تۇنجى ھەيز كۆرۈش قىزلاردا تۇنجى قېتىم ھەيز كۆرۈشنى كۆرسىتىدۇ، بۇ بالاغەتكە يېتىش مەزگىلىنىڭ مۇھىم بەلگىلىرىدىن بىرى بولۇپ، ئادەتتە 10 ياشتىن 15 ياشقىچە بولغان ئارىلىقتا كۆرۈلىدۇ، ئوتتۇرىچە يېشى 12 ياشتىن 13 ياشقىچە بولىدۇ. تۇنجى ھەيز قىز بەدىنىنىڭ تۇغۇشقا ھازىرلىنىشقا باشلىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ، شۇنداقلا بالاغەتكە يېتىش مەزگىلىدىكى بەدەننىڭ يېتىلىشىدىكى مۇھىم باسقۇچلارنىڭ بىرى. تۇنجى ھەيزنىڭ كېلىشى قىزلارنىڭ تۇخۇمدانىنىڭ تۇخۇم چىقىرىشقا باشلىغانلىقىدىن ھەمدە بالىياتقۇ ئىچكى پەردىسىنىڭ دەۋرىيلىك چۈشۈشكە باشلىغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ، بۇنىڭ بىلەن ھەيز شەكىللىنىدۇ.
تۇنجى ئادەتنىڭ فىزىئولوگىيىلىك جەريانى
تۇنجى ھەيز كېلىشتىن بۇرۇن، قىزنىڭ بەدىنى كۆكسى يوغىناش، ئەۋرەت قىسىمىدا تۈك موي ئۆسۈش ۋە قۇيۇقلىشىش، بوي ئېگىزلىكىنىڭ تېز سۈرئەتتە ئۆسۈش قاتارلىق بىر قاتار فىزىيولوگىيەلىك ئۆزگىرىشلەرنى باشتىن كەچۈرىدۇ. بەدەندىكى جىنسىي ھورمون سەۋىيىسى مەلۇم دەرىجىگە يەتكەندە، تۇخۇمدان تۇخۇم چىقىرىشقا باشلايدۇ، بالىياتقۇ ئىچكى پەردىسى ھەر ئايلىق دەۋرىيلىكتە قېلىنلاپ، ئۇرۇقلانغان تۇخۇمنىڭ ئورۇنلىشىشىغا تەييارلىق قىلىدۇ. ئەگەر ئاجرىتىپ چىقىرىلغان تۇخۇم ئۇرۇقلانمىسا، بالىياتقۇ ئىچكى پەردىسى چۈشۈپ كېتىدۇ ھەمدە جىنسىي يول ئارقىلىق بەدەن سىرتىغا چىقىپ كېتىدۇ، مانا بۇ ھەيزدۇر.
تۇنجى ھەيزگە تەسىر كۆرسىتىدىغان ئامىللار
تۇنجى ھەيز كېلىش كۆپ خىل ئامىللارنىڭ تەسىرىگە ئۇچرايدۇ، ئۇ ئىرسىيەت، ئوزۇقلۇق، مۇھىت ۋە پىسخىكىلىق ئامىل قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
ئىرسىيەت ئامىلى
ئىرسىيەت تۇنجى ھەيز ۋاقتىنى بەلگىلەشتە مۇھىم رول ئوينايدۇ. ئەگەر ئانىنىڭ تۇنجى ھەيز كۆرۈش ۋاقتى بىر قەدەر بالدۇر ياكى بىر قەدەر كېيىن بولسا، قىزىنىڭ تۇنجى ھەيز كۆرۈش ۋاقتىمۇ ئوخشاشراق بولۇشى مۇمكىن. جەمەتتىكى ئىرسىيەت گېنى بەدەندىكى ھورمۇنلارنىڭ ئاجرىلىپ چىقىشى ۋە جىنسىي يېتىلىش ۋاقتىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ.
ئوزۇقلىنىش ئەھۋالى
ئوزۇقلۇق تۇنجى ھەيزنىڭ ۋاقتىغا تەسىر كۆرسىتىدىغان مۇھىم ئامىللارنىڭ بىرى. يېمەك – ئىچمەكتىكى يېتەرلىك ئوزۇقلۇق، بولۇپمۇ ئاقسىل، ماي ۋە مىكرو ئېلېمېنتلارنىڭ قوبۇل قىلىنىشى بەدەننىڭ يېتىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، تۇنجى ھەيز كېلىشنى ئىلگىرى سۈرۈشى مۇمكىن. ھازىرقى جەمئىيەتتە، ئوزۇقلۇقنىڭ قوبۇل قىلىنىشى يېتەرلىك بولغاچقا، قىزلارنىڭ تۇنجى ھەيز كۆرۈش يېشى ئالدىغا سۈرۈلىدۇ.
بەدەندىكى ماي نىسبىتى
بەدەندىكى ماي مىقدارىمۇ دەسلەپكى ھەيز ۋاقتىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. ياغ بەدەندىكى ئانىلىق ھورموننىڭ مۇھىم كېلىش مەنبەسى بولۇپ، بەدەندىكى ياغ نىسبىتى يۇقىرىراق قىزلار ئادەتتە بالاغەتكە يېتىش مەزگىلىگە بالدۇر كىرىدۇ ھەم تۇنجى ھەيز مەزگىلىنى باشتىن كەچۈرىدۇ. زىيادە سېمىزلىك ياكى زىيادە ئورۇقلاش ھەيزنىڭ قانۇنىيىتىگە تەسىر كۆرسىتىدۇ.
مۇھىت ئامىلى
مۇھىتتىكى خىمىيەلىك ماددىلار، مەسىلەن، مۇھىت ھورمۇنىغا كاشىلا قىلغۇچى ماددىلار ( مەسىلەن، پىلاستىكلاشتۇرغۇچ، ھاشارات يوقىتىش دورىسى قاتارلىقلار ) ئىچكى ئاجراتما سىستېمىسىغا تەسىر كۆرسىتىپ، تۇنجى ھەيز كۆرۈش ۋاقتىنىڭ ئالدىغا سۈرۈلۈشى ياكى كەينىگە سۈرۈلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. ئۇنىڭدىن باشقا، تۇرمۇش مۇھىتىنىڭ ئۆزگىرىشى، بېسىم ۋە پىسخىكىلىق ھالەتمۇ دەسلەپكى دولقۇنغا تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن.
پىسخىكىلىق ئامىل
روھىي بېسىم ۋە كەيپىيات داۋالغۇشىمۇ تۇنجى ئادەت نىڭ كۆرۈلۈش ۋاقتىغا تەسىر كۆرسىتىشى مۇمكىن. ئۇزاق مۇددەتلىك تەشۋىشلىنىش، جىددىيلىشىش ياكى تۇراقسىز ئائىلە مۇھىتى ھەيز دەۋرىنىڭ قانۇنىيەتسىزلىكىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى، ھەتتا تۇنجى ئادەت كۆرۈش ۋاقتىغا تەسىر يەتكۈزۈشى مۇمكىن.
تۇنجى ھەيز ( تۇنجى ئادەت ) قىزلارنىڭ بالاغەتكە يېتىش مەزگىلىدىكى مۇھىم ئابىدە بولۇپ، جىنسىي يېتىلىشنىڭ باشلانغانلىقىدىن دېرەك بېرىدۇ. ئىرسىيەت، ئوزۇقلۇق، بەدەندىكى ماي نىسبىتى، مۇھىت ۋە پىسخىكا قاتارلىق كۆپ تەرەپلىمىلىك ئامىللار تۇنجى ھەيز كۆرۈش ۋاقتىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. بۇ ئامىللارنى چۈشىنىش بالاغەتكە يېتىش مەزگىلىدىكى فىزىيولوگىيەلىك ئۆزگىرىشلەرنى تېخىمۇ ياخشى چۈشىنىشكە پايدىلىق ھەمدە قىزلارنىڭ بۇ مۇھىم باسقۇچتىن ساغلام، ئوڭۇشلۇق ئۆتۈشىگە ياردەم بېرىدۇ.
