قۇلاق ئىچى سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى ئاناتومىيىسى

قۇلاقنىڭ سىرلىق دۇنياسى: سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولىنى چۈشىنىش

قۇلاق ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ مۇرەككەپ ۋە ھەيران قالارلىق ئەزالارنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇ ئاڭلاش بىلەن بىرگە تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش رولىنىمۇ ئوينايدۇ. بولۇپمۇ ئىچكى قۇلاقتىكى سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى، بۇ فۇنكسىيەلەرنىڭ ئاساسلىق مەركىزى ھېسابلىنىدۇ. بۇ قۇرۇلما، ئاۋاز دولقۇنلىرىنى نېرۋا سىگنالىغا ئايلاندۇرۇپ مېڭىگە يەتكۈزۈش ۋە بەدەننىڭ ھەرىكىتىگە ماس ھالدا تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزۈشتە ھالقىلىق رول ئوينايدۇ.

بۇ ماقالىدە، بىز قۇلاقنىڭ مۇشۇ مۇرەككەپ قۇرۇلمىسى، يەنى ئوڭ تەرەپ سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولىنىڭ ئالدى تاشقى يۈزى ھەمدە سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولىنىڭ ئىچكى يۈزى قاتارلىق تەپسىلاتلىرىنى ئىنچىكىلەپ تونۇشتۇرىمىز. ھەربىر زاپچاسنىڭ ئۇيغۇرچە، ئىنگلىزچە ۋە خەنزۇچە نامىنى بىلەن بىرگە، ئۇلارنىڭ فۇنكسىيەسى ۋە ئورۇنلاشتۇرىلىشى ھەققىدە چۈشەنچە بېرىلىدۇ. بۇ ئارقىلىق، قۇلاقنىڭ كەم بولسا بولمايدىغان رولىنى تېخىمۇ چوڭقۇر چۈشىنىشىڭىزگە ياردەم قىلىشنى مەقسەت قىلىمىز.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەلىمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

1. ئوڭ تەرەپ سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى (Right Bony and Membranous Labyrinth)

ئوڭ تەرەپ سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى ئىچكى قۇلاقتىكى ھالقىلىق قۇرۇلما بولۇپ، ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇق فۇنكسىيەلىرىنى ئىجرا قىلىدىغان ئاساسلىق بۆلەك ھېسابلىنىدۇ. بۇ يول ئىككى قىسىمدىن تەركىب تاپقان: سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولى ۋە ئۇنىڭ ئىچىگە جايلاشقان پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى. سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولى سۆڭەك تېمى بىلەن قورشالغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئىچىدە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى بار. بۇ ئىككى قۇرۇلما بوشلۇقتا ئېندولىمفا ۋە پېرىلىمفا سۇيۇقلۇقلىرى بىلەن تولغان بولۇپ، ئاۋاز ۋە ھەرىكەت ئۇچۇرلىرىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ. ئۇ قۇلاقنىڭ ئەڭ چوڭقۇر قىسمىغا جايلاشقان بولۇپ، مۇرەككەپ قاناللار سىستېمىسىنى شەكىللەندۈرۈپ، بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقى ۋە ئاڭلاش قابىلىيىتى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

2. ئالدىنقى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانال (Anterior Bony Semicircular Canal, 前骨半规管)
بۇ يېرىم ئايلانما قانال ئۈچ ئاساسلىق قانالنىڭ بىرى بولۇپ، بېشىمىزنىڭ ئالدى-ئايرىش ھەرىكەتلىرىنى (مەسىلەن، باشنى لىڭشىتىش) بايقىيالايدۇ. ئۇ بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى مېڭىگە يەتكۈزۈشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

3. ئالدىنقى پەردىلىك يېرىم ئايلانما قانال (Anterior Membranous Semicircular Canal, 前膜半规管)
بۇ قانال ئالدىنقى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ ئىچىگە جايلاشقان بولۇپ، ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقى بىلەن تولغان. ئۇ بېشىمىزنىڭ بۇلۇڭلۇق ھەرىكەتلىرىنى بىر تەرەپ قىلىپ، تەڭپۇڭلۇق سىگناللىرىنى يەتكۈزىدۇ.

4. ئالدىنقى پەردىلىك ئامپۇل (Anterior Membranous Ampulla, 前膜壶腹)
بۇ پەردىلىك قانالنىڭ كەڭرەك قىسمى بولۇپ، تۈكلۈك ھۈجەيرىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ھۈجەيرىلەر بېشىمىزنىڭ ھەرىكىتى سەۋەبىدىن ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقىنىڭ ئېقىشىنى سېزىپ، تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى نېرۋا سىگنالىغا ئايلاندۇرىدۇ.

5. ئالدىنقى سۆڭەكلىك ئامپۇل (Anterior Bony Ampulla, 前骨壶腹)
ئالدىنقى پەردىلىك ئامپۇلنى ئۆز ئىچىگە ئالغان سۆڭەكلىك قۇرۇلما بولۇپ، ئۇنى قوغداش ۋە مۇقىملاشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ ئىچكى قۇلاقتىكى ئالدىنقى يېرىم ئايلانما قانالنىڭ بىر قىسمى.

6. تۇخۇمسىمان خالتا (Utricle, 椭圆囊)
ئېزىتقۇ يولىنىڭ بىر قىسمى بولۇپ، تىك ھەرىكەت ۋە تارتىش كۈچىنى سېزىشقا مەسئۇل. ئۇ بەدەننىڭ تىك ئورنى ۋە ھەرىكىتى توغرىسىدىكى ئۇچۇرلارنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.

7. دەلىز (Vestibule, 前庭)
ئىچكى قۇلاقتىكى مەركىزىي بوشلۇق بولۇپ، سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولىنىڭ ئوتتۇرا قىسمىغا جايلاشقان. ئۇ تۇخۇمسىمان خالتا ۋە شارسىمان خالتىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىپ، تەڭپۇڭلۇق ئورگىنىنىڭ ئاساسلىق بۆلىكىنى تەشكىل قىلىدۇ.

8. شارسىمان خالتا (Saccule, 球囊)
ئېزىتقۇ يولىنىڭ يەنە بىر قىسمى بولۇپ، توغرىسىغا ھەرىكەت ۋە تارتىش كۈچىنى سېزىشقا مەسئۇل. ئۇ بەدەننىڭ توغرا ئورنى ۋە ھەرىكىتى توغرىسىدىكى ئۇچۇرلارنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.

9. قۇلۇلە چوققىسى (Apex of Cochlea, 蜗顶)
قۇلۇلىنىڭ ئۇچى، يەنى ئەڭ يۇقىرى قىسمى بولۇپ، تۆۋەن چاستوتىلىق ئاۋازلارنى پەرقلەندۈرۈش رولىنى ئوينايدۇ. بۇ قىسىمدىكى تۈكلۈك ھۈجەيرىلەر تۆۋەن چاستوتىلىق تەۋرىنىشلەرگە تېخىمۇ سەزگۈر كېلىدۇ.

10. قۇلۇلە (Cochlea, 耳蜗)
قۇلۇلە ئاڭلاش ئورگىنى بولۇپ، قوڭغۇزسىمان شەكىلدە ئۆز-ئارا ئۆرىلىشىپ، سۆڭەكلىك بىر قۇرۇلمىنى ھاسىل قىلىدۇ. ئۇ ئاۋاز دولقۇنلىرىنى نېرۋا سىگنالىغا ئايلاندۇرۇپ، ئاڭلاش نېرۋىسى ئارقىلىق مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.

11. قۇلۇلە نەيچىسى (Cochlear Duct, 耳蜗管)
قۇلۇلىنىڭ ئىچىدىكى پەردىلىك قانال بولۇپ، ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقى بىلەن تولغان. ئۇ كورتى ئورگىنىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ، ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى ئېلېكتر سىگنالىغا ئايلاندۇرىدۇ.

12. دەلىز دەرىزىسى (Oval Window, 前庭窗)
ئوتتۇرا قۇلاق بىلەن ئىچكى قۇلاقتىكى دەلىزنى تۇتاشتۇرىدىغان پەردىلىك دەرىجە بولۇپ، ئۈزەڭگە سۆڭىكى ئۇنىڭغا تۇتىشىدۇ. ئۇ ئوتتۇرا قۇلاقتىن كەلگەن ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى ئىچكى قۇلاقتىكى سۇيۇقلۇقلارغا يەتكۈزىدۇ.

13. ئۇلىغۇچى نەيچە (Ductus Reuniens, 连合管)
شارسىمان خالتا بىلەن قۇلۇلە نەيچىسىنى تۇتاشتۇرىدىغان كىچىك قانال. ئۇ ئىككى قۇرۇلما ئارىسىدىكى ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقىنىڭ ئېقىشىنى تەمىنلەيدۇ.

14. قۇلۇلە دەرىزىسى (Round Window, 蜗窗)
قۇلۇلىنىڭ تۆۋەنكى قىسمىدىكى پەردىلىك دەرىجە بولۇپ، ئاۋاز تەۋرىنىشلىرى سەۋەبىدىن ئىچكى قۇلاقتىكى سۇيۇقلۇقنىڭ بېسىمىنى تەڭشەش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ دەلىز دەرىزىسىگە ماس ھالدا ئىشلەيدۇ.

15. تۇخۇمسىمان شارسىمان خالتا نەيچىسى (Utriculosaccular Duct, 椭圆球囊管)
تۇخۇمسىمان خالتا بىلەن شارسىمان خالتىنى تۇتاشتۇرىدىغان قانال بولۇپ، بۇ ئىككى قۇرۇلمىنىڭ ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقىنىڭ ئالماشتۇرۇلۇشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

16. ئارقا سۆڭەكلىك ئامپۇل (Posterior Bony Ampulla, 后骨壶腹)
ئارقا پەردىلىك ئامپۇلنى ئۆز ئىچىگە ئالغان سۆڭەكلىك قۇرۇلما بولۇپ، ئۇنى قوغداش ۋە مۇقىملاشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ ئىچكى قۇلاقتىكى ئارقا يېرىم ئايلانما قانالنىڭ بىر قىسمى.

17. ئارقا پەردىلىك ئامپۇل (Posterior Membranous Ampulla, 后膜壶腹)
ئارقا يېرىم ئايلانما قانالنىڭ كەڭرەك قىسمى بولۇپ، تۈكلۈك ھۈجەيرىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بېشىمىزنىڭ ئارقىغا مايىل قىلىش ھەرىكەتلىرىنى سېزىپ، تەڭپۇڭلۇق سىگناللىرىنى يەتكۈزىدۇ.

18. ئىچكى لىمفا خالتىسى (Endolymphatic Sac, 内淋巴囊)
ئېندولىمفا نەيچىسىنىڭ ئاخىرقى قىسمىدىكى خالتىسىمان قۇرۇلما بولۇپ، ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقىنى سۈمۈرۈپ تەڭشەش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ ئېندولىمفا بېسىمىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ.

19. ئىچكى لىمفا نەيچىسى (Endolymphatic Duct, 内淋巴管)
تۇخۇمسىمان خالتا ۋە شارسىمان خالتىدىن باشلىنىپ، ئىچكى لىمفا خالتىسىغا تۇتىشىدىغان قانال. ئۇ ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقىنى توشۇش رولىنى ئوينايدۇ.

20. تاق سۆڭەكلىك پۇت (Common Bony Crus, 单骨角)
ئالدىنقى ۋە ئارقا سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قاناللارنىڭ بىرلىشىپ بىر پۇت ھاسىل قىلغان قىسمى. ئۇ بۇ قاناللارنى بىر-بىرىگە تۇتاشتۇرىدۇ.

21. تاق پەردىلىك پۇت (Common Membranous Crus, 单膜脚)
ئالدىنقى ۋە ئارقا پەردىلىك يېرىم ئايلانما قاناللارنىڭ بىرلىشىپ بىر پۇت ھاسىل قىلغان قىسمى. ئۇ ئىككى پەردىلىك قانالنى تۇتاشتۇرىدۇ.

22. ئارقا سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانال (Posterior Bony Semicircular Canal, 后骨半规管)
ئۈچ يېرىم ئايلانما قانالنىڭ بىرى بولۇپ، بېشىمىزنىڭ يانتۇ ھەرىكەتلىرىنى (مەسىلەن، يانغا قېيىش) بايقىيالايدۇ. ئۇ تەڭپۇڭلۇق سىگناللىرىنى مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.

23. سىرتقى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانال (Lateral Bony Semicircular Canal, 外骨半规管)
ئۈچ يېرىم ئايلانما قانالنىڭ يەنە بىرى بولۇپ، بېشىمىزنىڭ يانغا ئايلىنىش ھەرىكەتلىرىنى (مەسىلەن، باشنى بۇرۇش) بايقىيالايدۇ. ئۇ تەڭپۇڭلۇق سىگناللىرىنى يەتكۈزىدۇ.

24. تاشقى پەردىلىك يېرىم ئايلانما قانال (Lateral Membranous Semicircular Canal, 外膜半规管)
سىرتقى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ ئىچىگە جايلاشقان بولۇپ، ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقى بىلەن تولغان. ئۇ بېشىمىزنىڭ يانغا ئايلىنىش ھەرىكەتلىرىنى بىر تەرەپ قىلىپ، تەڭپۇڭلۇق سىگناللىرىنى يەتكۈزىدۇ.

25. تاشقى پەردىلىك ئامپۇل (Lateral Membranous Ampulla, 外膜壶腹)
سىرتقى پەردىلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ كەڭرەك قىسمى بولۇپ، تۈكلۈك ھۈجەيرىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ ھۈجەيرىلەر بېشىمىزنىڭ يانغا ئايلىنىش ھەرىكىتى سەۋەبىدىن ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقىنىڭ ئېقىشىنى سېزىپ، تەڭپۇڭلۇق ئۇچۇرلىرىنى نېرۋا سىگنالىغا ئايلاندۇرىدۇ.

26. ئارقا پەردىلىك يېرىم ئايلانما قانال (Posterior Membranous Semicircular Canal, 后膜半规管)
ئارقا سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ ئىچىگە جايلاشقان بولۇپ، ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقى بىلەن تولغان. ئۇ بېشىمىزنىڭ يانتۇ ھەرىكەتلىرىنى بىر تەرەپ قىلىپ، تەڭپۇڭلۇق سىگناللىرىنى يەتكۈزىدۇ.

27. تاشقى سۆڭەكلىك ئامپۇل (Lateral Bony Ampulla, 外骨壶腹)
تاشقى پەردىلىك ئامپۇلنى ئۆز ئىچىگە ئالغان سۆڭەكلىك قۇرۇلما بولۇپ, ئۇنى قوغداش ۋە مۇقىملاشتۇرۇش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ ئىچكى قۇلاقتىكى سىرتقى يېرىم ئايلانما قانالنىڭ بىر قىسمى.

28. سۆڭەكلىك ئومۇمىي پۇت (Bony Common Crus, 总骨角)
ئالدىنقى ۋە ئارقا سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قاناللارنىڭ دەلىزگە تۇتىشىدىغان بىرلىككە كەلگەن قىسمى بولۇپ، بۇ قاناللارنىڭ فۇنكسىيەسىنى مۇۋاپىق ئىجرا قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.

29. ئوڭ تەرەپ سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يول ئىچكى يۈزى (Right Bony Labyrinth Inner Surface)

ئوڭ تەرەپ سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولىنىڭ ئىچكى يۈزى بىر قاتار مۇرەككەپ قۇرۇلمىلاردىن تەركىب تاپقان بولۇپ، بۇلار ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاش مېخانىزمىنىڭ ئايرىلماس بىر قىسمى. بۇ ئىچكى يۈزىدە ئۈچ يېرىم ئايلانما قانال، قۇلۇلە ۋە دەلىز قاتارلىق ئاساسلىق زاپچاسلارنىڭ سۆڭەك تېمى بار. بۇ قۇرۇلمىلارنىڭ ئىچىدە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى يەرلىشىپ، ئۇنىڭ ئىچىدىكى ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقى ۋە تۈكلۈك ھۈجەيرىلەر ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى ۋە بېشىمىزنىڭ ھەرىكىتىنى سېزىپ نېرۋا سىگناللىرىغا ئايلاندۇرىدۇ. سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولى ئىچكى يۈزىدىكى ھەربىر زاپچاس، ئۆزىگە خاس فۇنكسىيەنى ئىجرا قىلىش ئارقىلىق، ئومۇمىي قۇلاق سىستېمىسىنىڭ ئۈنۈملۈك ئىشلىشىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

30. ئالدى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما نەيچە (Anterior Bony Semicircular Duct, 前骨半规管)
بۇ سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر بۆلەك بولۇپ، ئالدىنقى يېرىم ئايلانما پەردىلىك قانالنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بېشىمىزنىڭ ئالدى-ئايرىش ھەرىكەتلىرىنى پەرقلەندۈرىدۇ.

31. ئالدى سۆڭەكلىك ئامپۇل (Anterior Bony Ampulla, 前骨壶腹)
ئالدى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ كەڭرەك قىسمى بولۇپ، ئالدى پەردىلىك ئامپۇلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بۇلۇڭلۇق ھەرىكەتنى سېزىشقا ياردەم بېرىدۇ.

32. تۇخۇمسىمان خالتا يوشۇرۇن ئويمىنى (Elliptical Recess, 椭圆囊隐窝)
دەلىز ئىچىدىكى تۇخۇمسىمان خالتا جايلاشقان ئورۇن بولۇپ، تۇخۇمسىمان خالتىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە ئۇنىڭ فۇنكسىيەسىنى قوللاش رولىنى ئوينايدۇ.

33. يۇقارقى غەلۋىر دېغى (Superior Macula, 上筛斑)
دەلىزنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر نەچچە سۆڭەك تېشى. بۇلار تەڭپۇڭلۇق نېرۋا تۈگۈنچىلىرى ئۆتىدىغان يوللارنى تەمىنلەيدۇ.

34. دەلىز قىرى (Vestibular Crest, 前庭嵴)
دەلىزنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر قىرغاق بولۇپ، دەلىزنى ئوخشىمىغان بۆلەكلەرگە ئايرىش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ تۇخۇمسىمان خالتا ۋە شارسىمان خالتىنى پەرقلەندۈرۈشكە ياردەم بېرىدۇ.

35. ئوتتۇرا غەلۋىر دېغى (Middle Macula, 中筛斑)
دەلىزنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى ئوتتۇرا قىسىمدىكى سۆڭەك تېشى. بۇلار ئوتتۇرا بۆلەكتىكى تەڭپۇڭلۇق نېرۋا تۈگۈنچىلىرىنىڭ ئۆتۈشىنى تەمىنلەيدۇ.

36. ئايلانما تاختا ئىلمىگى (Hamulus of Spiral Lamina, 螺旋板钩)
قۇلۇلىنىڭ ئىچىدىكى سۆڭەكلىك ئايلانما تاختىنىڭ ئۇچىدىكى ئىلگەك شەكىللىك قۇرۇلما. ئۇ قۇلۇلىنىڭ ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىش مېخانىزمىدا رول ئوينايدۇ.

37. سۆڭەكلىك ئايلانما تاختا (Osseous Spiral Lamina, 骨螺旋板)
قۇلۇلىنى ئىككى ئاساسلىق قانالغا بۆلىدىغان سۆڭەكلىك قۇرۇلما بولۇپ، قۇلۇلىنىڭ ئىچكى قۇرۇلمىسىنى قوللايدۇ. ئۇ كورتى ئورگىنىنى ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

38. دەلىز پەلەمپىيى (Scala Vestibuli, 前庭阶)
قۇلۇلىنىڭ يۇقىرىقى بوشلۇقى بولۇپ، پېرىلىمفا سۇيۇقلۇقى بىلەن تولغان. ئۇ دەلىز دەرىزىسىدىن كەلگەن ئاۋاز تەۋرىنىشلىرىنى قۇلۇلىنىڭ ئىچىگە يەتكۈزىدۇ.

39. ناغرا پەلەمپىيى (Scala Tympani, 鼓阶)
قۇلۇلىنىڭ تۆۋەنكى بوشلۇقى بولۇپ، پېرىلىمفا سۇيۇقلۇقى بىلەن تولغان. ئۇ دەلىز پەلەمپىيىدىكى تەۋرىنىش ئېنېرگىيەسىنى قۇلۇلە دەرىزىسى ئارقىلىق سىرتقا چىقىرىدۇ.

40. خالتا يوشۇرۇن ئويمىنى (Spherical Recess, 球囊隐窝)
دەلىز ئىچىدىكى شارسىمان خالتا جايلاشقان ئورۇن بولۇپ، شارسىمان خالتىنى مۇقىملاشتۇرۇش ۋە ئۇنىڭ فۇنكسىيەسىنى قوللاش رولىنى ئوينايدۇ.

41. قۇلۇلە دەرىزىسى (Round Window, 蜗窗)
قۇلۇلىنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى پەردىلىك ئېچىلما بولۇپ، قۇلۇلىدىكى سۇيۇقلۇق بېسىمىنى تەڭشەش رولىنى ئوينايدۇ. ئۇ ناغرا پەلەمپىيىنىڭ ئاخىرلىشىش نۇقتىسى.

42. تۆۋەنكى غەلۋىر دېغى (Inferior Macula, 下筛斑)
دەلىزنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى تۆۋەنكى قىسىمدىكى سۆڭەك تېشى. بۇلار تۆۋەنكى بۆلەكتىكى تەڭپۇڭلۇق نېرۋا تۈگۈنچىلىرىنىڭ ئۆتۈشىنى تەمىنلەيدۇ.

43. ئارقا سۆڭەكلىك ئامپۇل (Posterior Bony Ampulla, 后骨壶腹)
ئارقا سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ كەڭرەك قىسمى بولۇپ، ئارقا پەردىلىك ئامپۇلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بۇلۇڭلۇق ھەرىكەتنى سېزىشقا ياردەم بېرىدۇ.

44. دەلىز نەيچە ئىچكى ئاغزى (Internal Opening of Vestibular Aqueduct, 前庭管内口)
دەلىزدىن باشلىنىپ، باش سۆڭەككە تۇتىشىدىغان قانالنىڭ ئىچكى ئېغىزى. بۇ قانال ئارقىلىق ئېندولىمفا نەيچىسى ئۆتىدۇ.

45. ئارقا سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانال (Posterior Bony Semicircular Canal, 后骨半规管)
بۇ سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر بۆلەك بولۇپ، ئارقا يېرىم ئايلانما پەردىلىك قانالنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بېشىمىزنىڭ يانتۇ ھەرىكەتلىرىنى پەرقلەندۈرىدۇ.

46. تاشقى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانال (Lateral Bony Semicircular Canal, 外骨半规管)
بۇ سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ ئىچكى يۈزىدىكى بىر بۆلەك بولۇپ, تاشقى يېرىم ئايلانما پەردىلىك قانالنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بېشىمىزنىڭ يانغا ئايلىنىش ھەرىكەتلىرىنى پەرقلەندۈرىدۇ.

47. تاشقى سۆڭەكلىك ئامپۇل (Lateral Bony Ampulla, 外骨壶腹)
تاشقى سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قانالنىڭ كەڭرەك قىسمى بولۇپ، تاشقى پەردىلىك ئامپۇلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ بۇلۇڭلۇق ھەرىكەتنى سېزىشقا ياردەم بېرىدۇ.

48. سۆڭەكلىك ئومۇمىي پۇت (Bony Common Crus, 总骨角)
ئالدىنقى ۋە ئارقا سۆڭەكلىك يېرىم ئايلانما قاناللارنىڭ دەلىزگە تۇتىشىدىغان بىرلىككە كەلگەن قىسمى بولۇپ، بۇ قاناللارنىڭ فۇنكسىيەسىنى مۇۋاپىق ئىجرا قىلىشقا ياردەم بېرىدۇ.

قۇلاقنىڭ ئىچكى سىرلىرى: ئاڭلاش ۋە تەڭپۇڭلۇقنىڭ مۇرەككەپ مېخانىزمى

قۇلاقنىڭ سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى ئىنسان بەدىنىدىكى ئەڭ ھەيران قالارلىق مۇرەككەپ قۇرۇلمىلارنىڭ بىرى. ئۇ پەقەت ئاڭلاشنىلا ئەمەس، بەلكى بەدەننىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلاش ئۈچۈنمۇ ئىنتايىن مۇھىم. بۇ ئىككى فۇنكسىيە ئۆز-ئارا زىچ باغلانغان بولۇپ، بىر-بىرىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ. سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولى، باش سۆڭەك ئىچىدىكى بىر سۆڭەكلىك قۇرۇلما بولۇپ، ئۇنىڭ ئىچىگە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى جايلاشقان. بۇ ئىككى قۇرۇلما بوشلۇقتا سۇيۇقلۇق بىلەن تولغان بولۇپ، ئاۋاز دولقۇنلىرى ۋە بېشىمىزنىڭ ھەرىكىتىنى نېرۋا سىگنالىغا ئايلاندۇرۇپ مېڭىگە يەتكۈزىدۇ.

ئېزىتقۇ يولىنىڭ ئاساسلىق زاپچاسلىرى:

• قۇلۇلە (Cochlea): قوڭغۇزسىمان شەكىلدىكى بۇ قۇرۇلما ئاڭلاشقا مەسئۇل. ئۇنىڭ ئىچىدە كورتى ئورگىنى بار بولۇپ، ئاۋاز دولقۇنلىرىنى نېرۋا ئىمپۇلسىغا ئايلاندۇرىدۇ.
• يېرىم ئايلانما قاناللار (Semicircular Canals): ئۈچ دانە يېرىم ئايلانما قانال (ئالدىنقى، ئارقا ۋە سىرتقى) بېشىمىزنىڭ بۇلۇڭلۇق ھەرىكەتلىرىنى (يەنى ئايلىنىش ھەرىكىتىنى) سېزىشكە مەسئۇل. بۇلار تەڭپۇڭلۇقنى ساقلاشتا ئاساسلىق رول ئوينايدۇ.
• دەلىز (Vestibule): دەلىز قۇلۇلە بىلەن يېرىم ئايلانما قاناللار ئارىسىدىكى بوشلۇق. ئۇ تۇخۇمسىمان خالتا (Utricle) ۋە شارسىمان خالتا (Saccule) نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ خالتىلار تىك ۋە توغرا ھەرىكەت بىلەن تارتىش كۈچىنى سېزىشكە مەسئۇل.
• سۇيۇقلۇق سىستېمىسى: سۆڭەكلىك ۋە پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى ئىچىدە ئىككى خىل سۇيۇقلۇق بار:
  • پېرىلىمفا (Perilymph): سۆڭەكلىك ئېزىتقۇ يولى بىلەن پەردىلىك ئېزىتقۇ يولى ئوتتۇرىسىدىكى بوشلۇقنى تولدۇرىدۇ.
  • ئېندولىمفا (Endolymph): پەردىلىك ئېزىتقۇ يولىنىڭ ئىچىنى تولدۇرىدۇ. بۇ سۇيۇقلۇقلار ئاۋاز ۋە ھەرىكەتنىڭ تەۋرىنىشلىرىنى تۈكلۈك ھۈجەيرىلەرگە يەتكۈزۈپ بېرىدۇ.

تەڭپۇڭلۇقنىڭ مېخانىزمى:
يېرىم ئايلانما قاناللار ئىچىدىكى ئېندولىمفا سۇيۇقلۇقى بېشىمىزنىڭ ھەرىكىتى بىلەن بىللە ھەرىكەتلىنىدۇ. بۇ ھەرىكەت قاناللارنىڭ كەڭرەك قىسمى بولغان ئامپۇل (Ampulla) ئىچىدىكى تۈكلۈك ھۈجەيرىلەرنى غىدىقلايدۇ. بۇ غىدىقلىنىش نېرۋا ئىمپۇلسىغا ئايلىنىپ، تەڭپۇڭلۇق نېرۋىسى ئارقىلىق مېڭىگە يەتكۈزۈلىدۇ. دەلىزدىكى تۇخۇمسىمان خالتا ۋە شارسىمان خالتىمۇ ئوخشاش مېخانىزم بىلەن ئىشلەپ، تىك ۋە توغرا ھەرىكەت ئۇچۇرلىرىنى يەتكۈزىدۇ.