بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى مەخسۇس بۆرەك كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويىدىغان ۋە ئۇنى داۋالايدىغان تېببىي بۆلۈم. بۆرەك ئادەم بەدىنىدىكى مۇھىم چىقىرىش ۋە ئىچكى ئاجراتما ئەزاسى بولۇپ، قاندىكى كېرەكسىز ماددىلار ۋە ئارتۇق سۇيۇقلۇقلارنى سۈزۈشكە مەسئۇل بولىدۇ، بەدەندىكى سۇ، ئېلېكترولىتلارنىڭ تەڭپۇڭلۇقىنى ساقلايدۇ ھەمدە قان بېسىمى، قىزىل قان ھۈجەيرىلىرىنىڭ ھاسىل بولۇشى ۋە كىسلاتا – ئىشقار تەڭپۇڭلۇقىنى تەڭشەيدۇ. بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى دوختۇرلىرى ئاساسلىقى ھەر خىل جىددىي ۋە ئاستا خاراكتېرلىك بۆرەك كېسەللىكلىرىنى بىر تەرەپ قىلىپ، بىمارنىڭ بۆرەك ئىقتىدارىنى ئۈنۈملۈك قوغداش ۋە باشقۇرۇشقا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىنىڭ خىزمىتى دەسلەپكى دىئاگنوز قويۇش، ئاستا خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى ( CKD ) نى باشقۇرۇش، جىددىي خاراكتېرلىك بۆرەك زەخىملىنىش ( AKI ) نى جىددىي قۇتقۇزۇپ بىر تەرەپ قىلىش، بۆرەك كۆچۈرۈشنىڭ ئالدى – كەينىدىكى داۋالاش ۋە پەرۋىش قىلىش، شۇنداقلا دىئالىز قىلىپ داۋالاش (قان تازىلاش) نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ يەنە يۇقىرى قان بېسىم، دىئابېت كېسىلى ۋە بۆرەكنىڭ ساغلاملىقىغا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان باشقا پۈتۈن بەدەن خاراكتېرلىك كېسەللىكلەرنى ئۇنىۋېرسال باشقۇرۇشقا چېتىلىدۇ.
ئۇيغۇرچە ئىسمى: بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى
ئىنگىلىزچە ئىسمى: Nephrology
تۈركچە ئىسمى: Nefroloji bölümü, böbrek hastalıkları bölümü
خەنزۇچە ئىسمى: 肾病科, 肾脏科
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە دائىم كۆرۈلىدىغان كېسەللىكلەر
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ئاساسلىقى تۆۋەندىكى بىر قانچە خىل دائىم كۆرۈلىدىغان بۆرەك كېسەللىكلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ:
ئاستا خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى ( CKD ) : بىر خىل ئۇزاق مۇددەتلىك تەرەققىي قىلغان بۆرەك ئىقتىدارى چېكىنىش ھالىتى بولۇپ، دىيابېت كېسىلى، يۇقىرى قان بېسىم، بۆرەك ياللۇغى قاتارلىقلار كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ئېغىر بولغاندا دىئالىز ياكى بۆرەك كۆچۈرۈشكە ئېھتىياجلىق بولۇشى مۇمكىن.
ئۆتكۈر بۆرەك زەخىملىنىش ( AKI ) : بۆرەك ئىقتىدارىنىڭ تۇيۇقسىز يوقىلىشى يۇقۇملىنىش، دورىدىن زەھەرلىنىش، سۇسىزلىنىش ياكى يارىلىنىشتىن كېلىپ چىقىشى مۇمكىن.
بۆرەك ياللۇغى : ئۆتكۈر ۋە سوزۇلما بۆرەك شارچىلىرى بۆرەك ياللۇغىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، ئۇ ئىممۇنىتېت سىستېمىسىنىڭ بۆرەك شارچىلىرىغا ھۇجۇم قىلىشىدىن كېلىپ چىققان ياللۇغ بولۇپ، بۆرەكنى زەخىملەندۈرۈشى مۇمكىن.
بۆرەك كېسىلى يىغىندى ئالامىتى : كۆپ مىقداردا ئاقسىللىق سۈيدۈك، قان زەردابىدا ئاق ئاقسىل تۆۋەنلەش ، قاندا ماي كۆپىيىپ كېتىش ۋە سۇلۇق ئىششىق بىلەن ئىپادىلىنىدىغان بىر خىل كىلىنىكىلىق يىغىندى كېسەللىك ئالامىتى بولۇپ، ئادەتتە بۆرەك شارچىلىرى كېسەللىكى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
كۆپ خالتىلىق بۆرەك كېسىلى : بىر خىل ئىرسىيەت خاراكتېرلىك كېسەللىك بولۇپ، بۆرەكتە كۆپ خالتىلىق ئىششىق شەكىللىنىپ، ۋاقىتنىڭ ئۆتۈشىگە ئەگىشىپ، بۆرەك ئىقتىدارىنىڭ تەدرىجىي يوقىلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
باشقا كېسەللىكلەر
قايسى كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلگەندە بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىگە كۆرۈنۈشى كېرەك؟
ئەگەر تۆۋەندىكىدەك كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلسە، بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىگە بېرىپ تەكشۈرتۈشىنى تەۋسىيە قىلىمىز :
سۈيدۈك نورمالسىزلىقى : مەسىلەن سۈيدۈكتە قان ( قان سىيىش )، ماغزاپ ( ئاقسىل سىيىش ) كۆرۈلسە ياكى سۈيدۈك مىقدارى كۆرۈنەرلىك ئازلاپ كەتسە.
سۇلۇق ئىششىق : بولۇپمۇ پۇت، ئوشۇق، يۈز قىسمى ئىششىپ قالسا، بۆرەكنىڭ ئارتۇق سۇيۇقلۇقنى ئۈنۈملۈك چىقىرىپ تاشلىيالمىغانلىقىنىڭ ئالامىتى بولۇشى مۇمكىن.
يۇقىرى قان بېسىم : كونترول قىلىش تەس بولغان يۇقىرى قان بېسىم بۆرەك مەسىلىسىنىڭ ئىپادىسى بولۇشى مۇمكىن.
بەل – دۈمبە ئاغرىش : بولۇپمۇ قوۋۇرغا ئاستى يوشۇرۇن ئاغرىش ياكى قاتتىق ئاغرىش بۆرەك مەسىلىسى بىلەن مۇناسىۋەتلىك بولۇشى مۇمكىن.
چارچاش ۋە ماغدۇرسىزلىق : ئۇزاق مۇددەتلىك بۆرەك مەسىلىسى قان ئازلىق ۋە پۈتۈن بەدەن خاراكتېرلىك چارچاشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
كۆڭلى ئېلىشىش ۋە قۇسۇش : بۆرەك ئىقتىدارى ئېغىر دەرىجىدە تولۇق بولماسلىق بەدەندە توكسىننىڭ يىغىلىپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، ھەزىم قىلىش يوللىرىدا كېسەللىك ئالامەتلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
باشقا ئالامەتلەر…
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ئامبۇلاتورىيە مەسئۇلىيەتلىرى
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ئامبۇلاتورىيىسىنىڭ مەسئۇلىيىتى ئاساسلىقى بالدۇر دىئاگنوز قويۇش، داۋالاش ۋە تۈرلۈك بۆرەك كېسەللىكلىرىنى ئۇزاق مۇددەت باشقۇرۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
دوختۇر كېسەللىك تارىخىنى تەپسىلىي توپلاش، بەدەن تەكشۈرۈش ۋە تەجرىبىخانىدا تەكشۈرۈش ئارقىلىق، خاس داۋالاش پىلانىنى تۈزۈپ چىقىدۇ. ئامبۇلاتورىيە يەنە ئاستا خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى بىمارلىرىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولۇپ، كېسەللىك ئەھۋالىنىڭ تەرەققىي قىلىپ ئاخىرقى باسقۇچقا بېرىپ قالغان بۆرەك كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئالىدۇ ھەمدە دىئالىز قىلىش ياكى بۆرەك كۆچۈرۈشنىڭ ئۇزاق مۇددەتلىك باشقۇرۇش پىلانىنى تۈزۈپ چىقىدۇ.
بۇنىڭدىن باشقا، بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ئامبولاتورىيە دوختۇرلىرى يەنە بىمارلار ۋە ئۇلارنىڭ ئائىلە تاۋاباتلىرىغا تەربىيە ۋە يېتەكچىلىك قىلىشقا مەسئۇل بولۇپ، ئۇلارنىڭ كېسەللىكنىڭ خاراكتېرى، مۇمكىنچىلىكى بولغان ئەگەشمە كېسەللىكلەر ۋە كېسەللىك ئەھۋالىنى قانداق باشقۇرۇشنى چۈشىنىشىگە ياردەم بېرىپ، بىمارلارنىڭ تۇرمۇش سۈپىتىنى يۇقىرى كۆتۈرىدۇ.
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى جىددىي داۋالاش كېسەللىك تونۇشتۇرۇش
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى جىددىي داۋالاشتا ئاساسلىقى جىددىي خاراكتېرلىك بۆرەك زەخىملىنىش ( AKI ) ۋە بۆرەك كېسەللىكلىرىنىڭ جىددىي خاراكتېرلىك ئەگەشمە كېسەللىكلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ. دائىم كۆرۈلىدىغان جىددىي داۋالاش ئەھۋالى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
ئۆتكۈر بۆرەك زەخىملىنىش ( AKI ) : بۆرەك ئىقتىدارىنىڭ تۇيۇقسىز يوقىلىشىنى ئېغىر يۇقۇملىنىش، سۇسىزلىنىش، دورا زەھىرى ياكى چوڭ قاناش كەلتۈرۈپ چىقارغان بولۇشى مۇمكىن، جىددىي داۋالاشقا توغرا كېلىدۇ.
يۇقىرى كالىيلىق قان كېسىلى : قاندىكى كالىي مىقدارى يۇقىرى بولۇش بۆرەك ئىقتىدارى ئېغىر دەرىجىدە تولۇق بولماسلىقنىڭ دائىم كۆرۈلىدىغان ئەگەشمە كېسەللىكى بولۇپ، يۈرەك رىتىمسىزلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن، شۇڭا جىددىي بىر تەرەپ قىلىش كېرەك.
سۈيدۈكتىن زەھەرلىنىش كېسىلى بوھرانى : ئېغىر دەرىجىدىكى بۆرەك ئىقتىدارى زەئىپلىشىش بەدەندە توكسىننىڭ يىغىلىپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، كۆپ سىستېما ئىقتىدارىنىڭ توسالغۇغا ئۇچرىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، ئادەتتە جىددىي دىئالىز قىلىپ داۋالاشقا توغرا كېلىدۇ.
ئۆتكۈر بۆرەك كانالچىلىرى نېكروزلىنىش ( ATN ) : ئېغىر زەخىملىنىش ،ئوپېراتسىيە ياكى شوك سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان بۆرەك كانالچىلىرى ھۈجەيرىلىرى زەخىملەنسە دەرھال داۋالاش كېرەك.
باشقا جىددىي كېسەللىكلەر ۋە ئالامەتلەر…
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى تارىخى ۋە ئاساس سالغۇچىلىرى
بۆرەك كېسەللىكلىرى ئىلمىنىڭ بىر مەخسۇس بۆلۈم مېدىتسىناسى بولۇش سۈپىتى بىلەن تەرەققىيات مۇساپىسى نىسبەتەن كېيىن بولۇپ، بۆرەكنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارىنى ئاساسىي جەھەتتىن تەتقىق قىلىشتىن باشلانغان. رىچارد بىرايت ( Richard Bright ) «بۆرەك كېسەللىكلىرى ئىلمىنىڭ ئاتىسى» دەپ قارالغان. ئۇ 19 – ئەسىردە بۆرەك كېسەللىكلىرىنىڭ كلىنىكىلىق ئىپادىسى ۋە پاتولوگىيىلىك ئۆزگىرىشىنى تۇنجى قېتىم تەسۋىرلەپ، ھازىرقى زامان بۆرەك كېسەللىكلىرىگە ئاساس سالغان.
شۇنىڭدىن كېيىن، سۈيدۈكنى ئانالىز قىلىش ۋە بۆرەك فىزىيولوگىيەسى تەتقىقاتىنىڭ ئۈزلۈكسىز چوڭقۇرلىشىشىغا ئەگىشىپ، بۆرەك كېسەللىكلىرى ئىلمى 20 – ئەسىردە تەدرىجىي تەرەققىي قىلىپ بىر مۇستەقىل تېببىي مەخسۇس بۆلۈمگە ئايلانغان. دىئالىز تېخنىكىسىنىڭ تەرەققىياتى ۋە بۆرەك كۆچۈرۈش ئوپېراتسىيىسىنىڭ تەرەققىياتى بۇ ساھەنىڭ كەسىپلىشىشىنى يەنىمۇ ئىلگىرى سۈرۈلگەن.
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى دائىم كۆرۈلىدىغان تەكشۈرۈش تۈرلىرى
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىنىڭ تەكشۈرۈش تۈرلىرى كۆپ خىل بولۇپ، بۆرەكنىڭ قۇرۇلمىسى ۋە ئىقتىدارىنى باھالاشقا ئىشلىتىلىدۇ. دائىم كۆرۈلىدىغان تەكشۈرۈش تۈرلىرى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
قاننى لابوراتورىيىلىك تەكشۈرۈش : مەسىلەن، قان زەردابىدىكى كرېئاتىنىن، ئۇرېيە ئازوتى ۋە ئېلېكترولىت سەۋىيىسىنى تەكشۈرۈش بۆرەك ئىقتىدارىنى باھالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.
سۈيدۈك ئانالىزى : سۈيدۈك تەكشۈرۈش ۋە سۈيدۈك چۆكمىسىنى تەكشۈرۈشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، ئاقسىل سىيىش، قان سىيىش ۋە باشقا نورمالسىزلىقلارنى تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.
بۆرەك ئىقتىدارىنى تەكشۈرۈش : مەسىلەن بۆرەك شارچىلىرىنىڭ سۈزۈش نىسبىتى ( GFR ) نى ئۆلچەش بۆرەك ئىقتىدارىنىڭ كونكرېت سەۋىيىسىنى باھالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.
سۈرەتلەش ئىلمى تەكشۈرۈش : مەسىلەن بۆرەكنى ئۇلترا ئاۋاز دولقۇنىدا تەكشۈرۈش ،CT تەسۋىرىنى چۈشۈرۈش ياكى MRI، بۆرەكنىڭ تۈزۈلۈشىدىكى بىنورماللىقنى تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن خالتىلىق ئىششىق، ئۆسمە ياكى تاش چۈشۈشتە ئىشلىتىلىدۇ.
بۆرەكتىن تىرىك توقۇلما ئېلىپ تەكشۈرۈش : پۇنكىسىيە قىلىپ ئەۋرىشكە ئېلىش ئارقىلىق بۆرەك توقۇلمىلىرىنى تەكشۈرۈپ، ئالاھىدە تىپتىكى بۆرەك شارچىلىرى كېسەللىكى ياكى باشقا بۆرەك كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرىگە دىئاگنوز قويۇشقا ياردەم بېرىدۇ.
باشقا تەكشۈرۈش تۈرلىرى…
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى كۆپ ئۇچرايدىغان داۋالاش ئۇسۇللىرى
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمىنىڭ داۋالاش ئۇسۇلى كۆپ خىل بولۇپ، كېسەللىك تۈرى ۋە كېسەللىك ئەھۋالىنىڭ ئېغىرلىق دەرىجىسىگە ئاساسەن خاس تاللاش ئېلىپ بېرىلىدۇ. كۆپ ئۇچرايدىغان داۋالاش ئۇسۇللىرى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
دورا بىلەن داۋالاش : مەسىلەن، يۇقىرى قان بېسىمغا قارشى دورىلارنى ئىشلىتىپ قان بېسىمىنى كونترول قىلىش، گلۇكوكورتىكوئىد ياكى ئىممۇنىتېتنى تورمۇزلىغۇچى دورىلارنى ئىشلىتىپ بۆرەك شارچىلىرى بۆرەك ياللۇغىنى داۋالاش.
يېمەك – ئىچمەك ۋە تۇرمۇش ئۇسۇلىغا ئارىلىشىش : مەسىلەن، تۆۋەن تۇزلۇق يېمەك – ئىچمەك، ئاقسىلنىڭ قوبۇل قىلىنىشىنى چەكلەش ۋە بەدەن ئېغىرلىقىنى باشقۇرۇش قاتارلىقلار، بولۇپمۇ ئاستا خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى بىمارلىرىغا نىسبەتەن بەك مۇھىم بىر نۇقتا ھىساپلىنىدۇ.
دىئالىز : ئۆتكۈر بۆرەك زەخىملەنگەن ۋە سوزۇلما بۆرەك زەئىپلەشكەن بىمارلارغا ماس كېلىدۇ، قان دىئالىزى ۋە قورساق پەردىسى دىئالىزى دەپ ئىككى خىل ئۇسۇلغا بۆلۈنىدۇ.
بۆرەك كۆچۈرۈش : ئاخىرقى باسقۇچتىكى بۆرەك كېسىلى بىمارلىرىغا ماس كېلىدۇ، ئۇ بۆرەك ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشتىكى ئەڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنىڭ بىرى.
ئېلېكترولىت قالايمىقانلىشىشنى تۈزىتىش : مەسىلەن، كالتسىي تولۇقلاش، سۈيدۈك ھەيدىگۈچى دورىلارنى ئىشلىتىش ياكى دىئالىز قىلىش ئارقىلىق يۇقىرى كالىيلىق قان كېسىلىنى بىر تەرەپ قىلىش.
باشقا داۋالاش ئۇسۇللىرى…
داڭلىق بىر قانچە بۆرەك كېسەللىكلىرى دوختۇرخانىلىرى
دۇنيادا نۇرغۇن داڭلىق دوختۇرخانىلار ئۆزىنىڭ ئاجايىپ بۆرەك كېسەللىكلىرى مۇلازىمىتى ۋە تەتقىقاتى بىلەن داڭلىق. بۇ تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
مايو ئامبولاتورىيەسى ( Mayo Clinic ، ئامېرىكا ) : ئۆزىنىڭ بۆرەك كېسەللىكلىرىنى داۋالاش ۋە بۆرەك كۆچۈرۈش جەھەتتىكى ئالاھىدە نەتىجىلىرى بىلەن داڭلىق.
كىلىۋېلاند ئامبولاتورىيەسى ( Cleveland Clinic ، ئامېرىكا ) : ئىلغار بۆرەك كېسىلىنى داۋالاش ۋە تەتقىقات بىلەن تەمىنلەيدۇ ،مۇرەككەپ بۆرەك كۆچۈرۈش تۈرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
جون خوپكىنس دوختۇرخانىسى ( Johns Hopkins Hospital ،ئامېرىكا ) : جىددىي ۋە ئاستا خاراكتېرلىك بۆرەك كېسىلى ۋە بۆرەك كۆچۈرۈشنى باشقۇرۇش جەھەتتە شۆھرەت قازانغان.
خان جەمەتى ئەركىنلىك دوختۇرخانىسى ( Royal Free Hospital ،ئەنگلىيە ) : ياۋروپا بۆرەك كېسەللىكلىرى ئىلمى تەتقىقاتى ۋە بۆرەك كۆچۈرۈشنىڭ ئالدىنقى مەركىزى.
سىنگاپور مەركىزى دوختۇرخانىسى ( Singapore General Hospital ،سىنگاپور ) : ئۆزىنىڭ بۆرەك ئاسراش ،دىئالىز قىلىپ داۋالاش ۋە بۆرەك كۆچۈرۈش جەھەتتىكى كۆزگە كۆرۈنگەن ئىپادىسى بىلەن داڭلىق.
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى توغرىسىدىكى باشقا مۇھىم نۇقتىلار
بۆرەك كېسەللىكلىرى بۆلۈمى بۆرەك كېسەللىكلىرىنى داۋالاشقا ئەھمىيەت بېرىپلا قالماي، يەنە نۇرغۇن كۆپ خىل پەنلەر ھەمكارلىقىغا چېتىلىدۇ، مەسىلەن، يۇقىرى قان بېسىم، دىئابېت كېسىلى ۋە يۈرەك قان تومۇر كېسەللىكلىرىنى ئۇنىۋېرسال باشقۇرۇش. يېقىنقى يىللاردىن بۇيان، بۆرەك كېسەللىكلىرى ئىلمى ساھەسىدە گېن تەتقىقاتى، غول ھۈجەيرە بىلەن داۋالاش ۋە يېڭى تىپتىكى ئىممۇنىتېتلىق داۋالاش جەھەتتە كۆرۈنەرلىك ئىلگىرىلەشلەر قولغا كەلتۈرۈلدى، بۇ ئىلگىرىلەشلەر بۆرەك كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش ئۇسۇلىنى ئۆزگەرتىۋاتىدۇ.
سۈنئىي ئەقلىي ئىقتىدار ۋە چوڭ سانلىق مەلۇمات ئانالىزىمۇ بىمارنىڭ ئاقىۋىتىنى ئالدىن مۆلچەرلەش ۋە داۋالاش لايىھەسىنى ئەلالاشتۇرۇشتا قوللىنىلىپ، بۆرەك كېسىلىنى داۋالاشنىڭ خاسلىقى ۋە توغرىلىقى يۇقىرى كۆتۈرۈلدى.
بۆرەك كېسەللىكلىرى دوختۇرلىرىنىڭ خىزمىتى كېسەللىكنى داۋالاش بىلەنلا چەكلىنىپ قالماي، يەنە ئالدىنى ئېلىش تەدبىرلىرى ۋە بىمارلارنى تەربىيەلەشنى ئۆز ئىچىگە ئېلىپ، بىمارلارنىڭ تۇرمۇش سۈپىتىنى يۇقىرى كۆتۈرۈش ۋە بۆرەكنىڭ ساغلام ئۆمرىنى ئۇزارتىدۇ. يۇقىرى خەتەرلىك كىشىلەر توپى ( مەسىلەن، دىيابېت كېسىلى بىمارلىرى، يۇقىرى قان بېسىم بىمارلىرى ۋە جەمەت بۆرەك كېسىلى تارىخى بارلار ) نى دەسلەپكى قەدەمدە تاللاپ تەكشۈرۈش ۋە قەرەللىك ئۆلچەپ تەكشۈرۈش بۆرەكتىكى كېسەللىك ئۆزگىرىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشنىڭ ئاچقۇچى ھىساپلىنىدۇ.
