سىز كىچىككىنە بوۋىقىڭىزنى قۇچىقىڭىزغا ئېلىپ، رەڭدار كىتابنىڭ بەتلىرىنى ۋاراقلاپ، يۇمشاق ئاۋازىڭىز بىلەن ھېكايە سۆزلەپ بېرىۋاتقان مەنزىرىنى تەسەۋۋۇر قىلىپ بېقىڭ. بۇ پەقەت بىر ئىللىق دەقىقە بولۇپلا قالماي، يەنە بالىڭىزنىڭ مېڭە تەرەققىياتى، تىل ئىقتىدارى ۋە كەلگۈسى ئۈچۈن سالىدىغان ئەڭ مۇھىم ئۇلنىڭ بىرىدۇر. نۇرغۇن ئاتا-ئانىلار «بوۋاقلار كىتابنى چۈشىنەمدىغاندۇ؟» دەپ ئويلايدۇ، ئەمما ھەقىقەت شۇكى، بوۋاقلارغا كىتاب ئوقۇپ بېرىشنىڭ پايدىسى سىز ئويلىغاندىنمۇ كۆپ.
بوۋاقلارغا كىتاب ئوقۇپ بېرىشنىڭ 5 چوڭ پايدىسى
بوۋاق تېخى سۆزنى چۈشەنمىسىمۇ، سىزنىڭ ئاۋازىڭىز، رەڭلىك رەسىملەر ۋە بۇ جەرياندىكى مېھىر-مۇھەببەت ئۇنىڭ تەرەققىياتىغا كۈچلۈك تۈرتكە بولىدۇ.
1. مېڭە تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ
بوۋاق تۇغۇلغاندا، ئۇنىڭ مېڭىسىدىكى مىلياردلىغان نېرۋا ھۈجەيرىلىرى ئۇلىنىشقا تەييار تۇرىدۇ. ھەر قېتىم سىز ئۇنىڭغا كىتاب ئوقۇپ بەرگىنىڭىزدە، بۇ نېرۋا ھۈجەيرىلىرى ئاكتىپلىنىپ، يېڭى ئۇلىنىشلارنى ھاسىل قىلىدۇ. بۇ ئۇلىنىشلار كەلگۈسىدە ئۆگىنىش، ئەستە تۇتۇش ۋە مەسىلە ھەل قىلىش ئىقتىدارىنىڭ ئاساسى ھېسابلىنىدۇ.
2. تىل ئىقتىدارىنىڭ ئاساسىنى سالىدۇ
بوۋاقلار سۆزنى چۈشەنمىگەن تەقدىردىمۇ، ئۇلار سىزنىڭ ئاۋازىڭىزنىڭ رىتىمى، ئاھاڭى ۋە ئوخشىمىغان سۆزلەرنى ئاڭلاپ، تىلغا بولغان تۇيغۇسىنى يېتىلدۈرىدۇ. بالدۇر كىتاب ئاڭلاپ چوڭ بولغان بالىلارنىڭ سۆزلۈك فوندى مول، جۈملە قۇرۇلمىسىنى چۈشىنىش ئىقتىدارى يۇقىرى بولىدۇ.
3. ئاتا-ئانا ۋە بالا ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتنى كۈچەيتىدۇ
كىتاب ئوقۇش — بالىڭىز بىلەن ئۆتكۈزىدىغان ئالاھىدە، ئىللىق بىر پائالىيەت. قۇچىقىڭىزدا ئولتۇرۇپ كىتاب ئاڭلاش جەريانىدا، بوۋاق ئۆزىنى بىخەتەر ۋە سۆيۈلگەندەك ھېس قىلىدۇ. بۇ كۈچلۈك ھېسسىيات باغلىنىشى بالىنىڭ روھىي ساغلاملىقى ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم.
4. ئاڭلاش ماھارىتى ۋە دىققىتىنى يېتىلدۈرىدۇ
كىچىكىدىن باشلاپ كىتاب ئاڭلاپ ئادەتلەنگەن بالىلارنىڭ دىققىتىنى يىغىش ۋاقتى ئۇزۇنراق بولىدۇ. ئۇلار ئاۋازلارنى، سۆزلەرنى ۋە رەسىملەرنى بىر-بىرىگە باغلاشنى ئۆگىنىدۇ، بۇ كەلگۈسىدە مەكتەپتە ئۆگىنىش قىلىش ئۈچۈن ئىنتايىن مۇھىم بىر ماھارەتتۇر.
5. ئۆمۈرلۈك ئوقۇش ئادىتىنى يېتىلدۈرىدۇ
ئەگەر كىتاب ئوقۇش بالىلىق دەۋرىدىكى خۇشاللىنارلىق بىر ئەسلىمە بولۇپ قالسا، بالىڭىز كەلگۈسىدە كىتابقا، ئۆگىنىشكە بولغان ئىجابىي پوزىتسىيەنى يېتىلدۈرىدۇ. بۇ ئۇنىڭغا بېرىلگەن ئۆمۈرلۈك سوۋغاتتۇر.
بوۋاقلارغا قانداق كىتابلارنى تاللاش كېرەك؟
ھەر قايسى ياش باسقۇچىدىكى بوۋاقلارنىڭ ئېھتىياجى ئوخشىمايدۇ. شۇڭا كىتاب تاللىغاندا، بالىڭىزنىڭ يېشى ۋە تەرەققىيات سەۋىيەسىنى نەزەردە تۇتۇش كېرەك.
1) 0-6 ئايلىق بوۋاقلار ئۈچۈن: سېزىمچانلىقنى ئويغىتىدىغان كىتابلار
بۇ ياشتىكى بوۋاقلارنىڭ كۆرۈش ئىقتىدارى تېخى تولۇق يېتىلمىگەن بولىدۇ. ئۇلار ئۈچۈن كىتاب دېگەن بىر سېزىمچانلىق تەجرىبىسىدۇر.
-
يۇقىرى سېلىشتۇرمىلىق كىتابلار: ئاق-قارا رەڭدىكى ياكى ئاددىي، يارقىن رەڭلەردىكى شەكىللەر بار كىتابلار ئۇلارنىڭ دىققىتىنى ئاسان تارتىدۇ.
-
رەختلىك كىتابلار : يۇمشاق، يۇيغىلى بولىدىغان، ئاغزىغا سالسىمۇ بىخەتەر بولغان رەخت كىتابلار ئەڭ ياخشى تاللاش. بەزىلىرىدە چىقىرلايدىغان ئاۋازلار ياكى ئوخشىمىغان ماتېرىياللار بولىدۇ.
-
تاختا كىتابلار : قېلىن، پۇختا قەغەزدىن ياسالغان، بالىنىڭ كىچىك قوللىرى بىلەن تۇتۇشىغا ئاسان كىتابلار.
2) 6-12 ئايلىق بوۋاقلار ئۈچۈن: ئۆز-ئارا تەسىرلىشىدىغان كىتابلار
بۇ مەزگىلدە بوۋاقلار دۇنيانى قوللىرى ۋە ئاغزى بىلەن تەتقىق قىلىشنى ياخشى كۆرىدۇ. ئۇلار كىتاب بىلەن «ئويناش» نى باشلايدۇ.
-
تېگىشىپ-ھېس قىلىش كىتابلىرى (Touch-and-Feel Books): ھايۋانلارنىڭ يۇڭى، سىلىق يىپەك ياكى قوپال قەغەز قاتارلىق ئوخشىمىغان ماتېرىياللار بار كىتابلار ئۇلارنىڭ سېزىمچانلىقىنى غىدىقلايدۇ.
-
قاپىقىنى ئاچىدىغان كىتابلار (Lift-the-Flap Books): كىچىك قاپاقلارنى ئېچىپ، ئاستىغا يوشۇرۇنغان رەسىملەرنى تېپىش بوۋاقلار ئۈچۈن بىر خىل قىزىقارلىق ئويۇندۇر.
-
قاپىيىلىك شېئىرلار ۋە ناخشىلار: ئاددىي، قاپىيىلىك تېكىستلەر ياكى تونۇش بولغان بوۋاقلار ناخشىلىرى بار كىتابلار تىل تەرەققىياتىغا ئىنتايىن پايدىلىق.
-
تونۇش نەرسىلەر بار كىتابلار: باشقا بوۋاقلارنىڭ، ھايۋانلارنىڭ، ماشىنىلارنىڭ ياكى كۈندىلىك تۇرمۇشتىكى بۇيۇملارنىڭ رەسىملىرى بار كىتابلار ئۇلارغا تونۇشلۇق ۋە خۇشاللىق بېغىشلايدۇ.
كىتاب ئوقۇپ بېرىش جەريانىدىكى بىر قانچە تەكلىپ
-
ئادەت يېتىلدۈرۈڭ: ھەر كۈنى ئۇخلاشتىن بۇرۇن كىتاب ئوقۇپ بېرىشنى بىر ئادەتكە ئايلاندۇرۇڭ. بۇ بالىغا تىنچلىنىش ۋە ئۇخلاشقا تەييارلىنىش سىگنالى بېرىدۇ.
-
ھېسسىياتىڭىز بىلەن ئوقۇڭ: ئوخشىمىغان پېرسوناژلارغا ئوخشىمىغان ئاۋازلارنى ئىشلىتىڭ، ھايۋانلارنىڭ ئاۋازىنى دوراڭ، ھاياجانلىق ياكى يۇمشاق ئاھاڭلارنى ئىشلىتىڭ.
-
رەسىملەرنى كۆرسىتىڭ: ئوقۇۋاتقاندا بارمىقىڭىز بىلەن رەسىملەرنى كۆرسىتىپ، ئۇلارنىڭ ئىسمىنى ئېيتىپ بېرىڭ.
-
بالىڭىزنىڭ ئىنكاسىغا يول قويۇڭ: ئۇ كىتابنى تۇتماقچى، چاينىماقچى ياكى بەتلىرىنى ۋاراقلىماقچى بولسا يول قويۇڭ. بۇمۇ ئۆگىنىش جەريانىنىڭ بىر قىسمى.
-
قىسقا ۋە قىزىقارلىق بولسۇن: بوۋاقلارنىڭ دىققىتى قىسقا بولىدۇ. بىر نەچچە مىنۇت ئوقۇپ بەرسىڭىزمۇ يېتەرلىك. مۇھىمى بۇ جەرياننىڭ خۇشاللىق ئىچىدە ئۆتۈشى.
بوۋاقلارغا كىتاب ئوقۇپ بېرىش پەقەت بىر كۆڭۈل ئېچىش پائالىيىتى ئەمەس، بەلكى ئۇ بالىڭىزنىڭ ئەقلىي، ھېسسىيات ۋە تىل تەرەققىياتىغا قويغان ئەڭ مۇھىم مەبلىغىڭىزدۇر. بۈگۈندىن باشلاپلا بالىڭىزنى قۇچىقىڭىزغا ئېلىپ، كىتاب دۇنياسىنىڭ سېھرىي كۈچىنى بىللە ھېس قىلىڭ. ھەر بىر ئوقۇپ بېرىلگەن كىتاب، بالىڭىزنىڭ قەلبىگە ۋە كاللىسىغا سېپىلگەن بىر ئۇرۇققا ئوخشايدۇ، ئۇ كەلگۈسىدە چوقۇم چېچەكلەپ مېۋە بېرىدۇ.
