ئوقۇرەك سۆڭەك ئاناتومىيىلىك تۈزۈلۈشى

ئوقۇرەك سۆڭەك،  ئۆزگىچە «S» شەكىللىك قۇرۇلمىسى بىلەن تۆش سۆڭىكى (sternum) ۋە تاغاق سۆڭىكى (scapula) نى تۇتاشتۇرۇپ تۇرىدىغان بىردىنبىر ئۇزۇن سۆڭەك بولۇپ، ئۈستۈنكى مۈچە بىلەن گەۋدە قىسمىنى تۇتاشتۇرۇشتىكى ھالقىلىق رولىنى ئوينايدۇ. بۇ سۆڭەكنىڭ ئورنى يۈزەكى بولغاچقا، ئۇنى مۈرىنىڭ ئالدى تەرەپتە تېرە ئۈستىدىن ئاسانلا سىلاپ ھىس قىلىشقا بولىدۇ.

ئوقۇرەك سۆڭىكى مۈرىنىڭ ھەرىكەت دائىرىسىنى كېڭەيتىش، ئاستىدىكى مۇھىم نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنى قوغداش قاتارلىق كۆپ خىل فۇنكسىيەلەرنى ئۆتەيدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا، ئۇنىڭ نېپىز ۋە ئالاھىدە ئورنى ئۇنى سۇنۇشقا ئاسان ئۇچرايدىغان سۆڭەكلەرنىڭ بىرىگە ئايلاندۇرغان.

رەسىم مەنبەسى: ئادەم ئاناتومىيىسىنىڭ رەڭلىك ئاتلىسى (ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە 1993-يىلى)
رەسىم تەرجىمە تەھرىرى: ھەلىمە ئابدۇكېرىم ؛ تەھرىر: سابىت ئىسلام
رەسىم تەرجىمە قىلغۇچىلار: ئاگۇ خەسەنوۋ ، تۇرسۇنجان توقاي ، گۈلنىسا كېرەم ، نۇرمەمەت باغاشار ، ھەىلمە ئابدۇكېرىم
مەزمۇن تەييارلاش ۋە تەھرىر : دوختۇرلار تورى ئەترىتى

ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ تەپسىلىي ئاناتومىيىلىك تۈزۈلمىسى

ئوقۇرەك سۆڭەك (Clavicle, 锁骨)
ئوقۇرەك سۆڭەك ئادەم بەدىنىدىكى گورىزونتال ھالەتتە تۇرىدىغان ئۇزۇن سۆڭەك. ئۇ بىر تىرەك رولىنى ئويناپ، تاغاق سۆڭىكىنى مۇۋاپىق ئورۇندا تۇتۇپ، قولنىڭ ئەركىن ھەرىكەتلىنىشىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ. ئۇ ھامىلدارلىق مەزگىلىدە ئەڭ بالدۇر سۆڭەكلىشىشكە باشلايدىغان سۆڭەكلەرنىڭ بىرى. ئۇنىڭ ئۆزگىچە قوش ئەگرىلىك شەكلى قول ۋە مۈرىنىڭ تولۇق ھەرىكەت دائىرىسى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.

ئوقۇرەك سۆڭەك ئۈستى كۆرۈنۈشى (Superior view of the clavicle, 锁骨上面观)
بۇ كۆرۈنۈش ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ تېرىنىڭ دەل ئاستىغا جايلاشقان سىلىق ئۈستۈنكى يۈزىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ. بۇ نۇقتىدىن قارىغاندا، سۆڭەكنىڭ ئومۇمىي «S» شەكىللىك ھالىتى ۋە ئىككى ئۇچىنى ئېنىق كۆرگىلى بولىدۇ.

تۆش سۆڭەك ئۇچى (Sternal end, 胸骨端)
بۇ ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ ئىچكى تەرىپىدىكى ئۇچى بولۇپ، توم ۋە تۆت بۇلۇڭلۇق شەكىلدە كېلىدۇ. ئۇ تۆش سۆڭىكىنىڭ تۇتقۇچى (manubrium of sternum) بىلەن تۇتىشىپ، تۆش-ئوقۇرەك بوغۇمىنى (sternoclavicular joint) ھاسىل قىلىدۇ.

ئوقۇرەك سۆڭەك تېنى (Body of the clavicle, 锁骨体)
بۇ قىسىم يەنە «سۆڭەك غولى» (shaft) دەپمۇ ئاتىلىپ، تۆش سۆڭەك ئۇچى بىلەن تاغاق چوققا ئۇچىنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى مەركىزىي قىسمى ھېسابلىنىدۇ. ئۇنىڭ ئىچكى ئۈچتىن ئىككى قىسمى ئالدىغا، تاشقى ئۈچتىن بىر قىسمى كەينىگە قاراپ ئۆرلەپ تۇرىدۇ.

تاغاق سۆڭەك چوققا ئۇچى (Acromial end, 肩峰端)
بۇ ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ تاشقى تەرىپىدىكى ئۇچى بولۇپ، تەكشى ھەم كەڭرەك كېلىدۇ.ئۇ تاغاق سۆڭىكىنىڭ چوققىسى (acromion process) بىلەن تۇتىشىپ، تاغاق-ئوقۇرەك بوغۇمىنى (acromioclavicular joint) شەكىللەندۈرىدۇ.

ئوقۇرەك سۆڭەك ئاستى كۆرۈنۈشى (Inferior view of the clavicle, 锁骨下面观)
بۇ كۆرۈنۈش ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ ئاستىنقى يۈزىدىن كۆرۈنۈشىدۇر. بۇ يۈز كۆپلىگەن تارىمۇش ۋە مۇسكۇللارنىڭ بىرىكىش نۇقتىسى سۈپىتىدە خىزمەت قىلىدۇ.

كونۇسسىمان تۈگۈنچە ۋە قىيپاش چاسا سىزىقى (Conoid tubercle and Trapezoid line, 锥状结节和斜方线)
بۇ ئىككىسى ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ تاشقى ئۇچىنىڭ ئاستىنقى يۈزىدىكى گەۋدىلىك ئالاھىدىلىكلەر. ئۇلار ئوقۇرەك سۆڭىكىنى تاغاق سۆڭىكىگە مەھكەم بېكىتىدىغان تۇمشۇق-ئوقۇرەك تارىمۇشى (coracoclavicular ligament) نىڭ بىرىكىش نۇقتىلىرى ھېسابلىنىدۇ.

قوۋۇرغا ئوقۇرەك تارىمۇش ئىزى (Impression for the costoclavicular ligament, 肋锁韧带压迹)
بۇ تۆش سۆڭەك ئۇچىنىڭ ئاستىنقى يۈزىگە جايلاشقان ئويمانلىق بولۇپ، ئوقۇرەك سۆڭىكىنى بىرىنچى قوۋۇرغىغا تۇتاشتۇرىدىغان قوۋۇرغا-ئوقۇرەك تارىمىشى (costoclavicular ligament) نىڭ بىرىكىش ئورنى.

تۆش ئوقۇرەك بوغۇم يۈزى (Sternal articular facet, 胸骨关节面)
بۇ تۆش سۆڭەك ئۇچىدىكى تۆش سۆڭىكى بىلەن بىۋاسىتە تۇتىشىدىغان ئالاھىدە بوغۇم يۈزى. بۇ بوغۇم يۈزى تۆش-ئوقۇرەك بوغۇمىنىڭ نورمال فۇنكسىيەسى ئۈچۈن ھالقىلىق ئەھمىيەتكە ئىگە.

ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ كلىنىكىلىق ئەھمىيىتى

ئوقۇرەك سۆڭىكى ئادەم بەدىنىنىڭ ھەرىكەت سىستېمىسىدا ئىنتايىن نازۇك ۋە مۇرەككەپ رول ئوينايدۇ. ئۇ كۈچنى ئۈستۈنكى مۈچىدىن گەۋدە ئىسكىلىتىگە يەتكۈزىدىغان مۇھىم يول بولۇپ، مۈرىنىڭ ئەركىن ۋە كەڭ دائىرىدە ھەرىكەت قىلىشىغا شارائىت يارىتىپ بېرىدۇ. ئۇنىڭ قۇرۇلمىسى مۈرە بوغۇمىنى تىرەپ، قولنىڭ ھەرىكىتى جەريانىدا مۇقىملىقنى ساقلايدۇ.

كلىنىكىلىق جەھەتتىن ئېيتقاندا، ئوقۇرەك سۆڭىكى ئەڭ كۆپ سۇنىدىغان سۆڭەكلەرنىڭ بىرى. بۇ خىل سۇنۇش كۆپىنچە ھاللاردا بىۋاسىتە سوقۇلۇش ياكى مۈرە ياكى قول بىلەن يىقىلغاندا يۈز بېرىدۇ، بولۇپمۇ يېڭى تۇغۇلغان بوۋاقلار، بالىلار ۋە تەنھەرىكەتچىلەردە كۆپ ئۇچرايدۇ. سۇنۇش كۆپىنچە سۆڭەكنىڭ ئوتتۇرا قىسمىدا كۆرۈلىدۇ.

ئوقۇرەك سۆڭىكىنىڭ فۇنكسىيەسىنى چۈشىنىشتە ئۇنىڭغا بىرىككەن مۇسكۇل ۋە تارىمۇشلارنى نەزەردىن ساقىت قىلغىلى بولمايدۇ. تۆۋەندە ئاساسلىق مۇسكۇللار كۆرسىتىلدى:

• تۆش-ئوقۇرەك ئەمچەكسىمان مۇسكۇلى (Sternocleidomastoid muscle): باش ۋە بويۇننى ھەرىكەتكە كەلتۈرۈشكە قاتنىشىدۇ.
• چوڭ كۆكرەك مۇسكۇلى (Pectoralis major muscle): قولنى ئىچىگە يىغىش ۋە ئايلاندۇرۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
• ئۈچبۇلۇڭ مۇسكۇلى (Deltoid muscle): مۈرىنىڭ ئاساسلىق ھەرىكەتلەندۈرگۈچ كۈچى.
• تاغاق مۇسكۇلى (Trapezius muscle): تاغاق سۆڭىكىنى كونترول قىلىدۇ ۋە مۇقىملاشتۇرىدۇ.

بۇ سۆڭەكنىڭ يەنە بىر مۇھىم رولى ئۇنىڭ ئاستىدىن ئۆتىدىغان قول نېرۋا تۈگۈنى ۋە ئوقۇرەك ئاستى ئارتېرىيە-ۋېنا قان تومۇرلىرى قاتارلىق ھاياتىي مۇھىم قۇرۇلمىلارنى قوغداش. ئوقۇرەك سۆڭىكى سۇنغاندا ياكى بوغۇمى چىقىپ كەتكەندە، بۇ نېرۋا ۋە قان تومۇرلارنىڭ زەخىملىنىش خەۋپى مەۋجۇت بولىدۇ.

خۇلاسىلىگەندە، ئوقۇرەك سۆڭىكى گەرچە كىچىك تۇرسىمۇ، ئۇنىڭ ئاناتومىيىلىك قۇرۇلمىسى ۋە بىيولوگىيىلىك مېخانىزمى ئىنتايىن مۇرەككەپ. تىببىي خادىملار ئۈچۈن بۇ سۆڭەكنىڭ قۇرۇلمىسىنى چوڭقۇر چۈشىنىش، مۈرە ۋە ئۈستۈنكى مۈچە كېسەللىكلىرىگە توغرا دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم.