تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى مېدىتسىنا ساھەسىدە مەخسۇس تېرە، چاچ، تىرناق ۋە شىللىق پەردە كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇش ۋە ئۇنى داۋالاشقا مەسئۇل بۆلۈم. تېرە ئادەم بەدىنىدىكى ئەڭ چوڭ ئەزا بولۇپ، تاشقى مۇھىتنىڭ بىرىنچى مۇداپىئە لىنىيەسى بولۇپلا قالماي، يەنە بەدەن تېمپېراتۇرىسىنى تەڭشەش ۋە سېزىش ئىقتىدارىدىمۇ ئاچقۇچلۇق رول ئوينايدۇ. تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرلىرى كەڭ دائىرىلىك بىلىملەرنى ئىگىلىشى كېرەك، چۈنكى نۇرغۇن سىستېمىلىق كېسەللىكلەر تېرە مەسىلىسى بولۇپ ئىپادىلىنىشى مۇمكىن. ئۇنىڭدىن باشقا، تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى يەنە تېرە گۈزەللەشتۈرۈش ئىلمىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، تېرىنىڭ سىرتقى كۆرۈنۈشىگە مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەرنى بىر تەرەپ قىلىدۇ، مەسىلەن، دانىخورەك، داغ، قورۇق قاتارلىقلار.

ئۇيغۇرچە ئىسمى: تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى
ئىنگىلىزچە ئىسمى: dermatology department
تۈركچە ئىسمى: Cilt hastalıkları bölümü , dermatoloji
خەنزۇچە ئىسمى: 皮肤科

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە دائىم كۆرۈلىدىغان كېسەللىكلەر

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە دائىم كۆرۈلىدىغان كېسەللىكلەرنىڭ تۈرى كۆپ بولۇپ، تۆۋەندىكى بىر قانچە خىلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، ئەمما بۇلار بىلەن چەكلەنمەيدۇ:

دانىخورەك ( ياشلىق دانىخورىكى ) : تۈك خالتىسى توسۇلۇپ قېلىش ۋە ياللۇغلىنىشتىن كېلىپ چىققان تېرە مەسىلىسى بولۇپ، ئاساسلىقى ياش ئۆسمۈرلەر ۋە ياشلاردا كۆرۈلىدۇ.

ھۆل تەمرەتكە ( ئالاھىدە سېزىمچان تېرە ياللۇغى ) : بىر خىل كۆپ ئۇچرايدىغان سوزۇلما خاراكتېرلىك تېرە كېسىلى بولۇپ، تېرە قۇرغاقلىشىش، قىچىشىش ۋە ياللۇغلىنىش بولۇپ ئىپادىلىنىدۇ.

تەڭگە تەمرەتكە كېسىلى ( تەڭگە تەمرەتكە ) : بىر خىل سوزۇلما خاراكتېرلىك ئۆز بەدەن ئىممۇنىتېتلىق كېسەللىك بولۇپ، تېرە ھۈجەيرىلىرىنىڭ زىيادە ئۆسۈشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىپ، قېلىن تەڭگىسىمان كېپەكلەرنى شەكىللەندۈرىدۇ.

يەلتاشما : زىيادە سەزگۈرلۈك رېئاكسىيەسى كەلتۈرۈپ چىقارغان تېرىدە قىزىل داغ ۋە قىچىشىش بولۇپ، ئادەتتە جىددىي قوزغىلىدۇ.

تېرە يۇقۇملىنىش : باكتېرىيەدىن يۇقۇملىنىش ( مەسىلەن، يىرىڭلىق قاپارتقۇ كېسىلى )، ۋىرۇستىن يۇقۇملىنىش ( مەسىلەن، بەلباغسىمان قوقاق )، زەمبۇرۇغدىن يۇقۇملىنىش ( مەسىلەن:پۇت تەمرەتكىسى ) ۋە پارازىت قۇرتتىن يۇقۇملىنىش ( مەسىلەن:قىچىشقاق ) نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

پىگمېنت خاراكتېرلىك كېسەللىكلەر : مەسىلەن، ئاق كېسەل ( تېرە پىگمېنتىنى يوقىتىش )، سارغۇچ قوڭۇر داغ ( رەڭلىك داغ ) قاتارلىقلار.

تېرە راكى : نېگىز ھۈجەيرە راكى، تەڭگىسىمان ھۈجەيرە راكى ۋە يامان سۈپەتلىك قارا پىگمېنت ئۆسمىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

باشقا تېرە بىلەن مۇناسىۋەتلىك كېسەللىكلەر…

قانداق كېسەللىك ئالامەتلىرى ئۈچۈن تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىگە بېرىش كېرەك؟

ئەگەر تۆۋەندىكى كېسەللىك ئالامەتلىرى كۆرۈلسە، دەرھال تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىگە كۆرۈنۈش كېرەك:

سىجىل ياكى ئېغىر بولغان تېرە قىچىشىش : تېرە كېسىلى ياكى سىستېمىلىق كېسەللىكلەرنى ئەسكەرتىشى مۇمكىن.

سەۋەبى ئېنىق بولمىغان تېرىدىكى قىزىل داغ، دۆڭچە ئەسۋە، تەڭگىسىمان كېپەكلەر ياكى يارا : تېرە كېسىلى ياكى يۇقۇملىنىشنىڭ ئالامىتى بولۇشى مۇمكىن.

تەكرار قوزغىلىدىغان ئەسۋە : ھۆل تەمرەتكە، يەلتاشما قاتارلىق ئاستا خاراكتېرلىك تېرە كېسەللىكلىرى.

تېرە، چاچ، تىرناقتىكى بىنورمال ئۆزگىرىشلەر : مەسىلەن، تۇيۇقسىز چاچ چۈشۈش، تىرناقنىڭ رەڭگى ئۆزگىرىش ياكى شەكلى ئۆزگىرىش.

يېڭىدىن پەيدا بولغان تېرە ئۆسمىسى ياكى ئۆسۈش ماددىسى : ياخشى سۈپەتلىك ياكى يامان سۈپەتلىك ئۆسمىنىڭ ئېھتىماللىقىنى نەزەردىن ساقىت قىلىشقا توغرا كېلىدۇ.

ساقايمىغان يارا ئېغىزى ياكى يارا : ئاستا خاراكتېرلىك كېسەل ياكى تېرە راكىنىڭ ئىپادىسى بولۇشى مۇمكىن.

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ئامبۇلاتورىيەسى مەسئۇلىيىتى

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ئامبۇلاتورىيىسىنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلىيىتى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:

دەسلەپكى باھالاش ۋە دىياگنوز قويۇش : بىمارنىڭ تېرىسىدىكى مەسىلىلەرنى دەسلەپكى قەدەمدە تەكشۈرۈپ، كېسەللىك تارىخىنى سوراش ۋە بەدەن تەكشۈرۈش ئارقىلىق مۇمكىن بولغان دىياگنوز بېكىتىلىدۇ.

لابوراتورىيە ۋە تەسۋىر ئىلمى بويىچە تەكشۈرۈش : ئەگەر زۆرۈر بولسا، تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرى تېرىدىن تىرىك توقۇلما ئېلىپ تەكشۈرۈش، زەمبۇرۇغ ئۆستۈرۈش ياكى باشقا لابوراتورىيەلىك تەكشۈرۈش ئارقىلىق كېسەلگە ئېنىق دىئاگنوز قويىدۇ.

داۋالاش لايىھەسىنى تۈزۈش ۋە يولغا قويۇش : دىياگنوز نەتىجىسىگە ئاساسەن، خاسلاشتۇرۇلغان داۋالاش لايىھەسىنى تۈزۈش، بەلكىم يەرلىك ئورۇنغا دورا ئىشلىتىش، ئىچىدىغان دورا، نۇر بىلەن داۋالاش ياكى ئوپېراتسىيە قىلىپ داۋالاشنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى مۇمكىن.

ھۆسن تۈزەش تېرە پەرۋىشى : دانىخورەكنى داۋالاش، لازېر نۇرى ئارقىلىق داغنى يوقىتىش، ئوكۇل سېلىپ ھۆسن تۈزەش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، تېرىنىڭ سىرتقى كۆرۈنۈشىنى ياخشىلايدۇ.

تەربىيەلەش ۋە ئالدىنى ئېلىش : بىمارغا تېرە كېسىلىنى پەرۋىش قىلىش تەكلىپى بېرىش، كېسەللىكنىڭ قايتا قوزغىلىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ھەمدە بىمارغا تېرىنى زەخىملىنىشتىن قانداق قوغداش توغرىسىدا تەربىيە بېرىش كېرەك.

تېرە كېسەللىكلىرى تارىخى

تېرە كېسەللىكلىرى تەتقىقاتىنى قەدىمكى دەۋردىن سۈرۈشتۈرۈشكە بولىدۇ، لېكىن بىر مۇستەقىل تېببىي پەن بولۇش سۈپىتى بىلەن تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىنىڭ تەرەققىياتى ئاساسلىقى 19 – ئەسىر ۋە ئۇنىڭدىن كېيىنگە مەركەزلەشكەن. تۆۋەندىكىسى تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىنىڭ تەرەققىياتىغا مۇھىم تۆھپە قوشقان بىر قانچە شەخس:

19 – ئەسىر : Jean – Louis – Marc Alibert ھازىرقى زامان تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمىنىڭ ئاساسچىلىرىدىن بىرى دەپ تەرىپلەنگەن. ئۇ فرانسىيىدە دۇنيا بويىچە تۇنجى تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرخانىسىنى قۇرغان ھەمدە كۆپ خىل تېرە كېسەللىكلىرىنى سىستېمىلىق تۈرگە ئايرىغان. ئۇنىڭ تەتقىقاتى تېرە كېسىلىنى كلىنىكىلىق تەسۋىرلەش ۋە داۋالاشقا ئاساس سالدى.

Ferdinand von Hebra ھازىرقى زامان تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمىدىكى يەنە بىر مۇھىم شەخس ،ئۇ ۋيېنادا تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرگەن ھەمدە تېرە كېسەللىكلىرىنى سىستېمىلىق تۈرگە ئايرىش ئۇسۇلىنى ئوتتۇرىغا قويغان. Hebra يەنە «تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمى ژۇرنىلى ،» نى تەسىس قىلدى ،بۇ مەخسۇس تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمى ژۇرنىلى بولۇپ ،تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمىگە دائىر بىلىملەرنىڭ تارقىلىشىنى زور دەرىجىدە ئىلگىرى سۈردى.

20 – ئەسىر : Stephen Rothman «ھازىرقى زامان تېرە ئىلمىنىڭ ئاساسچىسى» دەپ قارالغان بولۇپ، ئۇنىڭ فىزىئولوگىيىلىك تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمى جەھەتتىكى تەتقىقاتى، بولۇپمۇ تېرىنىڭ توسۇش ئىقتىدارى ۋە تېرە ياغ بېزىنى چۈشىنىش جەھەتتە ھازىرقى زامان تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمىگە ئاساس سالغان.

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە كۆپ ئۇچرايدىغان تەكشۈرۈش تۈرلىرى

تېرىدىن تىرىك توقۇلما ئېلىپ تەكشۈرۈش : ئوپېراتسىيە ئارقىلىق كىچىك بىر پارچە تېرە توقۇلمىسىنى كېسىپ ئېلىۋېتىپ، مىكروسكوپ ئاستىدا پاتولوگىيەلىك تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىلىدۇ، ئادەتتە تېرە راكى، ياللۇغلۇق تېرە كېسىلى ۋە باشقا مۇرەككەپ كېسەللىكلەرگە ئېنىق دىئاگنوز قويۇشقا ئىشلىتىلىدۇ.

زەمبۇرۇغ ئۆستۈرۈش : زەمبۇرۇغدىن يۇقۇملىنىشنى تەكشۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ، مەسىلەن، پۇت تەمرەتكىسى ياكى تىرناق تەمرەتكىسى. تېرە ياكى تىرناق ئەۋرىشكىسىنى تەجرىبىخانىغا ئاپىرىپ زەمبۇرۇغ ئۆستۈرۈپ، يۇقۇملانغان زەمبۇرۇغ تۈرىنى بېكىتىش كېرەك.

ئانافىلاكتوگېن سىنىقى : تېرىگە چېكىتلىك سانجىش ياكى داغ چاپلاش تەجرىبىسى ئارقىلىق بىمارنىڭ ئوخشاش بولمىغان ماددىلارغا بولغان ئانافىلاكتوگېن رېئاكسىيەسى تەكشۈرۈلۈپ، ھۆل تەمرەتكە، يەلتاشما قاتارلىق ئانافىلاكتو تېرە كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇشقا ئىشلىتىلىدۇ.

تېرە ئەينىكىدە تەكشۈرۈش : تېرە ئەينىكىدە تېرە يۈزىنى كۆزىتىش، بولۇپمۇ قارا پىگمېنتلىق مەڭ ۋە تېرە راكىنى پەرقلەندۈرۈشكە ئىشلىتىلىدۇ.

باشقا مۇناسىۋەتلىك تەكشۈرۈشلەر..

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىدە كۆپ ئۇچرايدىغان داۋالاش ئۇسۇللىرى

يەرلىك ئورۇننى داۋالاش : سىرتتىن ئىشلىتىلىدىغان دورىلارنى ئىشلىتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، مەسىلەن، ستېروئىد، ئانتىبىئوتىك، زەمبۇرۇغقا قارشى دورىلار، ئىممۇنىتېتنى تەڭشىگۈچى دورىلار قاتارلىقلار بولۇپ، يارىلانغان ئورۇندىكى تېرىگە بىۋاسىتە تەسىر كۆرسىتىدۇ.

نۇر بىلەن داۋالاش : ئۇلترا بىنەپشە نۇر ئارقىلىق تەڭگە تەمرەتكە كېسىلى، ھۆل تەمرەتكە، ئاق كېسەل قاتارلىق كېسەللىكلەرنى داۋالاپ، تېرىنىڭ ئىممۇنىتېت ئىنكاسىنى تەڭشەيدۇ.

سىستېمىلىق داۋالاش : ئىچىلىدىغان ياكى ئوكۇل قىلىنىدىغان دورىلار، مەسىلەن، ھىستامىنغا قارشى دورىلار، ئانتىبىئوتىكلار، ئىممۇنىتېتنى تورمۇزلىغۇچى دورىلار ۋە بىئولوگىيىلىك ياسالمىلار ئېغىر ياكى كەڭ دائىرىلىك تېرە كېسەللىكلىرىنى داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.

ئوپېراتسىيە قىلىپ داۋالاش : تېرىدىكى ئۆسمىنى كېسىپ ئېلىۋېتىش، توڭلىتىپ داۋالاش، لازېر نۇرى ئارقىلىق داۋالاش قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، تېرىدىكى كۆپەيگەن جانلىقلار، ئۆسمە ۋە باشقا تېرىدىكى كېسەللىك ئۆزگىرىشلىرىنى بىر تەرەپ قىلىدۇ.

ھۆسن تۈزەپ داۋالاش : لازېر نۇرى، ئوكۇل سېلىش، خىمىيەلىك سويۇش قاتارلىق تېخنىكىلار دانىخورەك تارتۇقى، رەڭلىك داغ، قورۇق ۋە باشقا ھۆسن تۈزەش مەسىلىلىرىنى داۋالاشقا ئىشلىتىلىدۇ.

دۇنيادىكى ئەڭ داڭلىق بىر قانچە تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرخانىسى

ئامېرىكا مايو ئامبولاتورىيەسى تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ( Mayo Clinic Department of Dermatology ،USA ) : مىننېسوتا ئىشتاتىغا جايلاشقان مېئو ئامبولاتورىيەسىنىڭ تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ئۆزىنىڭ ئومۇميۈزلۈك دىياگنوز قويۇش ۋە داۋالاش ئىقتىدارى بىلەن دۇنياغا داڭلىق، بولۇپمۇ مۇرەككەپ تېرە كېسەللىكلىرىنى داۋالاش ۋە تېرە راكىنى باشقۇرۇش جەھەتتە داڭلىق.

ماسساچۇسېتس شتاتى باش دوختۇرخانىسىنىڭ تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ( Massachusetts General Hospital Department of Dermatology ،USA ) : خارۋارد ئۇنىۋېرسىتېتى تېببىي فاكۇلتىتى قارمىقىدىكى دوختۇرخانىنىڭ تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى بولۇش سۈپىتى بىلەن، بۇ تارماق تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمى تەتقىقاتى ۋە بىمارلارنى پەرۋىش قىلىش جەھەتتە دۇنيا بويىچە ئالدىنقى سەۋىيىگە ئىگە بولۇپمۇ ئىممۇنىتېتلىق تېرە كېسىلى ۋە تېرە راكىنى داۋالاش جەھەتتە شۆھرەت قازانغان.

ساينت جون تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرخانىسى ( St.) John’s Institute of Dermatology ( UK ) : لوندونغا جايلاشقان بولۇپ ،ياۋروپادىكى تارىخى ئەڭ ئۇزۇن ،كۆلىمى ئەڭ چوڭ تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرخانىلىرىنىڭ بىرى ،تېرە كېسەللىكلىرىگە دىئاگنوز قويۇش ،داۋالاش ۋە تەتقىقات جەھەتتىكى ئالاھىدە ئىپادىسى بىلەن داڭلىق.

گېرمانىيە لۈبېك ئۇنىۋېرسىتېتى تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ( Department of Dermatology ،University of L beck ،Germany ) : لۈبېك ئۇنىۋېرسىتېتى تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى گېرمانىيەدىكى ئەڭ مۇھىم تېرە كېسەللىكلىرى تەتقىقات ۋە داۋالاش مەركەزلىرىنىڭ بىرى بولۇپ، تەڭگە تەمرەتكە كېسىلى، ھۆل تەمرەتكە ۋە تېرە راكىنى داۋالاشقا كۆڭۈل بۆلىدۇ.

فرانسىيە سان لۇئىس دوختۇرخانىسى تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمى ( Hôpital Saint-Louis, Paris, France ) : مەزكۇر بۆلۈم 17 – ئەسىردە قۇرۇلغان بولۇپ ،دۇنيادىكى ئەڭ بۇرۇنقى تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرخانىلىرىنىڭ بىرى، تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمى ساھەسىدىكى تارىخىي تۆھپىسى ۋە يېڭىلىق يارىتىش داۋالاش تېخنىكىسى بىلەن داڭلىق.

تېرە كېسەللىكلىرى بۆلۈمىگە مۇناسىۋەتلىك باشقا مۇھىم نۇقتىلار

تېرە كېسىلى بىلەن سىستېمىلىق كېسەللىكلەرنىڭ باغلىنىشى : تېرە كېسەللىكلىرى دوختۇرلىرى تېرىنىڭ ئۆزىدىكى مەسىلىلەرگە كۆڭۈل بۆلۈپلا قالماي، يەنە سىستېمىلىق كېسەللىكلەرنىڭ تېرە ئىپادىلىرىدىن ھوشيار بولۇشى كېرەك. مەسىلەن، قىزىل داغلىق بۆرە چاقىسى، دىئابېت كېسىلى ۋە جىگەر كېسىلى تېرە كېسەللىك ئالامەتلىرى ئارقىلىق ئىپادىلىنىشى مۇمكىن، بۇ كېسەللىك ئالامەتلىرىنى بالدۇر پەرقلەندۈرۈش ئومۇميۈزلۈك داۋالاشتا ئىنتايىن مۇھىم.

تېرە كېسەللىكلىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش : نۇرغۇن تېرە كېسەللىكلىرى، مەسىلەن:تېرە راكى، زىيادە سەزگۈرلۈك تېرە ياللۇغى قاتارلىقلارنىڭ ئالدىنى مۇۋاپىق قوغدىنىش تەدبىرلىرى ئارقىلىق ئېلىشقا بولىدۇ. مەسىلەن، ئاپتاپتىن ساقلىنىش، تېرىنى زىيادە پاكىزلاشتىن ساقلىنىش، نەملىك ساقلاش دورىسى ئىشلىتىش قاتارلىق تەدبىرلەر تېرىنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداشقا پايدىلىق.

يەر شارى تېرە كېسەللىكلىرى ئىلمىنىڭ تەتقىقات يۈزلىنىشى : مولېكۇلا بىئولوگىيەسى ۋە ئىممۇنولوگىيەنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، تېرە كېسەللىكلىرىنى داۋالاش دەل جايىدا مېدىتسىناغا قاراپ قەدەم تاشلىماقتا. كەلگۈسىدىكى تەتقىقات يۆنىلىشى گېن ئارقىلىق داۋالاش، ئىممۇنىتېتلىق داۋالاش ۋە خاس تېرە كېسەللىكلىرىنى داۋالاش لايىھەسىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى مۇمكىن.