۇرمىغان كىشىلەر.
• داتلىشىپ كەتكەن مىخ، تىكەن ياكى باشقا ئۆتكۈر نەرسىلەر تەرىپىدىن تېشىلغان جاراھەتلەر.
• تۇپراق، ھايۋانات تېزىكى ياكى شۆلگەي بىلەن بۇلغانغان جاراھەتلەر.
• كۆيگەن ياكى ئۈششۈگەن جايلار.
• چوڭقۇر ئوپېراتسىيە جاراھەتلىرى.
• ھاشارات چېقىۋالغان جايلار.
• پاكىز بولمىغان شارائىتتا تۇغۇت قىلىش (يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلارنىڭ كىندىكى ئارقىلىق يۇقۇملىنىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ).

قاتما كېسىلىنىڭ دىئاگنوزى ۋە ئەگەشمە كېسەللىكلىرى

قاتما كېسىلىگە دىئاگنوز قويۇش ئاساسەن كلىنىكىلىق ئالامەتلەرگە ۋە بىمارنىڭ جاراھەتلىنىش، ۋاكسىنا ئەملەش تارىخىغا ئاساسلىنىدۇ. Clostridium tetani باكتېرىيەسىنى تەكشۈرىدىغان ئىشەنچلىك تەجرىبىخانا ئۇسۇللىرى ھازىرچە يوق، چۈنكى بۇ باكتېرىيەنى جاراھەت ئورنىدىن ئايرىپ ئېلىش ناھايىتى قىيىن. شۇڭلاشقا، دوختۇرلار بىماردا كۆرۈلگەن ئېڭەك قېتىشىش، مۇسكۇل تارتىشىش قاتارلىق تىپىك ئالامەتلەرگە ئاساسەن بىۋاسىتە دىئاگنوز قويىدۇ.

قاتما كېسەللىكىنىڭ مۇسكۇل تارتىشىشلىرى ئىنتايىن كۈچلۈك بولغاچقا، بىر قاتار ئېغىر ئەگەشمە كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. بۇلارنىڭ ئىچىدە:

• سۆڭەكنىڭ سۇنۇشى: ئومۇرتقا ۋە باشقا سۆڭەكلەر قاتتىق مۇسكۇل تارتىشىشى سەۋەبىدىن سۇنۇپ كېتىشى مۇمكىن.
• ئۆپكە ئارتېرىيەسىنىڭ توسۇلۇشى (Pulmonary embolism): يۈرەك قان تومۇر سىستېمىسىدىكى قان ئۇيۇۋىلىنىڭ بىر قىسمى ئۆپكە ئارتېرىيەسىگە كېلىپ قېلىپ، توسۇلۇشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• ئۆپكە ياللۇغى : نەپەس يولىغا شۆلگەي ياكى ئاشقازان سۇيۇقلۇقىنىڭ كېتىپ قېلىشىدىن يۇقۇملىنىش كېلىپ چىقىدۇ.
• نەپەس قىيىنلىشىش: كېكىردەك ۋە نەپەس يولى مۇسكۇللىرىنىڭ تارتىشىشى سەۋەبىدىن نەپەس ئېلىش توختاپ قېلىش خەۋپى بار.

بىمار گەرچە ۋاقتىدا داۋالانغان تەقدىردىمۇ، قاتما كېسىلىدىن ئۆلۈش نىسبىتى يەنىلا %10 تىن %20 كىچە بولىدۇ، بولۇپمۇ ياشانغانلار ۋە ۋاكسىنا ئەملەتمىگەنلەردە بۇ نىسبەت تېخىمۇ يۇقىرى بولىدۇ.

يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلاردىكى قاتما كېسىلى

يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلاردىكى قاتما (Neonatal Tetanus) بولسا قاتما كېسىلىنىڭ ئالاھىدە بىر تۈرى بولۇپ، تۇغۇت جەريانىدا ياكى تۇغۇلۇپ بىر قانچە كۈن ئىچىدە يۇقۇملىنىشنى كۆزدە تۇتىدۇ. ئۇ ئاساسلىقى تۇغۇت شارائىتىنىڭ ناچار بولۇشى، دېزىنفېكسىيە قىلىنمىغان ئەسۋابلار بىلەن كىندىكنى كېسىش ياكى كىندىك قالدۇقىغا توپا، ھايۋانات تېزىكى قاتارلىق پاسكىنا نەرسىلەرنى چېپىش سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىدۇ. يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلاردىكى قاتما كېسىلىنىڭ ئاساسلىق ئالامىتى بوۋاقنىڭ نورمال ئىمەلمەسلىكى ۋە توختىماي يىغلىشىدۇر. بۇ خىل ئەھۋالدا ئۆلۈش نىسبىتى ئىنتايىن يۇقىرى. بۇنىڭدىن ساقلىنىشنىڭ ئەڭ ئۈنۈملۈك يولى ھامىلىدار ئاياللارنى قاتما ۋاكسىنىسى بىلەن ئەملەش ۋە تۇغۇت جەريانىدا تازىلىققا قاتتىق رىئايە قىلىشتىن ئىبارەت.

جاراھەتنى توغرا بىر تەرەپ قىلىش

ۋاكسىنا ئەملەش ئۇزۇن مۇددەتلىك قوغداش رولىنى ئوينىسا، جاراھەت ئالغان ھامان ئۇنى توغرا بىر تەرەپ قىلىش قىسقا مۇددەتلىك ئالدىنى ئېلىشتىكى مۇھىم قەدەم ھېسابلىنىدۇ. ھەرقانداق كىچىك كېسىلگەن ياكى تېرى سۈيۈلگەن يەر بولسۇن، دەرھال تۆۋەندىكىدەك بىر تەرەپ قىلىش كېرەك:

1. جاراھەتنى تازىلاش: جاراھەتنى پاكىز سۇ ۋە سوپۇن بىلەن ياخشىلاپ يۇيۇش.
2. دېزىنفېكسىيە قىلىش: يود ياكى باشقا دېزىنفېكسىيە دورىسى ئىشلىتىش.
3. جاراھەتنى باغلاش: جاراھەتنى پاكىز دوكا بىلەن يۆگەپ، تاشقى مۇھىتتىكى باكتېرىيەدىن قوغداش.

ئەگەر جاراھەت چوڭقۇر بولسا، ھايۋان تەرىپىدىن چىشلەنگەن ياكى دات، توپا بىلەن بۇلغانغان بولسا، دەرھال دوختۇرغا كۆرۈنۈپ، كېرەكلىك داۋالاش ۋە كۈچەيتمە ۋاكسىنا ئەملەش كېرەك.

قاتما كېسىلىنى داۋالاش

قاتما كېسىلىگە دىئاگنوز قويۇلغان ھامان دوختۇرخانىدا يېتىپ داۋالىنىش كېرەك. داۋالاشنىڭ ئۆزى كېسەللىكنى «يوقىتالمايدۇ»، بەلكى بەدەن ئەسلىگە كەلگۈچە ئالامەتلەرنى كونترول قىلىش ۋە ھاياتىنى قوللاشنى مەقسەت قىلىدۇ. داۋالاش ئۇسۇللىرى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

• جاراھەتنى دەرھال ۋە ئاساسلىق تازىلاش.
• بىمارغا قاتما ئىممۇنىتېت گىلوبۇلىنى (Tetanus Immune Globulin, TIG) بېرىش ئارقىلىق بەدەندە ئايلىنىپ يۈرگەن زەھەرلىك ماددىنى نېيتراللاشتۇرۇش.
• مۇسكۇل تارتىشىشىنى كونترول قىلىش ئۈچۈن دورىلار (مەسىلەن، تىنچلاندۇرۇش دورىلىرى) ئىشلىتىش.
• باكتېرىيەنى يوقىتىش ئۈچۈن ئانتىبىئوتىكلارنى ئىشلىتىش.
• نەپەس ئېلىش قىيىنلاشقاندا، نەپەسلىنىش ئاپپاراتىغا ئۇلاش.

بۇ داۋالاش ئۇسۇللىرىنى دوختۇرلار قارار بېرىدۇ.

قاتما ۋاكسىنىسى

ئۇيغۇرچە: قاتما ۋاكسىنىسى ، تېتانۇس ۋاكسىنا
ئىنگىلىزچە: Tetanus Vaccine
خەنزۇچە: 破伤风疫苗
تۈركچە: Tetanos aşısı

قاتما كېسەللىكىدىن ساقلىنىشنىڭ ئەڭ ياخشى ۋە ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇلى ۋاكسىنا ئەملەشتۇر. قاتما ۋاكسىنىسى ئادەتتە باشقا كېسەللىكلەرنىڭ ۋاكسىنىلىرى بىلەن بىرلەشتۈرۈلگەن ھالدا بېرىلىدۇ.

• DTaP بىرلەشمە ۋاكسىنىسى : بوۋاقلار ۋە 7 ياشتىن تۆۋەن بالىلار ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ. ئۇ بوغما (diphtheria)، قاتما (tetanus) ۋە كۆك يۆتەل (pertussis) دىن ساقلايدۇ. بۇ ۋاكسىنىلار بېرىش ئۇسۇلى ۋاقتىنى دوختۇر قارار بېرىدۇ.
• Tdap: چوڭلار، ئۆسمۈرلەر ۋە ھامىلىدار ئاياللار ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان كۈچەيتمە ۋاكسىنا.
• Td: ھەر 10 يىلدا بىر قېتىم ئېلىنىدىغان كۈچەيتمە ۋاكسىنا بولۇپ، قاتما ۋە بوغما كېسىلىدىن ساقلايدۇ.

ۋاكسىنا ئەملەش تەرتىپى

بالىلار ئۈچۈن دائىملىق ۋاكسىنا ئەملەش تەرتىپى تۆۋەندىكىچە:

• 2 ئايلىق
• 4 ئايلىق
• 6 ئايلىق
• 15-18 ئايلىق
• 4-6 ياش

بۇ ئاساسىي ئەملەشلەردىن كېيىن، ئۆسمۈرلەرگە 11-12 ياش ۋاقتىدا بىر قېتىم Tdap كۈچەيتمە ۋاكسىنىسى ئەملىنىدۇ. قۇرامىغا يەتكەنلەر ئۆزلىرىنىڭ ئىممۇنىتېت كۈچىنى ساقلاش ئۈچۈن ھەر 10 يىلدا بىر قېتىم Td ياكى Tdap كۈچەيتمە ۋاكسىنىسىنى ئەملىتىشى كېرەك.

ئەگەر بىرەر يېرىڭىز يارىلانسىڭىز، بولۇپمۇ جاراھەت چوڭقۇر ياكى پاسكىنا بولسا، ئەگەر ئەڭ ئاخىرقى قېتىملىق قاتما ۋاكسىنىسىنى ئەملەتكىنىڭىزگە 5 يىلدىن ئاشقان بولسا، دوختۇر سىزگە دەرھال بىر قېتىم كۈچەيتمە ۋاكسىنا ئەملەشنى تەۋسىيە قىلىشى مۇمكىن.

ھامىلىدار ئاياللارنىڭ ھەر قېتىملىق ھامىلىدارلىق مەزگىلىدە (ئادەتتە 27-ھەپتىدىن 36-ھەپتىگىچە) Tdap ۋاكسىنىسىنى ئەملىتىشى ئىنتايىن مۇھىم. بۇ ئارقىلىق ئانىدا پەيدا بولغان ئانتىتېلا ھامىيلىگە ئۆتۈپ، تۇغۇلۇپ بىر قانچە ئايغىچە بوۋاقنى قاتما كېسىلىدىن قوغدايدۇ.

ۋاكسىنا بەدەننىڭ قايسى قىسمىغا ئەملىنىدۇ؟

قاتما ۋاكسىنىسىنى ئەملەش ئورنى ياشقا قاراپ ئوخشىمايدۇ. ئۇ مۇسكۇلغا ئوكۇل قىلىپ ئۇرۇلىدۇ.

• بوۋاقلار ۋە كىچىك بالىلار  : ئادەتتە يوتىنىڭ ئالدى-سىرتقى قىسمىدىكى ئەڭ قېلىن مۇسكۇلغا ئەملىنىدۇ. چۈنكى بۇ ياشتىكى بالىلارنىڭ قول مۇسكۇللىرى تېخى تولۇق تەرەققىي قىلمىغان بولىدۇ.
• چوڭراق بالىلار، ئۆسمۈرلەر ۋە قۇرامىغا يەتكەنلەر : ئادەتتە مۈرىنىڭ يۇقىرى قىسمىدىكى مۇسكۇلغا ئەملىنىدۇ.

كېسەللىك تارىخچىسى ۋە ۋاكسىنا تارىخچىسى

قاتما كېسىلى ئىنسانلارغا قەدىمكى دەۋرلەردىن تارتىپ مەلۇم بولغان. مىلادىدىن ئىلگىرىكى 5-ئەسىردە، «تىبابەتنىڭ ئاتىسى» دەپ ئاتالغان ھىپپوكرات (Hippocrates) قاتما كېسىلىنىڭ مۇسكۇل تارتىشىش ئالامەتلىرىنى تەپسىلىي خاتىرىلىگەن. 1884-يىلى، ئىتالىيەلىك ئالىم ئانتونىيو كارلې (Antonio Carle) ۋە جورجىيو راتتون (Giorgio Rattone) ھايۋانلارغا يۇقۇملانغان جاراھەتتىن ئېلىنغان يىرىڭنى يەنە بىر ھايۋانغا يۆتكەش ئارقىلىق قاتما كېسىلىنىڭ يۇقۇشچانلىقىنى تۇنجى قېتىم ئىسپاتلىغان.

قاتما كېسىلىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان Clostridium tetani باكتېرىيەسىنى 1889-يىلى ياپونىيەلىك باكتېرىيەشۇناس كىتاساتو شىباسابۇرو (Kitasato Shibasaburō) ئايرىپ ئالغان. ئۇ يەنە بۇ باكتېرىيەنىڭ زەھەرلىك ماددا ئىشلەپچىقىرىدىغانلىقىنى ۋە بۇ زەھەرلىك ماددىنى نېيتراللاشتۇرىدىغان ئانتىتېلانىڭ بارلىقىنى ئىسپاتلاپ، ئىممۇنىتېت ئىلمىنىڭ تەرەققىياتىغا ئاساس سالغان.

قاتما ۋاكسىنىسىنىڭ تەرەققىياتى 1924-يىلى فرانسىيەلىك ئالىم گاستون رامون (Gaston Ramon) نىڭ فورمالدېگىد (formaldehyde) ئىشلىتىپ قاتما زەھىرىنى زەھەرسىزلەندۈرۈپ، ئۇنىڭ ئىممۇنىتېت قوزغاش خۇسۇسىيىتىنى ساقلاپ قالغان «توكسويىد» (toxoid) نى كەشىپ قىلىشى بىلەن زور بۇرۇلۇش كۆرۈلگەن. بۇ ئۇسۇل ئارقىلىق بىخەتەر ۋە ئۈنۈملۈك بولغان قاتما ۋاكسىنىسى (Tetanus Toxoid) ئىشلەپچىقىرىلىشقا باشلىغان. ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە، قاتما ۋاكسىنىسى ئەسكەرلەرگە كەڭ كۆلەمدە ئەملىنىپ، جاراھەت سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىدىغان قاتما كېسىلىنى زور دەرىجىدە ئازايتقان. شۇنىڭدىن كېيىن، قاتما ۋاكسىنىسى دۇنيا مىقياسىدىكى بالىلارنى ئەملەش پىلانىنىڭ مۇھىم بىر قىسمىغا ئايلانغان.

كۆپ سورالغان سوئال ۋە جاۋابلار

1. سوئال: داتلىشىپ كەتكەن مىخقا دەسسەپ قالسام، دەرھال قاتما ۋاكسىنىسى ئەملىتىشىم كېرەكمۇ؟
جاۋاب: بۇ سىزنىڭ ئەڭ ئاخىرقى قېتىم قاچان ۋاكسىنا ئەملەتكەنلىكىڭىزگە باغلىق. ئەگەر ئاساسىي ئەملەشنى تاماملىغان بولۇپ، ئەڭ ئاخىرقى كۈچەيتمە ۋاكسىنىنى ئەملەتكىنىڭىزگە 5 يىلدىن ئېشىپ كەتكەن بولسا، دوختۇر سىزگە دەرھال بىر قېتىم كۈچەيتمە ۋاكسىنا ئەملەشنى تەۋسىيە قىلىدۇ. ئەگەر ۋاكسىنا ئەملەش تارىخىڭىز ئېنىق بولمىسا ياكى ئەملەتمىگەن بولسىڭىز، ۋاكسىنا بىلەن بىرگە قاتما ئىممۇنىتېتلىق گىلوبۇلىنى (TIG) نىمۇ ئەملىتىشىڭىز كېرەك. داتنىڭ ئۆزى قاتما كېسىلىنى كەلتۈرۈپ چىقارمايدۇ، ئەمما داتلىشىپ كەتكەن نەرسىلەر كۆپىنچە Clostridium tetani باكتېرىيەسى ياشايدىغان مۇھىتتا بولىدۇ.

2. سوئال: قاتما كېسىلى ئادەمدىن ئادەمگە يۇقامدۇ؟
جاۋاب: ياق، قاتما كېسىلى يۇقۇملۇق كېسەللىك ئەمەس. ئۇ پەقەت باكتېرىيەنىڭ جاراھەت ئارقىلىق بەدەنگە كىرىشىدىنلا كېلىپ چىقىدۇ، بىمار بىلەن ئۇچرىشىش ئارقىلىق يۇقمايدۇ.

3. سوئال: نېمە ئۈچۈن ھەر 10 يىلدا بىر قېتىم كۈچەيتمە ۋاكسىنا ئەملىتىش كېرەك؟
جاۋاب: قاتما ۋاكسىنىسى ئارقىلىق ھاسىل بولغان ئىممۇنىتېت كۈچى مەڭگۈلۈك ئەمەس. ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ، بەدەندىكى قوغدىنىش ئانتىتېلاسىنىڭ مىقدارى تەدرىجىي تۆۋەنلەيدۇ. تەتقىقاتلارغا ئاساسلانغاندا، 10 يىلدىن كېيىن قوغداش كۈچى كۆرۈنەرلىك ئاجىزلايدۇ. شۇڭلاشقا، بەدەننىڭ يۇقىرى دەرىجىدىكى ئىممۇنىتېت سەۋىيەسىنى ساقلاپ قېلىشى ئۈچۈن ھەر 10 يىلدا بىر قېتىم كۈچەيتمە ۋاكسىنا ئەملەش زۆرۈر.

4. سوئال: ھامىلىدارلىق مەزگىلىدە قاتما ۋاكسىنىسىنى ئەملەش بىخەتەرمۇ؟
جاۋاب: شۇنداق، ناھايىتى بىخەتەر ھەم تەۋسىيە قىلىنىدۇ. ھامىلىدار ئاياللارنىڭ (ئادەتتە 27-ھەپتىدىن 36-ھەپتىگىچە) Tdap ۋاكسىنىسىنى ئەملىتىشى ھەم ئانىنى، ھەم يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقنى قوغدايدۇ. ئانىدا پەيدا بولغان ئانتىتېلا ھامىيلىگە ئۆتۈپ، بوۋاق تۇغۇلۇپ ئۆزى ۋاكسىنا ئەملەتكۈچە بولغان ئارىلىقتا ئۇنى قاتما كېسىلىدىن ساقلايدۇ.

5. سوئال: قاتما ۋاكسىنىسىنىڭ ئەكىس تەسىرى نېمىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ؟
جاۋاب: كۆپىنچە كىشىلەردە ئەكىس تەسىر كۆرۈلمەيدۇ ياكى ناھايىتى يېنىك بولىدۇ. ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغانلىرى ئوكۇل ئۇرغان جايدا قىزىرىش، ئىششىش ۋە ئاغرىش. بەزىدە يېنىك دەرىجىدە قىزىش، باش ئاغرىش ياكى ھارغىنلىق ھېس قىلىش قاتارلىق ئالامەتلەر كۆرۈلۈشى مۇمكىن. بۇ ئالامەتلەر ئادەتتە بىر ئىككى كۈن ئىچىدە ئۆزلۈكىدىن تۈزەپ كېتىدۇ. ئېغىر دەرىجىدىكى سەزگۈرلۈك ئىنكاسى ناھايىتى ئاز ئۇچرايدۇ.

قاتما كېسەللىكى ئىنتايىن خەتەرلىك بولسىمۇ، ۋاكسىنا ئارقىلىق ئۇنىڭدىن تولۇق ساقلانغىلى بولىدۇ. ئۆزىڭىزنىڭ ۋە ئائىلىڭىزدىكىلەرنىڭ ۋاكسىنا خاتىرىسىنى قەرەللىك تەكشۈرۈپ تۇرۇش، ۋاقتىدا كۈچەيتمە ۋاكسىنىنى ئەملىتىش ۋە جاراھەت ئالغاندا توغرا بىر تەرەپ قىلىش ئارقىلىق، بۇ قورقۇنچلۇق كېسەللىكتىن يىراق تۇرالايسىز.

تېخىمۇ كۆپ ۋاكسىنىلار توغرىلىق ئۇچۇرغا ئېگە بولماقچى بولسىڭىز، تۆۋەندىكى ئادرىسنى زىيارەت قىلىڭ:

B تىپلىق جىگەر ياللۇغى كېسىلى ۋە ۋاكسىنىسى

B تىپلىق جىگەر ياللۇغى كېسىلى ۋە ۋاكسىنىسى

بوغما كېسىلى ۋە بوغما ۋاكسىنىسى

بوغما كېسىلى ۋە بوغما ۋاكسىنىسى

كۆكيۆتەل كېسىلى ۋە كۆكيۆتەل ۋاكسىنىسى

كۆكيۆتەل كېسىلى ۋە كۆكيۆتەل ۋاكسىنىسى

بالىلار پارالىچ كېسىلى ( يۇلۇن سۇر ماددا ياللۇغى ، پولىئو ) ۋە ۋاكسىنىسى ھەققىدە تەپسىلى مەزمۇنلار

بالىلار پارالىچ كېسىلى ۋە ۋاكسىنا

قىزىل كېسىلى ۋە ۋاكسىنىسى ھەققىدە تەپسىلىي مەزمۇنلار

قىزىل كېسىلى ھەققىدە

سوغان ۋە ۋاكسىنىسى ھەققىدە تەپسىلىي مەزمۇنلار

سوغان كېسىلى ھەققىدە

سۇ چېچىكى كېسىلى ۋە ۋاكسىنىسى ھەققىدە

سۇ چېچىكى ھەققىدە

قاتما كېسىلى ۋە ۋاكسىنىسى ھەققىدە

قاتما ( تېتانۇس ) كېسىلى ۋە ۋاكسىنىسى