ئەس – ھوشى جايىدا بولماسلىق ئاڭ ھالىتىنىڭ نورمالسىزلىقىنى كۆرسىتىدۇ، ئۇ تەپەككۇر، ئەستە ساقلاش، سېزىش ۋە ھەرىكەت قاتارلىق جەھەتلەردىكى توسالغۇلاردا ئىپادىلىنىدۇ. غەرب تېبابىتىدە ئەس – ھوشى جايىدا بولماسلىق ئادەتتە ئاڭ توسالغۇسى ( conscious disturbance ) ياكى بىلىش توسالغۇسى ( cognitive disturbance ) دەپ ئاتىلىدۇ.
ئەس – ھوشى جايىدا بولماسلىقنىڭ سەۋەبى كۆپ خىل بولۇشى مۇمكىن، ئۇ تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
1. مېڭە زەخىملىنىش:مەسىلەن، باش قىسمى زەخىملىنىش، سەكتە، مېڭىگە قان چۈشۈش قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى ئەس – ھوشىنى يوقىتىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
2. مېتابولىزم قالايمىقانلىشىش:مەسىلەن:قان قەنتى تۆۋەنلەش، قان قەنتى يۇقىرىلاش، جىگەر ئىقتىدارى زەئىپلىشىش قاتارلىقلارنىڭ ھەممىسى چوڭ مېڭىنىڭ نورمال ئىقتىدارىغا تەسىر يەتكۈزۈپ، ئەس – ھوشىنى يوقىتىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
3. زەھەرلىنىش:بەزى دورا، ئىسپىرت، زەھەر قاتارلىق ماددىلاردىن زەھەرلىنىشمۇ ئەس – ھوشىنى يوقىتىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
4. يۇقۇملىنىش خاراكتېرلىك كېسەللىكلەر:مەسىلەن، مېڭە پەردە ياللۇغى، مېڭە ياللۇغى قاتارلىق يۇقۇملىنىش خاراكتېرلىك كېسەللىكلەرمۇ ئەس – ھوشىنى يوقىتىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
5. باشقا سەۋەبلەر:مەسىلەن، تۇتقاقلىق كېسىلى قوزغىلىش، ئۇيقۇ يېتەرلىك بولماسلىق، پىسخىكىلىق ئامىل قاتارلىقلارمۇ ئەس – ھوشىنى يوقىتىش ئالامەتلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
قىسقىسى، ئەس – ھوشى جايىدا بولماسلىق بىر خىل ئېغىر كېسەللىك ئالامىتى بولۇپ، ۋاقتىدا دوختۇرغا كۆرۈنۈپ دىئاگنوز قويۇش ۋە داۋالاش كېرەك. داۋالاش ئۇسۇلى كېسەللىك سەۋەبىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا قاراپ پەرقلىق بولىدۇ، دورا بىلەن داۋالاش، ئوپېراتسىيە قىلىپ داۋالاش، فىزىكىلىق داۋالاش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق بىمارنىڭ ئاڭ ھالىتىنى ياخشىلاشقا بولىدۇ.
 ياكى بىلىش توسالغۇسى ( cognitive disturbance ) دەپ ئاتىلىدۇ.){kind=link}