نۆۋەتتە، تۇرمۇش سەۋىيەسىنىڭ ئۆسۈشىگە ئەگىشىپ، بالىلاردىكى سېمىزلىك مەسىلىسى كۈنسېرى گەۋدىلىك بولماقتا. نۇرغۇن ئاتا-ئانىلار «بالام سەل تومپاقراق، بۇ چوڭ ئىش ئەمەس، چوڭ بولغاندا ئورۇقلايدۇ» دەپ ئويلىشى مۇمكىن. يەنە بەزى ئاتا-ئانىلار بولسا بالىسىنىڭ سېمىزلىكىدىن ئەنسىرەپ، «سېمىزلىك دىئابېتكە سەۋەب بولىدۇ دەيدىكەن، بالام دىئابېت بولۇپ قالارمۇ؟» دېگەن سوئال بىلەن گاڭگىراپ قالىدۇ. ئۇنداقتا، بالىلار سېمىز بولسا چوقۇم دىئابېت بولامدۇ؟ بۇ ئىككىسىنىڭ ئوتتۇرىسىدا قانداق مۇناسىۋەت بار؟ بۇ ماقالىدە بىز بۇ سوئاللارغا تەپسىلىي جاۋاب بېرىمىز.
سېمىزلىك بىلەن دىئابېتنىڭ مۇناسىۋىتىنى توغرا چۈشىنىش
ئالدى بىلەن ئايدىڭلاشتۇرۇۋالىدىغان بىر نۇقتا شۇكى، بالىلار سېمىز بولسا چوقۇم دىئابېت بولىدۇ دېگەنلىك ئەمەس. ئەمما، سېمىزلىك بالىلاردا 2-تىپلىق دىئابېتكە گىرىپتار بولۇش خەۋپىنى كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە ئاشۇرىدىغان ئەڭ مۇھىم ۋە ئەڭ كۈچلۈك خەتەرلىك ئامىلدۇر.
دىئابېتنىڭ ئاساسلىقى ئىككى تۈرى بار:
- 1-تىپلىق دىئابېت: بۇ ئاساسلىقى ئىممۇنىتېت سىستېمىسىدىكى نورمالسىزلىق سەۋەبىدىن، بەدەننىڭ ئۆزىدىكى ئىنسۇلىن ئىشلەپچىقىرىدىغان ھۈجەيرىلەرگە ھۇجۇم قىلىپ، ئۇنى ۋەيران قىلىشىدىن كېلىپ چىقىدۇ. بۇ تۈردىكى دىئابېت كۆپىنچە بالىلار ۋە ياشلاردا كۆرۈلىدۇ ھەمدە ئۇنىڭ سېمىزلىك بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋىتى يوق.
- 2-تىپلىق دىئابېت: بۇ خىل دىئابېتتا بەدەن يېتەرلىك ئىنسۇلىن ئىشلەپچىقىرالىغان بىلەن، ھۈجەيرىلەر ئىنسۇلىنغا سەزگۈر بولماي قېلىپ، قاندىكى قەنتنى ئۈنۈملۈك ئىشلىتەلمەيدۇ. بۇ «ئىنسۇلىنغا قارشىلىق» دەپ ئاتىلىدۇ. 2-تىپلىق دىئابېت ئەسلىدە چوڭلارغا خاس كېسەللىك دەپ قارىلاتتى، ئەمما ھازىر بالىلاردىكى سېمىزلىكنىڭ ئومۇملىشىشىغا ئەگىشىپ، بالىلار ۋە ئۆسمۈرلەردە كۆرۈلۈش نىسبىتى تېز سۈرئەتتە ئېشىۋاتىدۇ.
تەتقىقاتلار شۇنى ئىسپاتلىدىكى، سېمىز بالىلارنىڭ 2-تىپلىق دىئابېتكە گىرىپتار بولۇش خەۋپى نورمال ئېغىرلىقتىكى بالىلارغا قارىغاندا تۆت ھەسسە يۇقىرى بولىدۇ. 2-تىپلىق دىئابېت دەپ دىئاگنوز قويۇلغان بالىلارنىڭ %85 تىن كۆپرەكى ئارتۇقچە ئېغىرلىق ياكى سېمىزلىككە ئىگە.
سېمىزلىك نېمە ئۈچۈن 2-تىپلىق دىئابېت خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ؟
بەدەندىكى، بولۇپمۇ قورساق قىسمىدىكى ئارتۇقچە ماي ھۈجەيرىلىرى ئىنسۇلىننىڭ نورمال خىزمەت قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلىدىغان ھەر خىل خىمىيەلىك ماددىلارنى ئىشلەپچىقىرىدۇ. بۇ «ئىنسۇلىنغا قارشىلىق، ئىنسۇلىن تىركىشىش»نى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئىنسۇلىنغا قارشىلىق پەيدا بولغاندا، ئاشقازان ئاستى بېزى قاندىكى قەنتنى كونترول قىلىش ئۈچۈن تېخىمۇ كۆپ ئىنسۇلىن ئىشلەپچىقىرىشقا مەجبۇر بولىدۇ. ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ، ئاشقازان ئاستى بېزى ھېرىپ چارچاپ، يېتەرلىك ئىنسۇلىن ئىشلەپچىقىرالماي قالىدۇ، نەتىجىدە قاندىكى قەنت مىقدارى ئۆرلەپ، 2-تىپلىق دىئابېت كېلىپ چىقىدۇ.
سېمىزلىكتىن باشقا يەنە قايسى ئامىللار خەتەرنى ئاشۇرىدۇ؟
سېمىزلىك ئەڭ مۇھىم خەتەرلىك ئامىل بولسىمۇ، ئەمما تۆۋەندىكى ئامىللارمۇ بالىلاردا 2-تىپلىق دىئابېت خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ:
- ئائىلە تارىخى: ئاتا-ئانىسى ياكى قېرىنداشلىرىدا 2-تىپلىق دىئابېت بولسا، بالىنىڭ كېسەلگە گىرىپتار بولۇش خەۋپى يۇقىرى بولىدۇ.
- ھەرىكەتنىڭ ئازلىقى: ھەرىكەت قىلماسلىق ئىنسۇلىنغا قارشىلىقنى كۈچەيتىۋېتىدۇ.
- ناچار يېمەك-ئىچمەك ئادىتى: قەنت مىقدارى يۇقىرى ئىچىملىكلەر، تېز تاماقلار ۋە پىششىقلاپ ئىشلەنگەن يېمەكلىكلەرنى كۆپ ئىستېمال قىلىش سېمىزلىكنى ۋە دىئابېت خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ.
- ئىرقىي ۋە مىللەت ئامىلى: بەزى ئىرقلاردا 2-تىپلىق دىئابېتكە گىرىپتار بولۇش نىسبىتى يۇقىرى بولىدۇ.
ئاتا-ئانىلار قانداق قىلىشى كېرەك؟
گەرچە سېمىزلىك دىئابېت خەۋپىنى ئاشۇرسىمۇ، لېكىن بۇ خۇشخەۋەر شۇكى، تۇرمۇش ئادىتىنى ياخشىلاش ئارقىلىق بۇ خەتەرنىڭ ئالدىنى ئالغىلى ۋە ئۇنى كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە تۆۋەنلەتكىلى بولىدۇ.
- ساغلام يېمەك-ئىچمەكنى ئومۇملاشتۇرۇش: پۈتۈن ئائىلە بويىچە ساغلام يېمەك-ئىچمەك ئادىتىنى يېتىلدۈرۈڭ. كۆكتات، مېۋە، دانلىق زىرائەتلەرنى كۆپرەك ئىستېمال قىلىپ، شېكەرلىك ئىچىملىك ۋە مايلىق يېمەكلىكلەرنى ئازايتىڭ.
- جىسمانىي ھەرىكەتكە ئىلھاملاندۇرۇش: بالىڭىزنى ھەر كۈنى كەم دېگەندە بىر سائەت ئوتتۇراھال ياكى كۈچلۈك دەرىجىدىكى جىسمانىي ھەرىكەت بىلەن شۇغۇللىنىشقا رىغبەتلەندۈرۈڭ. كومپيۇتېر ۋە تېلېۋىزور ئالدىدا ئولتۇرىدىغان ۋاقىتنى چەكلەڭ.
- ئېغىرلىقىنى كونترول قىلىش: بالىنىڭ ئېغىرلىقىنى ساغلام دائىرىدە كونترول قىلىش 2-تىپلىق دىئابېتنىڭ ئالدىنى ئېلىشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇل.
- مۇنتىزىم تەكشۈرتۈپ تۇرۇش: ئەگەر بالىڭىز سېمىز بولۇپ، يۇقىرىدىكى باشقا خەتەرلىك ئامىللارمۇ مەۋجۇت بولسا، دوختۇر بىلەن مەسلىھەتلىشىپ، قەرەللىك ھالدا قان قەنتىنى تەكشۈرتۈپ تۇرۇش كېرەك.
قىسقىسى، سېمىزلىك بالىلاردا دىئابېت كېسىلىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان بىردىنبىر ئامىل ئەمەس، ھەمدە ھەر بىر سېمىز بالا چوقۇم دىئابېت بولىدۇ دېگەنلىك ئەمەس. لېكىن ئۇ 2-تىپلىق دىئابېتنىڭ كېلىپ چىقىشىدىكى ئەڭ مۇھىم «ئىھتىماللىق ئامىلى» ھىساپلىنىدۇ. ئاتا-ئانىلار سېمىزلىكنىڭ ئېلىپ كېلىدىغان يوشۇرۇن خەۋپ-خەتىرىگە يۈكسەك دەرىجىدە كۆڭۈل بۆلۈپ، بالىلىرىنىڭ ساغلام تۇرمۇش ئادىتىنى يېتىلدۈرۈشىگە ياردەم بېرىش ئارقىلىق، ئۇلارنى دىئابېتتىن ۋە باشقا سوزۇلما خاراكتېرلىك كېسەللىكلەردىن يىراق تۇتالايدۇ.
