قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن ) HGB

قىزىل قان ئاقسىلى ( hemoglobin ) قىزىل قان ھۈجەيرىسىدىكى بىر خىل مۇھىم ئاقسىل بولۇپ، بەزىدە ھېموگلوبىن ياكى گېموگلوبىن دەپمۇ ئاتىلىدۇ. ئۇنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى ئوكسىگېننى بەدەننىڭ ھەرقايسى قىسىملىرىغا توشۇش ھەمدە كاربون Ⅳ ئوكسىدىنى توقۇلمىلاردىن ئۆپكىگە ئېلىپ كېلىپ بەدەن سىرتىغا چىقىرىۋېتىشتىن ئىبارەت. ھېموگلوبىن سەۋىيەسى قان ئازلىق ۋە ئوكسىگېننىڭ بىرىكىش ھالىتىنى باھالاشتىكى ئاچقۇچلۇق كۆرسەتكۈچ بولۇپ، قاندىكى ئوكسىگېن ئېلىپ يۈرۈش ئىقتىدارىنىڭ كۈچلۈك – ئاجىزلىقىنى بىۋاسىتە ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ.

قان ئازلىق قاندىكى ھېموگلوبىننىڭ قويۇقلۇقى نورمال دائىرىدىن تۆۋەن بولۇپ، ئوزۇقلۇق يېتىشمەسلىك، ئاستا خاراكتېرلىك كېسەللىك، قان يوقىتىش ياكى ئىرسىيەت ئامىلى سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىشى مۇمكىن. قان قىزىل ئاقسىلىنىڭ سەۋىيەسىنى ئۆلچەش ئارقىلىق، دوختۇر قان ئازلىقنىڭ تىپىنى ( مەسىلەن، تۆمۈر كەملىكتىن بولغان قان ئازلىق، ۋىتامىن B12 كەملىكتىن بولغان قان ئازلىق قاتارلىقلار ) بېكىتەلەيدۇ ھەمدە ئۇنىڭ ئېغىرلىق دەرىجىسىنى باھالاپ، مۇناسىپ داۋالاش لايىھەسىنى تۈزۈپ چىقالايدۇ.

ئۇيغۇرچە ئىسمى: قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن )
ئىنگىلىزچە ئىسمى: hemoglobin
خەنزۇچە ئىسمى: 血红蛋白
تۈركچە ئىسمى: Hemoglobin

قىسقارتىلىشى: HGB

نورمال سەۋىيىسى:

ئەرلەرنىڭ نورمال قىممىتى:13.5-17.5 g/dL
ئاياللارنىڭ نورمال قىممىتى:12.0 – 15.5 g/dL

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن )نى ئۆلچەش ئۇسۇلى:

ھازىر تىببىي ئىلىم پەننىڭ تەرەققىياتى ناھايىتى ئىلگىرلىگەن بولغاچقا، كۆپلىگەن دوختۇرخانا، ساقلىقنى ساقلاش مەركەزلىرى مەزكۈر قان تەكشۈرۈشنى قىلالايدۇ. نورمالدا قائىدىلىك قان تەكشۈرۈش ئىچىدە بۇ تەكشۈرۈشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

قان قىزىل ئاقسىلىنى ئۆلچەش ئادەتتە ئاپتوماتىك قان ئانالىز ئەسۋابى ئارقىلىق ئېلىپ بېرىلىدۇ، بۇ ئەسۋابلار قاندىكى قان قىزىل ئاقسىلىنىڭ سەۋىيەسىنى تېز ھەم توغرا ئۆلچەپ چىقالايدۇ. تەكشۈرۈش جەريانىدا، قان ئەۋرىشكىسى ئالاھىدە رېئاكتىۋ بىلەن رېئاكسىيەلىشىپ، رەڭگىدە ئۆزگىرىش پەيدا قىلىدۇ، ئاندىن ئوپتىكىلىق ياكى ئېلېكترو خىمىيەلىك ئۇسۇل ئارقىلىق ئۇنىڭ نۇر سۈمۈرۈش دەرىجىسىنى ئۆلچەپ، ھېموگلوبىننىڭ قويۇقلۇقىنى بېكىتىدۇ. ئۇنىڭدىن باشقا، خىمىيەلىك ئۇسۇل ۋە رەڭ دەرىجىسى ئۇسۇلىمۇ دائىم قان قىزىل ئاقسىلىنى ئۆلچەشتە ئىشلىتىلىدۇ، بۇ ئۇسۇللار كىلىنىكىلىق ئەمەلىيەت جەريانىدا ئۆزىگە خاس ئىشلىتىلىش كۆرۈنۈشىگە ئىگە، بولۇپمۇ ئالاھىدە شارائىتتىكى قان قىزىل ئاقسىلىنى ئۆلچەشتە قوللىنىلىدۇ.

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن ) ئەر – ئاياللار ئارىسىدىكى  پەرقى:

ئوخشىمىغان جىنستىكىلەرنىڭ ھېموگلوبىن سەۋىيىسى ئوخشاش بولمايدۇ. ئادەتتە، قۇرامىغا يەتكەن ئاياللارنىڭ ھېموگلوبىن سەۋىيەسى قۇرامىغا يەتكەن ئەرلەرنىڭكىدىن سەل تۆۋەن بولىدۇ، بۇ ئاساسلىقى فىزىيولوگىيەلىك ۋە ئوزۇقلۇق جەھەتتىكى پەرقتىن بولىدۇ.

ئەرلەرنىڭ نورمال قىممىتى:13.5-17.5 g/dL
ئاياللارنىڭ نورمال قىممىتى:12.0 – 15.5 g/dL

ئاياللار تۇغۇت مەزگىلىدە ھېموگلوبىننىڭ نورمال ئاياللارغا قارىغاندا تېخىمۇ ئاز بولۇشى كۆرۈلۈش ئىھتىماللىقى بولىدۇ، مەسىلەن، ھەيز مەزگىلىدە قان يوقىتىش مىقدارى بىر قەدەر كۆپ بولسا، بۇ ھېموگلوبىن (قان قىزىل ئاقسىلى) نىڭ سەۋىيەسىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، ئەرلەر بىلەن ئاياللارنىڭ قىزىل قان ھۈجەيرىسىنىڭ ھاسىل بولۇشىنى تەڭشەش مېخانىزمى جەھەتتىمۇ بەلگىلىك پەرق مەۋجۇت بولۇپ، بۇ ئامىللار جىنسنىڭ ھېموگلوبىن قويۇقلۇقىدىكى ئىپادىلىنىش پەرقىگە ئورتاق تەسىر كۆرسىتىدۇ.

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن ) ئىقتىدارى:

ھېموگلوبىن قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنىڭ مۇھىم تەركىبىي قىسمى بولۇپ، ئۇنىڭ ئاساسلىق ئىقتىدارى ئوكسىگېن بىلەن بىرىكىش ئارقىلىق ئوكسىگېن بىرىككەن ھېموگلوبىننى شەكىللەندۈرۈپ، ئوكسىگېننى ئۆپكىدىن بەدەننىڭ ھەرقايسى توقۇلمىلىرىغا يەتكۈزۈشتىن ئىبارەت. توقۇلمىلاردا ئوكسىگېنلىق ھېموگلوبىن ئوكسىگېن قويۇپ بېرىدۇ، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا توقۇلمىلار ھاسىل قىلغان كاربون ( Ⅳ ) ئوكسىدىنى ئۆپكىگە قايتۇرۇپ كېلىپ، ئەڭ ئاخىرىدا سۈمۈرۈش رولى ئارقىلىق بەدەن سىرتىغا چىقىرىۋېتىدۇ. بۇ خىل ئوكسىگېن بىلەن كاربون ( Ⅳ ) ئوكسىدىنىڭ توشۇلۇش ۋە ئالمىشىش جەريانى ئادەم بەدىنىدىكى ئوكسىگېننىڭ بىرىكىش ھالىتى ۋە كىسلاتا – ئىشقار تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلايدۇ، ئۇ ھاياتلىق پائالىيىتى ئۈچۈن زۆرۈر بولغان ئاساسىي جەريان.

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن ) كلىنىكىدا قوللىنىش:

قان قىزىل ئاقسىلى سەۋىيىسى كلىنىكىدا كەڭ قوللىنىش قىممىتىگە ئىگە.

ئالدى بىلەن، ئۇ قان ئازلىققا دىئاگنوز قويۇشتىكى مۇھىم كۆرسەتكۈچ بولۇپ، قان ئازلىقنىڭ تۈرى ۋە كېسەللىك سەۋەبىنى بېكىتىشكە ياردەم بېرىدۇ. ئىككىنچىدىن، ھېموگلوبىننى ئۆلچەش دائىم بىمارنىڭ ئوكسىگېنگە تويۇنۇش ھالىتىنى باھالاشتا ئىشلىتىلىدۇ، يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرى، ئۆپكە كېسەللىكلىرى قاتارلىقلارغا نىسبەتەن مۇھىم كىلىنىكىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە. ئۇنىڭدىن باشقا، ھېموگلوبىن سەۋىيەسىنى يەنە داۋالاش ئۈنۈمىنى كۆزىتىشكە ئىشلىتىشكە بولىدۇ، مەسىلەن، قان ئازلىقنى داۋالاش جەريانىدىكى ھېموگلوبىننىڭ ئۆزگىرىشى داۋالاشنىڭ ئۈنۈمى ۋە بىمارنىڭ ئەسلىگە كېلىش ئەھۋالىنى ئەكس ئەتتۈرۈپ بېرىدۇ.

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن ) كۆپىيىش ۋە ئازىيىش سەۋەبلىرى:

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن )نىڭ كۆپىيىشى ياكى ئازىيىشىنى كۆپ خىل ئامىللار كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن:

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن )كۆپىيىش سەۋەبى:

1. ئۇزۇن مۇددەت ئېگىزلىكتە ياشىسا ياكى ئۇزۇن مۇددەت تۆۋەن ئوكسىگېنلىق مۇھىتتا تۇرسا، ئورگانىزمنىڭ ئۇيغۇنلىشىشچانلىقى قان قىزىل ئاقسىلىنىڭ ھاسىل بولۇشىنى ئاشۇرىدۇ.

2. ئاستا خاراكتېرلىك كېسەللىكلەر مەسىلەن ئاستا خاراكتېرلىك توسۇلۇش خاراكتېرلىك ئۆپكە كېسەللىكلىرى ( COPD ) كەلتۈرۈپ چىقارغان ئاستا خاراكتېرلىك تۆۋەن ئوكسىگېنلىق قان كېسىلى.

3. تال ئىقتىدارى كۈچىيىپ كېتىش، مەسىلەن، ئاستا خاراكتېرلىك قان ئېرىش خاراكتېرلىك كېسەللىكلەردە تال چوڭىيىدۇ ھەمدە قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنىڭ ھاسىل بولۇشىنى غىدىقلايدۇ.

4. بەزى دورىلارنى ئۇزاق مۇددەت ئىشلەتكەندە، مەسىلەن، ھورمۇن تۈرىدىكى دورىلار قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنىڭ ھاسىل بولۇشىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

5. يىلىكنىڭ ئۆسۈشى بىنورمال بولىدۇ، مەسىلەن، كۆپ يىلىك ئۆسۈش كېسىلىدە، قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنىڭ بىنورمال ئۆسۈشى قىزىل قان ئاقسىلىنىڭ كۆپىيىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن ) ئازايتىش سەۋەبى:

1. تۆمۈر كەملىكتىن بولغان قان ئازلىق، ئۇزاق مۇددەت ئوزۇقلۇق يېتىشمەسلىك ياكى ئۈچەينىڭ سۈمۈرۈشى توسقۇنلۇققا ئۇچراش سەۋەبىدىن تۆمۈرنىڭ قوبۇل قىلىنىشى يېتەرلىك بولماسلىق.

2. ۋىتامىن B12 ياكى يوپۇرماق (فولىك) كىسلاتاسى كەمچىل بولسا، قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنىڭ ھاسىل بولۇشى چەكلىمىگە ئۇچراپ، ھېموگلوبىن ئازىيىدۇ.

3. ئاستا خاراكتېرلىك كېسەللىكلەر، مەسىلەن، بۆرەك كېسىلى ياكى ئاستا خاراكتېرلىك جىگەر كېسىلى ئاستا خاراكتېرلىك كېسەللىكلەرنىڭ قان ئىشلەش ئىقتىدارىنى تىزگىنلىشىدىن بولىدۇ.

4. قان يوقىتىش خاراكتېرلىك قان ئازلىق، مەسىلەن، ھەزىم قىلىش يولى قاناش ياكى تاشقى زەخىملىنىشتىن كېلىپ چىققان جىددىي خاراكتېرلىك قان يوقىتىش قاندىكى ھېموگلوبىن سەۋىيەسىنى جىددىي تۆۋەنلىتىۋېتىدۇ.

5. يىلىك كېسەللىكلىرى، مەسىلەن، قايتا ئىشلىنىشى توسقۇنلۇققا ئۇچراش خاراكتېرلىك قان ئازلىق ياكى ئاق قان كېسىلى قاتارلىقلار، يىلىك ئىقتىدارى زىيانغا ئۇچراش سەۋەبىدىن قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنىڭ ھاسىل بولۇشى يېتەرلىك بولمايدۇ.

قىزىل قان ئاقسىلى ( ھېموگلوبىن ) قاننى دائىملىق تەكشۈرۈشنىڭ يادرولۇق كۆرسەتكۈچى بولۇش سۈپىتى بىلەن، كلىنىكىلىق مېدىتسىنادا كەم بولسا بولمايدىغان رول ئوينايدۇ، ئۇنىڭ ئۆلچەش نەتىجىسى دوختۇرلارنى مۇھىم دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش ئاساسى بىلەن تەمىنلەپ بېرەلەيدۇ.