سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى

سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى بەدەننىڭ سۆڭەك، بوغۇم، مۇسكۇل، تارىمۇش قاتارلىق قىسىملاردىكى كېسەللىك ئالامەتلىرىگە دىئاگنوز قويۇش، داۋالاش ۋە ئالدىنى ئېلىشقا دائىر ئىشلارنى قىلىدىغان بۆلۈم. سۆڭەك كېسەللىكلىرى دوختۇرلىرى ھەر خىل سۆڭەك كېسەللىكلىرى مەسىلىلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ، جاراھەت خاراكتېرلىك سۇنۇقتىن تارتىپ ئاستا خاراكتېرلىك بوغۇم كېسەللىكلىرىگىچە، بىمارلارنىڭ ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە تۇرمۇش سۈپىتىنى ياخشىلاشقا مەركەزلىشىدۇ. سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىنىڭ داۋالاش ئۇسۇلى مۇتەئەسسىپ داۋالاش ( مەسىلەن، فىزىكىلىق داۋالاش ۋە دورا بىلەن داۋالاش ) ۋە ھەر خىل ئوپېراتسىيىلىق داۋالاشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

ئۇيغۇرچە ئىسمى: سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى
ئىنگىلىزچە ئىسمى: Orthopedics Department
تۈركچە ئىسمى: Ortopedi bölümü
خەنزۇچە ئىسمى: 骨科, 骨关节科

سۆڭەك بۆلۈمى ھەقىقەتەن مېدىتسىنادىكى ئەڭ قەدىمىي بۆلۈملەرنىڭ بىرى. ئىنسانلار ناھايىتى بۇرۇنلا سۆڭەك سۇنۇش، سۆڭەك چىقىپ كېتىش قاتارلىق مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىشقا باشلىغان، دەسلەپكى سۆڭەك كېسەللىكلىرى ئەمەلىيىتىنى قەدىمكى مىسىر ۋە قەدىمكى يۇنان دەۋرىگىچە سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ.

ھازىرقى مېدىتسىنا ساھەسىدە، فرانسىيە تاشقى كېسەللىكلەر دوختۇرى ئانبروس پارېي ( Ambroise Paré ) سۆڭەك كېسەللىكلىرى ئاتىسى دەپ قارىلىدۇ، ئۇ 16 – ئەسىردە ياشىغان. ئۇ جەڭ مەيدانىدىكى تاشقى كېسەللىكلەر ئوپېراتسىيەسى ئۈچۈن زور تۆھپە قوشۇپلا قالماستىن، يەنە سۆڭەك سۇنۇش ۋە بوغۇم چىقىپ كېتىشنى داۋالايدىغان نۇرغۇن يېڭى ئۇسۇللارنى كەشىپ قىلغان. پارېينىڭ سۆڭەك كېسەللىكلىرىگە قوشقان تۆھپىسى ھازىرقى زامان سۆڭەك كېسەللىكلىرىگە ئاساس سېلىپ، ئۇنى «سۆڭەك كېسەللىكلىرى ئاتىسى» دەپ ئاتىغان.

سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى دائىم كۆرۈلىدىغان كېسەللىكلەر

1. سۆڭەك سۇنۇش: سۆڭەك ئۈزۈلۈش، قاتناش ھادىسىسى، يىقىلىپ چۈشۈش ياكى سۆڭەك شالاڭلىشىش كېسىلى بىمارلىرىدا كۆپ كۆرۈلىدۇ.

2. بوغۇم ياللۇغى:

1) سۆڭەك بوغۇم ياللۇغى ( OA ): بىر خىل چېكىنىش خاراكتېرلىك كېسەللىك بولۇپ ،بوغۇملارنىڭ ئۇپرىشى ۋە ئاغرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

2) رېماتوئىدلىق بوغۇم ياللۇغى ( RA ): بىر خىل ئاستا خاراكتېرلىك ئۆز بەدەن ئىممۇنىتېتلىق كېسەللىك بولۇپ ،بوغۇمنىڭ ئىچكى قىسمىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.

3. ئومۇرتقا مەسىلىسى:

1) ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسى پولتىيىپ چىقىش : ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسىنىڭ كۆمۈرچەك قىسمى يۇلۇن ياكى نېرۋا يىلتىزىنى بېسىۋالىدۇ.

2) ئومۇرتقىنىڭ يانغا ئېگىلىشى : ئومۇرتقىنىڭ بىنورمال يانغا ئېگىلىشى تۇغما ياكى ناتۇغما بولۇشى مۇمكىن.

4. سۆڭەك شالاڭلىشىش كېسىلى : سۆڭەكنىڭ زىچلىقى تۆۋەنلەپ، سۆڭەكنىڭ ئاجىزلىشىشى ۋە سۆڭەك سۇنۇش خەۋپىنى ئاشۇرۇۋېتىدۇ.

5. پەي ياللۇغى ۋە پەي زەخىملىنىش: مەسىلەن، ئۆكچە پەي ياللۇغى، مۈرە يەڭ زەخىملىنىش قاتارلىقلار تەنھەرىكەتچىلەر ۋە جىسمانىي ئەمگەكچىلەردە كۆپ كۆرۈلىدۇ.

6. سۆڭەك ئۆسمىسى:

1) ياخشى سۈپەتلىك سۆڭەك ئۆسمىسى: مەسىلەن، سۆڭەك – كۆمۈرچەك ئۆسمىسى.

2) يامان سۈپەتلىك سۆڭەك ئۆسمىسى: مەسىلەن، سۆڭەك ساركومىسى ياكى يۇۋېن ساركومىسى.

7. بوغۇملار تارتىشىپ قېلىش: بوغۇملارنىڭ ھەرىكەت دائىرىسى تارىيىدۇ، بۇ ئۇزاق مۇددەت ھەرىكەت قىلماسلىق ياكى كېسەللىك سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىشى مۇمكىن.

قانداق كېسەللىك ئالامىتى بولسا سۆڭەك بۆلۈمىگە بېرىش كېرەك؟

1. سۆڭەك ياكى بوغۇملارنىڭ سىجىل ياكى قاتتىق ئاغرىشى : بولۇپمۇ تاشقى زەخىملەنمىگەن ئەھۋالدىكى سىجىل ئاغرىش.

2. بوغۇملار ئىششىش، قېتىپ قېلىش ياكى قىزىرىپ ئىششىش : بولۇپمۇ ئەتىگەندە ئورنىدىن تۇرغاندا ياكى تىنچ تۇرغاندىن كېيىن كۆرۈنەرلىك بولىدۇ.

3. قول پۇت ياكى بەدەننىڭ باشقا بوغۇملىرىنىڭ ھەرىكىتى چەكلىمىگە ئۇچراش : مەسىلەن، بوغۇملار نورمال ھەرىكەت قىلالمايدۇ ياكى تۇراقسىز سېزىم پەيدا بولىدۇ.

4. سۇنۇق : مەسىلەن، سۇنۇق كېيىن روشەن ئاغرىش، ئىششىش ۋە ئىقتىدارىنى يوقىتىش.

5. ئومۇرتقا تۈۋرۈك مەسىلىسى : مەسىلەن، دۈمبە قىسمى ياكى بويۇن قىسمى داۋاملىق ئاغرىش، بىنورمال ئېگىلىش ياكى ئولتۇرغۇچ سۆڭەك نېرۋىسى ئاغرىش.

6. ئېنىق بولمىغان مونەك ياكى تۈگۈنچە : سۆڭەك ياكى بوغۇم ئەتراپىدا بايقالغان بىنورمال مونەك.

سۆڭەك بۆلۈمى ئامبۇلاتورىيەسى مەسئۇلىيىتى

1. كېسەل كۆرۈش ۋە دىئاگنوز قويۇش : سۆڭەك، بوغۇم، مۇسكۇل ۋە تارىمۇش قاتارلىقلارنى تەپسىلىي تەكشۈرۈش ۋە دىئاگنوز قويۇش.

2. داۋالاش لايىھەسىنى پىلانلاش : دورا بىلەن داۋالاش، فىزىكىلىق داۋالاش، شەكىل تۈزىگۈچنى ماتېرىياللارنى ئىشلىتىش ۋە ئوپېراتسىيە قىلىپ داۋالاشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

3. جىددىي بىر تەرەپ قىلىش : جىددىي خاراكتېرلىك سۆڭەك سۇنۇش، چىقىپ كېتىش قاتارلىق جىددىي ئەھۋاللارنى بىر تەرەپ قىلىش.

4. بىمارلارگە كېسەللىك ۋە ساغلاملىققا ئائىت ئۇچۇرلار بىلەن تەمىنلەش : بىمارلارنى كېسەللىك بىلىملىرى، داۋالاش پىلانى ۋە سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە يېتەكچىلىك قىلىش بىلەن تەمىنلەيدۇ.

5. زىيارەت قىلىش ۋە سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش : بىمارنىڭ ئەسلىگە كېلىش جەريانىنى ئىز قوغلاپ تەكشۈرۈش، داۋالاش لايىھەسىنى تەڭشەش ھەمدە كېرەكلىك بولغان تەكلىپى بېرىش.

6. باشقىلار

سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە كۆپ ئېلىپ بېرىلىدىغان ئوپېراتسىيىلەر

1. سۇنۇقنى ئىچىدىن مۇقىملاشتۇرۇش ئوپېراتسىيىسى : مېتال تاختا، بۇرما مىخ ياكى مىخ بىلەن سۇنۇقنى مۇقىملاشتۇرۇش.

2. بوغۇم ئالماشتۇرۇش ئوپېراتسىيىسى:

1) يانپاش بوغۇمىنى ئالماشتۇرۇش ئوپېراتسىيىسى : ئېغىر يانپاش بوغۇم ياللۇغى ياكى يانپاش سۆڭەك سۇنۇشتا ئېلىپ بېرىلىدۇ.

2) تىز بوغۇمىنى ئالماشتۇرۇش ئوپېراتسىيىسى : تىز بوغۇمىدىكى ئېغىر چېكىنىش خاراكتېرلىك كېسەللىك ياكى زەخىملىنىشكە ئىشلىتىلىدۇ.

3. ئومۇرتقا بىرىكتۈرۈش تېخنىكىسى : سۆڭەككە كۆچۈرۈلگەن ماددا ياكى مېتال ئەسۋاب ئارقىلىق تۈۋرۈكنى مۇقىملاشتۇرۇپ، تۈۋرۈكنىڭ تۇراقسىزلىقىنى داۋالايدۇ.

4. مۈرە بوغۇمى ئەينىكى ئوپېراتسىيەسى : مۈرە بوغۇم پىيى يىرتىلىش، مۈرە بوغۇم ياللۇغى قاتارلىق مەسىلىلەرنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.

5. يېرىم ئايسىمان كۆمۈرچەكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش تېخنىكىسى : تىز بوغۇمىدىكى يېرىم ئايسىمان كۆمۈرچەكنىڭ يىرتىلىشىنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ.

6. مۇسكۇل پېيىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئوپېراتسىيىسى : زەخىمگە ئۇچرىغان مۇسكۇل پېيىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، مەسىلەن ئۆكچە (ئارقا تاپان) پېيىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش.

7. سۆڭەك ئۆسمىسىنى ئېلىۋېتىش ئوپېراتسىيىسى : ياخشى سۈپەتلىك ياكى يامان سۈپەتلىك سۆڭەك ئۆسمىسىنى ئېلىۋېتىش ئۈچۈن، كېيىنكى قايتا قۇرۇش ئوپېراتسىيىسىگە توغرا كېلىشى مۇمكىن.

8. بوغۇم ئەينىكىدە تەكشۈرۈش : بىر خىل مىكرو زەخىملىك ئوپېراتسىيە بولۇپ، بوغۇملارنىڭ ئىچكى قىسمىدىكى كېسەللىك ئۆزگىرىشىنى تەكشۈرۈش ۋە داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.

9. باشقا ئوپىراتسىيىلەر ۋە داۋالاشلار : مەسىلەن پ ر پ PRPداۋالىشى ….

سۆڭەك بۆلۈمى جىددىي داۋالاش كېسەللىك تونۇشتۇرۇش

سۆڭەك كېسەللىكلىرى جىددىي قۇتقۇزۇش بۆلۈمىدە 24 سائەت ئىچىدە كۆرۈلگەن جىددىي سۆڭەك كېسەللىكلەر ۋە بىر تەرەپ قىلىش ئەھۋالى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

1. سۇنۇق ، سۆڭەك سۇنۇش : ئوچۇق سۇنۇق ( سۆڭەك تېرىنى تېشىپ ئۆتۈش )، مۇرەككەپ سۇنۇق قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، ئادەتتە جىددىي بىر تەرەپ قىلىش ۋە مۇقىملاشتۇرۇشقا توغرا كېلىدۇ.

2. چىقىپ كېتىش: بوغۇم بېشى نورمال ئورۇندىن ئاجراپ كەتسە، ئاغرىش ۋە ئىقتىدارى توسالغۇغا ئۇچراشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن، شۇڭا تېزدىن ئەسلىگە كەلتۈرۈش كېرەك.

3. ئېغىر بولغان ئومۇرتقا تۈۋرۈكى يارىسى: ئەگەر ئومۇرتقا تۈۋرۈك سۇنۇپ كەتسە ياكى چىقىپ كەتسە، نېرۋا زەخىملىنىش ۋە پالەچلىنىشكە چېتىلىشى مۇمكىن، شۇڭا تېزدىن بىر تەرەپ قىلىش كېرەك.

4. تارىمۇش يىرتىلىش: ئەگەر ئالدى گىرەلەشمە تارىمۇش ( ACL ) يىرتىلسا ،ئادەتتە جىددىي باھالاش ۋە ئارىلىشىشقا توغرا كېلىدۇ.

5. ئۆتكۈر سۇنۇقتىن يۇقۇملىنىش: سۇنۇقتىن كېيىن يۇقۇملىنىش، ئانتىبىئوتىكلار بىلەن داۋالاش ۋە ئوپېراتسىيە قىلىپ جاراھەتنى تازىلاشقا توغرا كېلىشى مۇمكىن.

6. بوغۇملار تارتىشىپ قېلىش: بوغۇملارنىڭ جىددىي خاراكتېرلىك زەخىملىنىشى ياكى كېسەللىك كەلتۈرۈپ چىقارغان ھەرىكىتى چەكلىمىگە ئۇچراش سەۋەبىدىن، جىددىي بىر تەرەپ قىلىش ۋە داۋالاشقا توغرا كېلىشى مۇمكىن.

بۇ جىددىي داۋالاش ئەھۋاللىرىنى ۋاقتىدا باھالاپ ۋە بىر تەرەپ قىلىپ، يەنىمۇ ئىلگىرىلىگەن ھالدا زەخىملىنىش ۋە ئەگەشمە كېسەللىكلەرنى ئازايتىش ھەمدە بىمارنىڭ ئىقتىدارىنى تېزدىن ئەسلىگە كەلتۈرۈشىگە ياردەم بېرىش كېرەك.

سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە كۆپ ئىشلىتىلىدىغان تەكشۈرۈش ئەسۋاپلىرى

سۆڭەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە دائىم ئىشلىتىلىدىغان سۈرەت ئەسۋابى ۋە تەكشۈرۈش تۆۋەندىكى بىر قانچە خىل بولىدۇ:

X نۇرى ، رېنتىگېن ، فىلىم ( X – ray ) : ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان سۆڭەك بۆلۈمى سۈرەتلىك تەكشۈرۈشى بولۇپ، سۆڭەك سۇنۇش، بوغۇم چىقىپ كېتىش ۋە سۆڭەك ماددىسىنىڭ ئۆزگىرىشىنى تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.

CT تەسۋىر كۆچۈرۈش ( Computed Tomography ،CT ): تېخىمۇ تەپسىلىي سۆڭەك قۇرۇلمىسى سۈرىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ ،بولۇپمۇ مۇرەككەپ سۆڭەك سۇنۇش ۋە بوغۇم مەسىلىسىگە ماس كېلىدۇ.

ماگنىتلىق رېزونانس ئارقىلىق تەسۋىر ھاسىل قىلىش ( Magnetic Resonance Imaging ،MRI ): يۇمشاق توقۇلمىلار ( مەسىلەن:مۇسكۇل ،تارىمۇش ،ئومۇرتقا ئارىلىق تەخسىسى ) ۋە يىلىكنىڭ كېسەللىك ئۆزگىرىشىنى تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.

ئۇلترا ئاۋاز دولقۇنىدا تەكشۈرۈش ( Ultrasound ): يۇمشاق توقۇلمىلار ،پەي ،پەي ۋە بوۋاقلارنىڭ يانپاش بوغۇمىنىڭ يېتىلىش ئەھۋالىنى باھالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.

سۆڭەك تەسۋىر كۆچۈرۈش ( Bone Scan ): يادرو تېببىي تەسۋىر تېخنىكىسى، سۆڭەك ئۆسمىسى ،يۇقۇملىنىش ۋە باشقا سۆڭەك كېسەللىكلىرىنى تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.

سۆڭەك زىچلىقىنى ئۆلچەش ( Dual – energy X – ray Absorptiometry ،DEXA ): سۆڭەك زىچلىقىنى باھالاشقا ئىشلىتىلىدۇ ،ئاساسلىقى سۆڭەك شالاڭلىشىش كېسىلىگە دىئاگنوز قويۇشقا ئىشلىتىلىدۇ.