خولېرا كېسەللىكى ھەققىدە

كىرىش سۆز

خولېرا بىر خىل جىددىي خاراكتېرلىك يۇقۇملۇق ئىچ سۈرۈش كېسەللىكى بولۇپ، خولېرا يايسىمان باكتېرىيەسى (Vibrio cholerae) كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. بۇ خىل كېسەللىكنىڭ يۇقۇملىنىش ۋە تارقىلىش دەرىجىسى يۇقىرى بولۇپ، ئەگەر ئۇيغۇن تەدبىر قوللىنىلمىغاندا، تېزلىكتە يامراپ، نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ ھاياتىغا خەۋپ يېتىشى مۇمكىن. خولېرا كېسىلى سەھىيە شارائىتى ناچار، پاكىز ئىچىملىك سۇغا ئېرىشىش تەس بولغان رايونلاردا تېخىمۇ كۆپ ئۇچرايدۇ.

تارىختا، خولېرا كۆپ قېتىم يەر شارى خاراكتېرلىك كەڭ تارقىلىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، نەچچە مىليون ئادەمنىڭ ئۆلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان، ھازىرغا قەدەر يەنىلا يەر شارى ئاممىۋى تازىلىقىدىكى مۇھىم خىرىسلارنىڭ بىرى بولۇپ كەلمەكتە. خولېرا كېسىلى دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) تەرىپىدىن چوقۇم ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىشقا تېگىشلىك كېسەللىكلەر قاتارىغا كىرگۈزۈلگەن بولۇپ، يەر شارى بويىچە ھەمكارلىشىپ تاقابىل تۇرۇشقا توغرا كەلمەكتە.

ئۇيغۇرچە / Uyghurche : خولېرا
ئىنگىلىزچە / English : cholera
تۈركچە / Türkçe : Kolera
خەنزۇچە / 汉语 : 霍乱

كېسەللىك سەۋەبى ۋە تارقىلىش يولى

پاتوگېنلىق ئالاھىدىلىكلىرى

خولېرانىڭ كېسەللىك قوزغاتقۇچىسى خولېرا باكتېرىيەسى بىر خىل ئەگرى يايسىمان گرام مەنپىي باكتېرىيە بولۇپ، بۇ باكتېرىنىڭ  ئىككى خىل ئاساسلىق (O1 ۋە O139) زەردابى بولغانلىرى كەڭ كۆلەمدە يۇقۇملىنىش ۋە تارقىلىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. O1 زەردابى تىپىنى يەنە قەدىمكى تىپ ۋە ئارتو تىپىدىن ئىبارەت ئىككى خىل تارماق تىپىغا ئايرىشقا بولىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە ئارتو تىپى بۈگۈنكى كۈندە دۇنيادىكى ئەڭ كۆپ ئۇچرايدىغان تىپدۇر. بۇ خىل باكتېرىيە ئىشقارلىق مۇھىتتا كۆپىيىدۇ، كىسلاتالىق مۇھىتقا سەزگۈر كېلىدۇ، مانا بۇ ئاشقازان كىسلاتاسىنىڭ نېمە ئۈچۈن خولېرا بىلەن يۇقۇملىنىشتىن ئۈنۈملۈك مۇداپىئەلىنەلەيدىغانلىقىنىڭ سەۋەبى.

تارقىتىش يوللىرى

خولېرا يايسىمان باكتېرىيەسى ئادەتتە بۇلغانغان سۇ ياكى يېمەكلىك ئارقىلىق ئادەم بەدىنىگە كىرىدۇ. كېسەللىك تۆۋەندىكى يوللار ئارقىلىق تارقىلىدۇ :

مىكروب بىلەن بۇلغانغان سۇنى ئىچىش.

باكتېرىيەدىن بۇلغانغان يېمەكلىكلەرنى، بولۇپمۇ خام ياكى يېرىم پىشقان دېڭىز مەھسۇلاتلىرىنى ئىستېمال قىلىش.

خولېرا بىمارلىرىنىڭ تەرەتتىن بۇلغانغان قوللىرى بىلەن ئۇچرىشىش ئارقىلىق يېمەكلىك ۋە ئىچىملىكلەرنى بۇلغايدۇ.

خولېرا بىمارلىرىنىڭ قۇسۇقى ياكى چوڭ تەرىتى بىلەن بىۋاسىتە ئۇچرىشىش.

خولېرا ئادەتتە دەريا ياكى توختام سۇلار، يېمەكلىك تەمىنلەش زەنجىرىنىڭ گەندە-سۈيدۈك ئارقىلىق بۇلغىنىش قاتارلىق يوللار ئارقىلىق تارقىلىدۇ. نوپۇس زىچ توپلاشقان رايونلار، مۇساپىرلار لاگىرى ۋە ئاپەت رايونلىرى كېسەللىكلەرنىڭ تارقىلىش ئىھتىماللىقى تېخىمۇ يۇقىرى بولىدۇ. دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدىغىنى شۇكى، خولېرا يايسىمان باكتېرىيەسى بەزى مۇھىتلاردا (مەسىلەن، تۇزلۇق سۇ مۇھىتىدا) ئۇزاق مۇددەت ياشىيالايدۇ، بۇنىڭ بىلەن بەزى سۇ رايونى خولېرانىڭ تەبىئىي ساقلىنىپ كۆپىيىش ئامبىرىغا ئايلىنىپ قالىدۇ.

كېسەللىك ئالامەتلىرى ۋە پاتولوگىيەلىك فىزىيولوگىيە

كېسەل قوزغىلىش مېخانىزىمى

خولېرا يايسىمان باكتېرىيەسى كىچىك ئۈچەيگە كىرگەندىن كېيىن، خولېرا توكسىنى يەنى خولېرا زەھىرى (CT) پەيدا بولىدۇ، بۇ بىر خىل ئۈچەي ئېنزىمى بولۇپ، ئۈچەي ئېپىتېلىيە ھۈجەيرىسىدىكى ئانوكلېئوتىد سىكلوئىيونىنى ئاكتىپلاشتۇرۇپ، ناترىي خىلورىدنىڭ كۆپ مىقداردا ئاجرىلىپ چىقىشى ۋە ئايرىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ ۋە ناترىي ئىئونىنىڭ سۈمۈرۈلۈشى ئازىيىدۇ. بۇ خىل ئىيونلارنىڭ توشۇلۇشىنىڭ نورمالسىزلىقى كۆپ مىقداردىكى سۇنىڭ قان تومۇرلاردىن ئۈچەي بوشلۇقىغا ئېقىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، ئېغىر ئىچى سۈرۈشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

كىلىنكىلىق ئىپادىسى

خولېرا باكتېرىيىسى بىلەن يۇقۇملانغاندىن كېيىن، كېسەللىك ئالامەتلىرى ئادەتتە 12 سائەتتىن 5 كۈنگىچە (ئوتتۇرا ھېساب بىلەن 2-3 كۈن) كۆرۈلىدۇ. كېسەللىك ئالامەتلىرىنىڭ ئېغىرلىق دەرىجىسىگە ئاساسەن، تۆۋەندىكىدەك ئايرىشقا بولىدۇ :

يېنىك ياكى ئوتتۇرا دەرىجىدە يۇقۇملىنىش

1. يېنىك دەرىجىدە سۇدەك ئىچى سۈرۈش.
2. يېنىك دەرىجىدە سۇسىزلىنىش.
3. يۇقارقى ئالامەتلەر بەزىدە كۆرۈلمەسلىكىمۇ مۇمكىن. كۆپىنچە يۇقۇملانغۇچىلاردا كېسەللىك ئالامىتى بولماسلىقى ياكى يېنىك بولۇشى مۇمكىن ئىكەن.

ئېغىر يۇقۇملىنىش

تۇيۇقسىز يۈز بەرگەن، كۆپ مىقداردىكى « گۈرۈچ شوۋىسىدەك » تەرەت شەكىلدە ئىچى سۈرۈش كۆرۈلىدۇ. (ئادەتتە سۇيۇق، كۈلرەڭ كۆك رەڭدە، سېسىق پۇرىقى يوق بولىدۇ.)
ئىچى ئېلىشىش بولماي تۇرۇپ توساتتىن ئېغىر قۇسۇش كۆرۈلىدۇ.
قاتتىق ئاجىزلىشىش ۋە ماغدۇرسىزلىنىش ئەھۋاللىرىمۇ كۆرۈلىدۇ.
تومۇر سوقۇشى ئاجىزلىشىدۇ، قان بېسىمى تۆۋەنلەيدۇ.
ئېغىر دەرىجىدىكى سۇسىزلىنىش ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ. (ئېغىز قۇرۇش، كۆز ئويمىنى ئولتۇرۇشۇپ كېتىش، تېرىنىڭ ئېلاستىكىلىقى ناچار بولۇش)
مۇسكۇللارنىڭ سپازمىلىنىشى، بولۇپمۇ پۇت بۆلجۈڭ گۆش قىسمىدا كۆرۈلىدۇ.
– كىسلاتا-ئىشقار تەڭپۇڭلۇقى قالايمىقانلىشىش كەلتۈرۈپ چىقارغان چوڭقۇر نەپەس ئېلىش ئەھۋاللىرى كۆرۈلىدۇ. (Kussmaul نەپەسلىنىش)
كىچىك تەرەت ئازىيىش ياكى ھىچ كەلمەسلىك.
ئاۋازى توملىشىدۇ.

ئېغىر بولغاندا، بىمار بىر نەچچە سائەت ئىچىدە %10 -%15 بەدەن ئېغىرلىقىنى يوقىتىشى، قان سىغىمچانلىقى تۆۋەن شوك بولۇپ قېلىش ۋە مېتابولىزم خاراكتېرلىك كىسلاتادىن زەھەرلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن. داۋالانمىغان ئېغىر خولېرا بىمارلىرىنىڭ ئۆلۈش نىسبىتى%50 -%70 كە يېتىدۇ، لېكىن ۋاقتىدا مۇۋاپىق داۋالانسا ئۆلۈش نىسبىتىنى%1 تىن تۆۋەن چەككە چۈشۈرگىلى بولىدۇ.

دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش ئۇسۇلى

خولېراغا دىياگنوز قويۇش ئاساسلىقى تارقىلىشچان كېسەللىك ئالاھىدىلىكى ۋە كىلىنىكىلىق ئىپادىسىنى ئاساس قىلىدۇ، بولۇپمۇ خولېرا كەڭ تارقالغان رايونلاردا بۇ ئۇسۇللار ئىشلىتىلىدۇ.

تەجرىبىخانىدا دىياگنوز قويۇش تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ :

چوڭ تەرەت ئەۋرىشكىسىنى يېتىشتۈرۈش: ئەڭ توغرا دىئاگنوز قويغىلى بولىدۇ (ئالتۇن ئۆلچەم)، لېكىن نەتىجىسىنىڭ چىقىشى ئۈچۈن 1-2 كۈن ۋاقىت كېتىدۇ.
تېز دىياگنوز قويۇش تەجرىبە ئۇسۇللىرى: مەسىلەن، ئىممۇنىتېت قەۋىتىنى ئانالىز قىلىش تەجرىبىسى، 15-30 مىنۇت ئىچىدە نەتىجە بىلەن تەمىنلەيدۇ.
مىكروسكوپ ئارقىلىق بىۋاسىتە تەكشۈرۈش: ئالاھىدە « ئوق ئېتىش » ھەرىكىتى قىلىۋاتقان يايسىمان باكتېرىيىلەرنى كۆرگىلى بولىدۇ.
PCR تەكشۈرۈش: تارقىلىشچان كېسەللىكلەرنى تەكشۈرۈش ئۈچۈن ئالاھىدە قىممەتكە ئىگە.

داۋالاش ئۇسۇلى

خولېرا داۋالاشنىڭ نىگىزلىك نۇقتىسى ، تېز سۈرئەتتە ئۈنۈملۈك ھالدا بەدەن سۇيۇقلۇقى ۋە ئېلېكتىرولىتنى تولۇقلاش بولۇپ، بۇ كېسەللىكنىڭ ئىتتىك ناچارلىشىپ كېتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشنىڭ مۇھىم نۇقتىسى ھېساپلىنىدۇ. شۇڭا بىمارلارنىڭ سۇسىزلىنىشنىڭ ئېغىرلىق دەرىجىسىگە ئاساسەن، تۆۋەندىكى داۋالاش ئۇسۇللىرىنى قوللانسا بولىدۇ :

سۇسىزلىنىش ئەھۋالىنى بىر تەرەپ قىلىش

ئوتتۇراھال دەرىجىدە سۇسىزلىنىپ كەتكەن كېسەللىكلەر (بەدەن ئېغىرلىقى 5 -%10 ئارىلىقىدا تۆۋەنلەپ كېتىش )

1. ئىچىلىدىغان سۇيۇقلۇق تولۇقلايدىغان تۇز (ORS) ئېرىتمىسىنى ئىچىش ئارقىلىق تولۇقلاش، (WHO تەۋسىيەلىك رېتسىپى)
2. قۇرامىغا يەتكەنلەر ئادەتتە 2-4 لىتىر ORS غا ئېھتىياجلىق بولىدۇ.
3. سىنىك (Zn) تولۇقلاش دورىسى بالىلارنىڭ ئىچى سۈرۈشنىڭ داۋاملىشىشنىڭ مۇددىتىنى قىسقارتقىلى بولىدۇ.

ئېغىر دەرىجىدە سۇسىزلىنىپ كېتىش ( بەدەن ئېغىرلىقى %10 دىن كۆپ دەرىجىدە كېمىيىپ كېتىش  )

ۋېناغا تېز سۈرئەتتە سۇيۇقلۇق تولۇقلاش ئەڭ ئالدىنقى بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرى ھىساپلىنىدۇ.

رىڭگېر لاكتات سۇيۇقلۇقى (Ringer ’ s lactate) نى ئىشلىتىشنى تەۋسىيە قىلىدۇ.

باشلىنىشتا تېز تولۇقلاش كېرەك. (30 ml / kg دەسلەپكى 30 مىنۇت ئىچىدە، بالىلارنىڭ 100 ml / kg)

ئاندىن 2-3 سائەت ئىچىدە داۋاملىق تولۇقلاڭ.

ئانتىبىئوتىك داۋالاش

سۇيۇقلۇق تولۇقلاشنى باشلاپ ، كېرەكلىك قان تەكشۈرۈشلەر ئېلىنىپ بولۇپ بولمايلا ئانتىبىيوتىك باشلانسا بولىدۇ.

دوكسىسىكلىن، ئازىترومىتسىن ياكى سىپروفلاكساسىن قاتارلىقلاردىن تاللانسا بولىدۇ.

ئانتىبىيوتىك ئىچ سۈرۈشنىڭ داۋاملىشىش ۋاقتىنى تەخمىنەن%50 ئازايتىپ، باكتېرىيە چىقىرىش مىقدارىنى ئازايتىدۇ.

شۇ جايدىكى كېسەللىكلەرنىڭ ئانتىبىئوتىكقا چىدامچانلىق ئامىلىنىمۇ ئويلىشىش لازىم.

قوللاش خاراكتېرىلىك داۋالاش

ھاياتلىق ئالامىتى ۋە ئېلېكتىرولىت سەۋىيەسىنى كۆزىتىش.

زۆرۈر تېپىلغاندا كالىي ۋە ھىدروكاربونات تۇزى تولۇقلاش كېرەك.

ئوزۇقلۇقنىڭ يېتەرلىك بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىپ، نورمال ئوزۇقلىنىشقا ئىلھام بېرىش كېرەك.

ئالدىنى ئېلىش، تىزگىنلەش تەدبىرى

خولېرانىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن كۆپ سەۋىيىلىك، ئۇنىۋېرسال ئۇسۇل بولۇشى كېرەك، بۇ شەخسىي ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرى ۋە مەھەللە رايون سەۋىيىسىدە ئاممىۋى تازىلىققا ئىشلىرىغا تۈزىتىش ئېلىپ بېرىشلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

شەخسىي ئالدىنى ئېلىش ئۇسۇلى

1. بىخەتەر ئىچىملىك سۇ ئىشلىتىش:قاينىتىش، خلورلاش ياكى باشقا مۇۋاپىق تازىلاپ بىر تەرەپ قىلىش

2. يېمەكلىك بىخەتەرلىكى:يېمەكلىكلەرنى، بولۇپمۇ دېڭىز مەھسۇلاتلىرىنى ئۈزۈل-كېسىل پىشۇرۇش؛ خام يېيىشتىن ساقلىنىش

3. قول تازىلىقى:قولنى دائىم سوپۇن ۋە سۈزۈك سۇ بىلەن يۇيۇش، بولۇپمۇ :

1) يېمەكلىكلەرنى بىر تەرەپ قىلىشنىڭ ئالدى-كەينىدە.

2) ھاجەتتىن چىققاندىن كېيىن

3) بىمارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالغاندىن كېيىن

4. بۇلغىنىش ئېھتىمالى بولغان سۇ مەنبەسىدە سۇ ئۈزۈش ياكى يۇيۇنۇشتىن ساقلىنىش كېرەك

ئاممىۋى سەھىيە ئىشلىرىغا تۈزىتىش ئېلىپ بېرىش

جەمئىيەت رايون ۋە مەھەللە ئۇل ئەسلىھەلەرنى ياخشىلاش

• بىخەتەر ئىچىملىك سۇ بىلەن تەمىنلەش سىستېمىسىنى قۇرۇش ۋە ئاسراش.
• پاسكىنا سۇنى مۇۋاپىق بىر تەرەپ قىلىش ۋە قويۇپ بېرىش.
• ھاجەتخانىنى ئۆلچەملىك ئۇسۇلدا سېلىش.
• كوچا مەھەللە مۇھىت تازىلىقىنى ياخشىلاش.

يۇقۇمنى كۆزىتىش ۋە ئۇنىڭغا تاقابىل تۇرۇش

• دەسلەپكى مەزگىلدىكى ئاگاھلاندۇرۇش سىستېمىسىنى ئىشقا سېلىش.
• كېسەللىك ئەھۋالىنى تېز دوكلات قىلىش ۋە مۇئەييەنلەشتۈرۈش.
• ئۇچراشقۇچىلارنى ئىز قوغلاش ۋە ئايرىش تەدبىرلىرىنى كۈزىتىش.
• جىددىي ئەھۋاللاردىكى سۇ ۋە تازىلىق ئەسلىھەلىرىنى تەمىنلەش سىستېمىسى بەرپا قىلىش.

ۋاكسىنا ئەملەش

نۆۋەتتە كلىنىكىدا ئىككى خىل ئىچىدىغان خولېرا ۋاكسىنىسى WHO (دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى)نىڭ دەلىللىشىدىن ئۆتۈپ ئىشلىتىلمەكتە:

1. قوش ۋالېنتلىق (O1 ۋە O139) پۈتۈن ھۈجەيرىلىك ئاكتىپسىزلاشتۇرۇلغان ۋاكسىنا

2، WC-rBS ۋاكسىنىسى (قايتا گۇرۇپپىلانغان B سۇب بىرلىكنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ)

خەتەرلىك رايونلاردا ۋاكسىنا ئەملەش ھەرىكىتىنى قاراتمىلىق قانات يايدۇرۇش كېرەك.

ۋاكسىنىنىڭ قوغدىلىش نىسبىتى تەخمىنەن%65 تىن%85 كىچە بولۇپ، 2-3 يىل داۋاملىشىدىكەن

ساغلاملىق تەربىيەسى

مەھەللىلەرنىڭ خولېراغا بولغان تونۇشىنى ئۆستۈرۈشى ئۈچۈن قەرەللىك ئۆگىنىشلەرنى ئېلىپ بېرىش كېرەك.

شەخسىي تازىلىق ئادىتىنى تەشۋىق قىلىش ۋاراقچىلىرىنى تارقىتىش.

يېمەكلىك بىخەتەرلىكى بىلىملىرىنى ئۆگىتىش لىكسىيىلەرنى ئۆتكۈزۈش.

خولېرا دۇنيا مىقياسىدىكى ئەھۋالى

دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ دوكلاتىغا ئاساسلانغاندا، :

يەر شارىدا ھەر يىلى 1 مىليون 300 مىڭدىن 4 مىليونغىچە خولېرا بىمارى بار ئىكەن.

ھەر يىلى تەخمىنەن 21 مىڭدىن 143 مىڭغىچە ئادەم خولېرا بىلەن ئۆلۈپ كېتىدىكەن.

ئافرىقا ۋە ئاسىيادىكى بەزى رايونلار يەنىلا خولېرا ئاساسلىق تارقالغان رايون ھىساپلىنىدىكەن.

يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، كەڭ كۆلەملىك يۇقۇم ئەھۋاللىرىمۇ كۆرۈلدى. مەسىلەن :

1. 2010-يىلى ھايتىدىكى خولېرا يۇقۇمى 800 مىڭدىن ئارتۇق ئادەمنىڭ ئۆلۈشىنى، 9000 دىن ئارتۇق ئادەمنىڭ ئۆلۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان.
2. يەمەندە داۋاملىشىۋاتقان خولېرا يۇقۇمى ھازىرقى زامان تارىخىدىكى ئەڭ چوڭ كۆلەملىك خولېرا لىرىنىڭ بىرى
3. افرىقىدىكى نۇرغۇن دۆلەتلەردە دەۋرىيلىك يۈز بېرىدۇ، بۇ يامغۇر پەسلى ۋە كەلكۈن بىلەن زىچ مۇناسىۋەتلىك

كىلىمات ئۆزگىرىشى، نوپۇس كۆچۈش، تەبىئىي ئاپەت ۋە ھەربىي توقۇنۇش قاتارلىق ئامىللارنىڭ ھەممىسى خولېرانىڭ يۈز بېرىش خەۋپىنى ئاشۇرۇۋېتىشى مۇمكىن.

خۇلاسە

خولېرا بىر خىل ئېغىر يۇقۇملۇق كېسەللىك بولۇپ، ئەگەر ۋاقتىدا داۋالانمىسا، نەچچە سائەت ئىچىدە ئۆلۈپ كېتىشى مۇمكىن. لېكىن، بۇمۇ بىر خىل ئالدىنى ئالغىلى ۋە داۋالىغىلى بولىدىغان كېسەللىك. بۇنىڭدا مۇھىمى كۆپ تەرەپ تەڭ تۇتۇش قىلىدىغان ئۇنىۋېرسال ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش تەدبىرلىرى:بىر تەرەپتىن، سۇ، مۇھىت تازىلىقى ۋە شەخسىي تازىلىق ئادىتىنى ياخشىلاش؛ يەنە بىر تەرەپتىن ئۈنۈملۈك ئۆلچەپ تەكشۈرۈش سىستېمىسى ۋە تېز ئىنكاس قايتۇرۇش مېخانىزمىنى بەرپا قىلىش لازىم.

شەخسىي قاتلامدا، تازىلىققا دىققەت قىلىش، پاكىز ئىچىملىك سۇ ئىشلىتىش ۋە يېمەكلىكلەرنى توغرا تەييارلاش ئىنتايىن مۇھىم. ئەگەر يۇقۇملانسا، دەرھال داۋالاش ۋە بەدەن سۇيۇقلۇقىنى تولۇقلاش ئارقىلىق ئۆلۈش نىسبىتىنى%50 تىن%1 كە تۆۋەنلەتكىلى بولىدۇ. پۈتكۈل جەمئىيەتنىڭ ئورتاق قاتنىشىشى خولېرانى كونترول قىلىشنىڭ ئاچقۇچى، ھەر بىر ئادەم كېسەللىك ئاساسىي بىلىملىرىنى ئىگىلىگەندە، ئۆزىنى ۋە باشقىلارنى قوغداش جەھەتتە مۇھىم رول ئوينايدۇ.

گەرچە تەرەققىي تاپقان دۆلەتلەردە خولېرا ناھايىتى ئاز ئۇچرايدىغان بولسىمۇ، لېكىن يەر شارىدا خولېرانى يوقىتىش تىرىشچانلىقى يەنىلا داۋاملاشتۇرۇشقا توغرا كېلىدۇ، بولۇپمۇ دۇنيادىكى ئەڭ ئاجىز كىشىلەر توپىنىڭ ئاساسىي تۇرمۇش شارائىتى ۋە داۋالاش-ساقلىق ساقلاش مۇلازىمىتىنى ياخشىلاش بۇنىڭ مۇھىم ھالقىلىق نۇقتىلىرىدىن بىرى ھىساپلىنىدۇ.