قورساق قىسمىدىكى ئەزالارنىڭ ئانالىزى: ساغلاملىق ۋە فۇنكسىيە
قورساق قىسمى ئىنسان بەدىنىدىكى ھاياتلىقنى ساقلاپ قېلىشتا ئىنتايىن مۇھىم رول ئوينايدىغان ئەزالار توپىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ئەزالارنىڭ ھەر بىرىنىڭ ئۆزىگە خاس فۇنكسىيەسى بولۇپ، ھەر بىر ئەزانىڭ ساغلاملىقى پۈتۈن بەدەننىڭ نورمال ئىشلىشىنى بەلگىلەيدۇ. بۇ ماقالىدە، قورساق قىسمىدىكى ئاساسلىق ئەزالارنىڭ قۇرۇلمىسى، فۇنكسىيەسى ۋە ئۇلارنىڭ بىر-بىرى بىلەن بولغان باغلىنىشى ھەققىدە تەپسىلىي توختىلىمىز.
قورساق قىسمىنىڭ ئۈستۈنكى قىسمىدىن تارتىپ ئاستىنقى قىسمىغىچە بولغان ئارىلىقتىكى ھەزىم قىلىش، سۈمۈرۈش، ماددا ئالماشتۇرۇش ۋە باشقا نۇرغۇنلىغان فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدىغان ئەزالار سىستېمىسى ناھايىتى مۇرەككەپ ۋە ئۆز-ئارا باغلانغان. بۇ ئەزالارنىڭ ھەر بىرى ئۆزىگە خاس رول ئوينايدىغان بولۇپ، ئۇلارنىڭ بىرلىكتە ئىشلىشى ئارقىلىق بەدىنىمىز ساغلام ھالدا فۇنكسىيەسىنى داۋاملاشتۇرىدۇ. قورساق قىسمى ئەزالىرىنى چۈشىنىش ئارقىلىق، بەدىنىمىزنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسى ھەققىدە تېخىمۇ چوڭقۇر بىلىمگە ئىگە بولالايمىز.
رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى
قورساق قىسمى ئەزالىرى (ئالدى تەرەپتىن كۆزىتىش)
- قىزىلئۆڭگەچ (Esophagus, 食管):
بۇ ئەزا يۇتقان يېمەكلىكلەرنى ئېغىز بوشلۇقىدىن ئاشقازانغا توشۇيدىغان مۇسكۇل نەيچىسىدۇر. ئۇنىڭ قىمىرلاش ياكى لۆمىلدەش ھەرىكىتى ئارقىلىق يېمەكلىكلەر ئاشقازانغا ئوڭۇشلۇق يېتىپ بارىدۇ. - جىگەر ئاشقازان تارىمۇشى (Hepatogastric Ligament, 肝胃韧带):
بۇ تارىمۇش جىگەر بىلەن ئاشقازان ئارىسىدىكى باغلىنىشنى تەمىنلەيدىغان پەردە بولۇپ، ئاشقازاننىڭ يۇقىرى قىسمىنى جىگەرنىڭ ئاستى يۈزىگە تۇتاشتۇرىدۇ. - تال (Spleen, 脾):
تال ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، قاننى سۈزۈش، كونا ياكى بۇزۇلغان قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنى يوقىتىش ۋە قان زاپىسىنى ساقلاش فۇنكسىيەسىنى ئۆتەيدۇ. - ئاشقازان تال تارىمۇشى (Gastrosplenic Ligament, 胃脾韧带):
بۇ تارىمۇش ئاشقازان بىلەن تال ئارىسىدىكى باغلىنىشنى تەمىنلەيدىغان پەردە بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئۆز ئورنىدا تۇرۇشىنى قوللايدۇ. - ئاشقازان ئاستى بېزى (Pancreas, 胰腺):
بۇ بەز ھەزىم قىلىش فېرمېنتلىرىنى (ئېنزىملىرىنى) ۋە گلۇكوزا مىقدارىنى كونترول قىلىدىغان ھورمونلارنى (مەسىلەن، ئىنسۇلىن ۋە گلۇكاگون) ئىشلەپچىقىرىدۇ. - دىيافراگما بوغماق ئۈچەي تارىمۇشى (Phrenicocolic Ligament, 膈结肠韧带):
بۇ تارىمۇش دىيافراگما بىلەن بوغماق ئۈچەي ئارىسىدىكى باغلىنىشنى تەمىنلەپ، سول يانپاش بوغماق ئۈچەي ئەگمىسىنى قوللايدۇ. - 12 بارماق ئاچچىق ئۈچەي ئەگمىسى (Duodenojejunal Flexure, 十二指肠空肠曲):
بۇ بۆلەك 12 بارماق ئۈچەينىڭ ئاچچىق ئۈچەيگە ئۇلىنىش نۇقتىسى بولۇپ، ھەزىم قىلىنغان يېمەكلىكلەرنىڭ ئالدىغا ئىلگىرىلىشىنى كونترول قىلىدۇ. - بوغماق ئۈچەي سول ئەگمىسى (Left Colic Flexure, 结肠左曲):
بۇ بۆلەك توغرا بوغماق ئۈچەينىڭ تۆۋەنلىگۈچى بوغماق ئۈچەيگە بۇرۇلۇش نۇقتىسى بولۇپ، ئۇ يەنە تال ئەگمىسى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. - 12 بارماق ئۈچەي ئۈستى يوشۇرۇن ئويمىنى (Superior Duodenal Fossa, 十二指肠上隐窝):
12 بارماق ئۈچەينىڭ ئۈستى قىسمىدىكى كىچىك بوشلۇق بولۇپ، بەزىدە ئۈچەي قىستىلىش ياكى ئۆتكۈر ياللۇغلىنىشقا گىرىپتار بولىدۇ. - 12 بارماق ئۈچەي ئاستى يوشۇرۇن ئويمىنى (Inferior Duodenal Fossa, 十二指肠下隐窝):
12 بارماق ئۈچەينىڭ ئاستى قىسمىدىكى كىچىك بوشلۇق بولۇپ، ئۈستى يوشۇرۇن ئويمىنىغا ئوخشاش، كلىنىكىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇشى مۇمكىن. - كىچىك ئۈچەي بېغىش پەردە يىلتىزى (Root of Mesentery, 下场系膜根):
بۇ پەردە كىچىك ئۈچەينى قورساقنىڭ ئارقا تېمىغا باغلايدىغان تومۇر، نېرۋا ۋە لىمفا تومۇرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قۇرۇلما. - تۆۋەنلىگۈچى بوغماق ئۈچەي (Descending Colon, 降结肠):
بۇ بۆلەك بوغماق ئۈچەينىڭ سول تەرىپىدە يۇقىرىدىن تۆۋەنگە قاراپ سوزۇلغان قىسمى بولۇپ، سۇ ۋە ئېلېكترولىتنىڭ سۈمۈرۈلۈشىنى داۋاملاشتۇرىدۇ. - S سىمان بوغماق ئۈچەي بېغىش پەردىسى (Sigmoid Mesocolon, 乙状结肠系膜):
بۇ پەردە S سىمان بوغماق ئۈچەينى قورساقنىڭ ئارقا تېمىغا باغلايدۇ. - S شەكىللىك بوغماق ئۈچەي (Sigmoid Colon, 乙状结肠):
بۇ بۆلەك تۆۋەنلىگۈچى بوغماق ئۈچەينىڭ تۈز ئۈچەيگە ئۇلىنىش ئالدىدىكى S شەكىللىك قىسمى بولۇپ، چوڭ تەرەتنى ساقلاش رولىنى ئوينايدۇ. - دوۋساق ياكى دۇۋساق (Urinary Bladder, 膀胱):
دوۋساق بۆرەكتىن كەلگەن سۈيدۈكنى ۋاقىتلىق ساقلايدىغان مۇسكۇللۇق خالتا بولۇپ، ئۇنىڭ كېڭىيىش ۋە تارىيىش ئىقتىدارى بار. - جىگەر سول قانىتى (Left Lobe of Liver, 肝左叶):
جىگەرنىڭ سول تەرىپىگە جايلاشقان چوڭ قىسمى بولۇپ، قاننى سۈزۈش، ئۆت سۇيۇقلۇقى ئىشلەپچىقىرىش ۋە ماددا ئالماشتۇرۇش قاتارلىق نۇرغۇن فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ. - دىيافراگما ياكى دىئافراگما (Diaphragm, 膈):
بۇ گۈمبەز شەكىللىك مۇسكۇل. نەپەسلىنىش جەريانىدا مۇھىم رول ئوينايدۇ ھەمدە قورساق بوشلۇقى بىلەن كۆكرەك بوشلۇقىنى ئايرىپ تۇرىدۇ. - جىگەر ئوڭ قانىتى (Right Lobe of Liver, 肝右叶):
جىگەرنىڭ ئوڭ تەرىپىگە جايلاشقان چوڭ قىسمى بولۇپ، ئۇ جىگەرنىڭ ئاساسلىق فۇنكسىيەلىرىنى ئۆتەيدۇ. - ئۆت خالتىسى (Gallbladder, 胆囊):
جىگەر ئىشلەپچىقارغان ئۆت سۇيۇقلۇقىنى ساقلايدىغان كىچىك ئەزا بولۇپ، ياغنى ھەزىم قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ. - جىگەر 12 بارماق ئۈچەي تارىمۇشى (Hepatoduodenal Ligament, 肝十二指肠韧带):
بۇ تارىمۇش جىگەر بىلەن 12 بارماق ئۈچەي ئارىسىدىكى باغلىنىشنى تەمىنلەيدۇ ھەمدە ئۆت نەيچىسى، دەرۋازا تومۇرى ۋە جىگەر ئارتېرىيەسى قاتارلىق مۇھىم قۇرۇلمىلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. - 12 بارماق ئۈچەي (Duodenum, 十二指肠):
بۇ كىچىك ئۈچەينىڭ بىرىنچى قىسمى بولۇپ، ئاشقازاندىن كەلگەن يېمەكلىكلەرنى ھەزىم قىلىش ۋە سۈمۈرۈشتە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ. - توغرا بوغماق ئۈچەي بېغىش پەردىسى (Transverse Mesocolon, 横结肠系膜):
بۇ پەردە توغرا بوغماق ئۈچەينى قورساقنىڭ ئارقا تېمىغا باغلايدۇ. - بوغماق ئۈچەي ئوڭ ئەگمىسى (Right Colic Flexure, 结肠右曲):
بۇ بۆلەك ئۆرلىگۈچى بوغماق ئۈچەينىڭ توغرا بوغماق ئۈچەيگە بۇرۇلۇش نۇقتىسى بولۇپ، ئۇ يەنە جىگەر ئەگمىسى دەپمۇ ئاتىلىدۇ. - يۇقىرلىغۇچى بوغماق ئۈچەي (Ascending Colon, 升结肠):
بۇ بۆلەك بوغماق ئۈچەينىڭ ئوڭ تەرىپىدە تۆۋەندىن يۇقىرىغا قاراپ سوزۇلغان قىسمى بولۇپ، سۇ ۋە ئېلېكترولىتنىڭ سۈمۈرۈلۈشىنى داۋاملاشتۇرىدۇ. - يانپاش قارىغۇ ئۈچەي يۇقىرىقى يوشۇرۇن ئويمىنى (Superior Ileocecal Recess, 回盲上隐窝):
يانپاش ئۈچەي بىلەن قارىغۇ ئۈچەي ئارىسىدىكى ئۈستۈنكى بوشلۇق بولۇپ، كلىنىكىلىق جەھەتتىن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە بولۇشى مۇمكىن. - يانپاش ئۈچەي (Ileum, 回肠):
كىچىك ئۈچەينىڭ ئۈچىنچى ۋە ئەڭ ئۇزۇن قىسمى بولۇپ، يېمەكلىك ماددىلارنىڭ، بولۇپمۇ B12 ۋىتامىنى ۋە ئۆت تۇزلىرىنىڭ سۈمۈرۈلۈشىدە ئاساسلىق رول ئوينايدۇ. - يانپاش قارىغۇ ئۈچەي تۆۋەنكى يوشۇرۇن ئويمىنى (Inferior Ileocecal Recess, 回盲下隐窝):
يانپاش ئۈچەي بىلەن قارىغۇ ئۈچەي ئارىسىدىكى ئاستىنقى بوشلۇق بولۇپ، ئۇنىمۇ كلىنىكىلىق تەكشۈرۈشلەردە نەزەرگە ئېلىش كېرەك. - قارىغۇ ئۈچەي (Cecum, 盲肠):
يۇقىرلىغۇچى بوغماق ئۈچەينىڭ باشلىنىش قىسمى بولۇپ، ئۇ كىچىك ئۈچەينىڭ ئاخىرى بىلەن تۇتىشىدۇ. - سازاڭسىمان ئۆسۈك ياكى سوقۇر ئۈچەي (Appendix, 阑尾):
قارىغۇ ئۈچەيدىن چىققان كىچىك، بارماق شەكلىدىكى تۇرۇبا بولۇپ، ئۇنىڭ فۇنكسىيەسى ھازىرغىچە تولۇق ئېنىقلانمىغان. بەزى تەتقىقاتلار ئۇنى ئىممۇنىتېت سىستېمىسىغا چېتىشلىق دەپ قارايدۇ. - تۈز ئۈچەي (Rectum, 直肠):
چوڭ ئۈچەينىڭ ئاخىرقى قىسمى بولۇپ، چوڭ تەرەتنى ساقلاش ۋە تەن سىرتىغا چىقىرىش رولىنى ئوينايدۇ.
ئومۇمىي تونۇشتۇرۇش
قورساق قىسمى ئىنسان بەدىنىنىڭ ئىنتايىن مۇھىم بىر رايونى بولۇپ، ئۇ يەر شارىمىزدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ھاياتىي ئەھمىيەتكە ئىگە ئەزالار سىستېمىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ئەزالار ھەزىم قىلىش، سۈمۈرۈش، ماددا ئالماشتۇرۇش، قان ئىشلەپچىقىرىش، سۈزۈش، ئىممۇنىتېت رولىنى ئويناش ۋە باشقا نۇرغۇنلىغان فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەپ، بەدىنىمىزنىڭ ساغلاملىقىنى ساقلاشتا ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. قورساق قىسمىدىكى ھەربىر ئەزانىڭ ئۆزىگە خاس قۇرۇلمىسى ۋە فۇنكسىيەسى بار بولۇپ، ئۇلارنىڭ بىرلىكتە گارمۇنىيەلىك (ماسلىشىپ) ئىشلىشى بەدەننىڭ نورمال ھاياتلىق پائالىيىتىنىڭ كاپالىتىدۇر.
- ھەزىم قىلىش سىستېمىسىنىڭ مەركىزى: قورساق قىسمى ئېغىز بوشلۇقىدىن باشلىنىپ ئۈچەيگە يېتىپ بارىدىغان پۈتۈن ھەزىم قىلىش يولىنىڭ ئاساسلىق بۆلەكلىرىنى (مەسىلەن، ئاشقازان، كىچىك ئۈچەي، چوڭ ئۈچەي، جىگەر، ئاشقازان ئاستى بېزى، ئۆت خالتىسى) ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ئەزالار يېمەكلىكلەرنى پارچىلاش، ئوزۇقلۇق ماددىلارنى سۈمۈرۈش ۋە قالدۇقلارنى چىقىرىپ تاشلاش جەريانىنى ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بارىدۇ.
- ماددا ئالماشتۇرۇش ۋە زەھەرنى تازىلاش: جىگەر قورساق قىسمىدىكى ئەڭ چوڭ بەز بولۇپ، ئۇ ماددا ئالماشتۇرۇش، گلۇكوزا ساقلاش، ئاقسىل سىنتېزلاش، زەھەرنى تازىلاش ۋە ئۆت سۇيۇقلۇقى ئىشلەپچىقىرىش قاتارلىق 500 دىن ئارتۇق فۇنكسىيەنى ئۆتەيدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، ئاشقازان ئاستى بېزى قاندىكى گلۇكوزا مىقدارىنى كونترول قىلىدىغان ئىنسۇلىن ۋە گلۇكاگون ھورمونلىرىنى ئىشلەپچىقىرىدۇ.
- ئىممۇنىتېت ۋە قان فۇنكسىيەسى: تال ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، قاننى سۈزۈش، كونا قان ھۈجەيرىلىرىنى يوقىتىش ۋە قان زاپىسىنى ساقلاش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ يەنە ئاق قان ھۈجەيرىلىرىنى ئىشلەپچىقىرىشقا ياردەم بېرىپ، بەدەننى يۇقۇملۇق كېسەللىكلەردىن قوغدايدۇ.
- سۈيدۈك سىستېمىسىنىڭ مۇھىم قىسمى: دوۋساق قورساق قىسمىنىڭ ئاستىنقى بۆلۈمىگە جايلاشقان بولۇپ، بۆرەكتىن كەلگەن سۈيدۈكنى ساقلاپ، بەدەندىن چىقىرىۋېتىش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇنىڭ ساغلاملىقى سۈيدۈك سىستېمىسىنىڭ نورمال ئىشلىشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.
- قورساق پەردىسى ۋە باغلىنىشلار: قورساق بوشلۇقىدىكى ئەزالار قورساق پەردىسى ئارقىلىق بىر-بىرى بىلەن باغلىنىپ تۇرىدۇ. بۇ پەردىلەر ئەزالارنى مۇقىم ئورنىدا تۇتۇپ تۇرۇش بىلەن بىرگە، ئۇلارنىڭ ھەرىكىتىگە يول قويىدۇ. يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان جىگەر ئاشقازان تارىمۇشى، ئاشقازان تال تارىمۇشى، دىيافراگما بوغماق ئۈچەي تارىمۇشى قاتارلىق تارىمۇشلار بۇنىڭ تىپىك مىسالىدۇر.
قورساق قىسمى ئەزالىرىنىڭ ھەر بىرىنىڭ ئۆزىگە خاس، مۇھىم فۇنكسىيەسى بار بولۇپ، ئۇلارنىڭ ئۆز-ئارا گارمۇنىيەلىك ئىشلىشى بەدەننىڭ ساغلاملىقىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ. ھەرقانداق بىر ئەزانىڭ فۇنكسىيەسىدىكى قالايمىقانچىلىق پۈتۈن بەدەن سىستېمىسىغا تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن. شۇڭا، بۇ ئەزالارنى چۈشىنىش ۋە ئۇلارنى قانداق ساقلاشنى بىلىش ھەر بىر كىشى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.
